Ποια Ελληνίδα έχει τα πρωτεία στην πολιτική; Στην οικονομία, στον πολιτισμό, στις επιστήμες; Ποια είναι αυτή που πέρασε στην ιστορία γράφοντας την ιστορία της Ελλάδος; Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας, αναζητήσαμε μία γυναίκα που χαίρει εκτίμησης και σεβασμού για το έργο της και κυρίως, γνωρίζει την ιστορία απ’ έξω κι ανακατωτά, ώστε να μας διαφωτίσει για το ποια προσωπικότητα ξεχωρίζει στο χρόνο για το μέλλον που άφησε πίσω της.
Η κα Μαρία Ευθυμίου, Ομότιμη Καθηγήτρια Ιστορίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, έχει δίκιο. Δεν είναι μία. Δεν μπορεί να είναι μία. Είναι πολλές. Είναι εκατοντάδες χιλιάδες, δηλώνοντας:
«Οι γυναίκες στις οποίες θα ήθελα να αναφερθώ είναι οι εκατοντάδες χιλιάδες Ελληνίδες που -κυρίως από τη Βόρεια Ελλάδα τη σακατεμένη απ’ τον πρόσφατο Εμφύλιο- έφυγαν μετανάστριες, στις δεκαετίες του 1950 και του 1960, σε Γερμανία, Καναδά, ΗΠΑ, Αυστραλία, Σουηδία, Βέλγιο. Αυτές που, συχνά, άφησαν πίσω τα παιδιά τους -πολλές φορές, μωρά και νεογέννητα- στη μάνα ή στην πεθερά τους, προκειμένου να μπορούν να δουλεύουν στην ξενιτειά ώρες ατέλειωτες για να στέλνουν στην πατρίδα, στις εκεί οικογένειές τους, χρήματα για την επιβίωση και την προκοπή τους. Και το ίδιο, να αναφερθώ σε αυτές ακριβώς τις εκατοντάδες χιλιάδες μανάδες και πεθερές που, μόνες τους στην πατρίδα, παραμερίζοντας την προσωπική τους ζωή κι έχοντας τα παιδιά τους στην ξενιτειά, πάλεψαν αγόγγυστα, με αγάπη κι αφοσίωση, ν’ αναστήσουν όσο το δυνατόν καλύτερα τα απορφανισμένα εγγόνια τους. Για τη ρημαγμένη απ’ τον πόλεμο και τον εμφύλιο σπαραγμό Ελλάδα που, χάρις σε γυναίκες σαν κι αυτές, μέσα απ’ τη στέρηση τον πόνο και την εργατικότητά τους, ξαναέβρισκε τον βηματισμό και το μέλλον της. Ένα έπος νεοελληνικού πείσματος, αντοχής, αξιοπρέπειας. Γένους θηλυκού».
Προσπαθώντας να φορέσουμε τα παπούτσια της εποχής για να δούμε όσο καλύτερα γίνεται τις συνθήκες που επικρατούσαν, η κα Ευθυμίου δικαιώνεται. Σήμερα είναι μία ευκαιρία να θαυμάσουμε και να παραδειγματιστούμε από το σθένος, τη δύναμη και τη θέληση αυτών των εκατοντάδων χιλιάδων ανώνυμων γυναικών, που με τη δύναμη της διάθεσής τους κατάφεραν αυτό που σήμερα φαντάζει ακατόρθωτο.
Σύμφωνα με τα όσα αποκαλύπτονται τα τελευταία χρόνια από έγγραφα της Κατοχής και ειδικότερα από τα μέτρα που έλαβε ο Hermann Neubacher, Ειδικός Πληρεξούσιος του Τρίτου Ράιχ και ιθύνων νους της οικονομικής πολιτικής στην Ελλάδα, η «Επιχείρηση Χρυσού», πήγε «θαυμάσια» στη χώρα μας. Τόσο θαυμάσια που σήμερα οι σελίδες της ιστορίας της ευρωπαϊκής οικονομίας μαρτυρούν πως η Ελλάδα, η Πολωνία, η Γαλλία, το Βέλγιο και η Ολλανδία γνώρισαν τις χειρότερες συνέπειες στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, καθώς η παραγωγή μειώθηκε δραματικά, το κεφάλαιο αποδεκατίστηκε, η εκμετάλλευση της εργασίας εντάθηκε και το βιοτικό επίπεδο έπεσε στο όριο της επιβίωσης. Ένα ελάχιστο δείγμα καταγράφεται ότι το 1941-1942 στην ευρύτερη περιοχή της Αθήνας και του Πειραιά η ποσότητα τροφής σε καθημερινή βάση κυμαίνονταν μεταξύ 600 και 800 θερμίδων.
Δίπλα σε αυτά τα γεγονότα, γυναίκες της Αντίστασης γράφουν τη δική τους ιστορία. Με θάρρος και περίσσια τόλμη αψηφούν το θάνατο. Λέλα Καραγιάννη. Μαρία Δημάδη. Η εθελόντρια νοσοκόμα που έσωσε τον Οδυσσέα Ελύτη από τα βομβαρδιστικά της Luftwaffe σέρνοντας τον από ένα πεζούλι του Αγρινίου ως το υπόγειο μιας καπναποθήκης. Εκατοντάδες γυναίκες της διπλανής πόρτας δίνουν τη μάχη για την ελευθερία.
Η Κατοχή φεύγει και ακολουθεί ο Εμφύλιος πόλεμος μέχρι το 1949. Η μαύρη σελίδα στην ιστορία του ελληνικού έθνους γράφει πως Έλληνας σκοτώνει Έλληνα. Τραγωδία. Σε κάθε πόλη, σε κάθε χωριό υπάρχουν ερείπια, ανήμπορες οικογένειες, χήρες και ορφανά, θλίψη και μόνο φτώχεια. Κι ύστερα ήρθε η ειρήνη. Και μαζί με την ειρήνη η ανάγκη να χτιστεί το μέλλον. Να ζήσουν καλύτερα τα παιδιά. Ακόμη κι αν δεν υπάρχει φαγητό και παπούτσια. Ακόμη κι αν τα καταλύματα των εκτοπισμένων του Εμφυλίου είναι γεμάτα.
Τα συσσωρευμένα προβλήματα λύνονται με αργούς ρυθμούς. Από το 1949 έως και το 1967 -μέσα σε 18 χρόνια- σχηματίστηκαν 30 Κυβερνήσεις. Ο ρυθμός της πολιτικής δείχνει ότι δεν μπορεί να συμβαδίσει με τις ανάγκες της πραγματικής ζωής. Οι άνθρωποι ψάχνουν εναγωνίως μία διέξοδο. Ένα δρόμο για τη βελτίωση της ζωής τους και ο δρόμος αυτός είναι της μετανάστευσης. Από το 1955 – 1977 μετανάστευσαν συνολικά 1.236.290 άτομα. Το 1955 το 66,4% διοχετεύτηκε προς τις υπερπόντιες χώρες (ΗΠΑ, Καναδάς, Αυστραλία κ.λ.π.), το 12,6% προς τις μεσογειακές χώρες και το 21% σε ευρωπαϊκές. Το 1960 αντίθετα, το 56,4% μεταναστεύει στη Δυτική Ευρώπη, το 37,2% σε υπερπόντιες χώρες και το 6% σε μεσογειακές. Σημειώνεται ιδιαίτερα ότι το 1955-1977 μετανάστευσαν από την Ελλάδα 638.000 στη Δυτική Γερμανία. Οι γυναίκες τώρα, αναζητούν τρόπους να στηρίξουν τον άντρα τους που γύρισε από τον πόλεμο, οι χήρες να ταΐσουν τα παιδιά τους και οι γιαγιάδες να φροντίσουν τα εγγόνια όπως και με ό,τι μπορούν…
Άννα Κερώση
