Γράφει ο Κ.Β. Κατσουλάρης
Όπως και να ορίσει κανείς τα Γκράφικ Νόβελ, είτε ως «κόμικς για ενήλικες», είτε ως ένα πάντρεμα της τέχνης του κινηματογράφου με το μυθιστόρημα, είτε ως μια αυτοτελής τέχνη που χρησιμοποιεί τις παραδοσιακές τεχνικές των κόμικς με απόλυτη ελευθερία στη φόρμα και υψηλή καλλιτεχνική στόχευση, πρόκειται για μια μορφή αφήγησης με μεγάλες δυνατότητες, με βιβλία που έχουν ήδη αναδειχτεί ως εμβληματικά έργα τις τελευταίες δεκαετίες, πρώτα στο εξωτερικό, και μετά στη χώρα μας.
Ορισμένα κορυφαία του είδους, όπως το Watchmen του Άλαν Μουρ, το Maus του Αρτ Σπίγκελμαν ή το Persepolis της Μαργιάν Σατραπί, έχουν επηρεάσει την κουλτούρα της εποχής μας όσο λίγα μυθιστορήματα ή ταινίες, φανερώνοντας τη μεγάλη επιδραστικότητα του είδους.
Εν αρχή ην το… Logicomix
Στη χώρα μας, οι περισσότεροι συμφωνούν ότι το Logicomix (εκδ. Ίκαρος) των Απόστολου Δοξιάδη και Χρίστου Παπαδημητρίου σηματοδότησε μια νέα εποχή για τα γκράφικ νόβελ, δίνοντας τεράστια ώθηση στο είδος, που έκτοτε έχει γνωρίσει σημαντική ανάπτυξη κι έχει δώσει εξαιρετικές δουλειές.
Κάποιες από τις πληρέστερες και αρτιότερες της έχει κάνει ο δημιουργός τον οποίο συζητάμε σήμερα, ο Soloúp, κατά κόσμον Αντώνης Νικολόπουλος: Η αρχή έγινε το 2014, με το Αϊβαλί (εκδ. Κέδρος), κι ακολούθησαν Ο Συλλέκτης (εκδ. Ίκαρος), και το 21: Η Μάχη της Πλατείας (εκδ. Ίκαρος). Ο Soloúp είναι επίσης στιβαρός γνώστης της ιστορίας του είδους στον κόσμο και στη χώρα μας, κι έχει υπογράψει και ένα βιβλίο για τα Ελληνικά Κόμικς.
Τα γκράφικ νόβελ του Soloúp είναι εκτενέστατες και μεγαλόπνοες συνθέσεις, ενώ ο ίδιος έχει την πλήρη ευθύνη κάθε πτυχής τους, από την ιστορία και τους διαλόγους μέχρι την εικαστική απεικόνιση, παραδίνοντας πληρέστατα και ολοκληρωμένα καλλιτεχνικά έργα.
Ένας Ζορμπάς λιγότερο Zorbas
Ας έρθουμε όμως στον Ζοrμπά (εκδ. Διόπτρα), και στην αναμέτρηση του Σολούπ με αυτόν τον Δράκο, όπως χαρακτήριζε ο ίδιος ο Καζαντζάκης τον ήρωά του. Και εδώ, όπως και στα προηγούμενα έργα του, ο Soloúp κινείται απόλυτα και ολοκληρωτικά, καταφέρνοντας να κινηθεί στην κόψη του ξυραφιού: Πετυχαίνει να δημιουργήσει έναν δικό του Ζορμπά, τη στιγμή που μένει απολύτως πιστός στο πνεύμα του Νίκου Καζαντζάκη.
Έλεγα νωρίτερα ότι ο Soloúp κινείται στην κόψη του ξυραφιού, γιατί ενώ παραμένει πιστός στο πνεύμα του Καζαντζάκη (πολύ πιστότερος απ’ ό,τι η ταινία του Μιχάλη Κακογιάννη, για παράδειγμα), ταυτόχρονα μας παραδίδει ένα καλλιτεχνικό έργο που έχει τη δική του σφραγίδα.
Πώς το κάνει αυτό; Καταρχάς, λέει τη δική του ιστορία: Δεν εικονοποιεί σελίδα τη σελίδα, κεφάλαιο το κεφάλαιο το μυθιστόρημα του Καζαντζάκη, κάθε άλλο: Αναδιατάσσει τα επεισόδια του καζαντζακικού Ζορμπά, επιλέγει τι θα αφηγηθεί και τι θα αφήσει, επινοεί μια δική του ροή, κάνει το δικό του μοντάζ: Λέει, εν τέλει, τη δική του ιστορία, η οποία, παραμένει, ω, του θαύματος, η ιστορία του Αλέξη Ζορμπά που γνωρίζουμε.
Δεν μένει όμως εκεί: Η μεγάλη δύναμη του έργου του βρίσκεται στην πολύτροπη κι επινοητική χρήση της εικόνας. Σε αυτό το επίπεδο ο Soloúp κάνει θαύματα. Κάθε σελίδα του, καθώς και όλα τα σαλόνια του, είναι περίτεχνες και πλούσιες σε πληροφορία συνθέσεις, που δεν ακολουθούν τη γραμμική αφήγηση της ιστορίας, αλλά υποβάλλουν με τον τρόπο τους το συναίσθημα κάθε σκηνής.
Οι εικόνες του συχνότατα υπερβαίνουν τη ρεαλιστική απεικόνιση και θυμίζουν πίνακες ζωγραφικής, ακολουθώντας ένα σύστημα εικαστικών αναφορών που ξεκινάει από την τέχνη της αγιογραφίας και φτάνει μέχρι τα γλυπτά του Ροντέν.
Το σύνολο των διακειμενικών αναφορών του ίδιου του Καζαντζάκη, από τη θεολογία και τη φιλοσοφία έως τη λογοτεχνία (Βούδας, Νίτσε, Μπερξόν, Σαίξπηρ, Δάντης, μεταξύ άλλων), χωνεύεται με θαυμάσιες επινοήσεις μέσα στο έργο, έτσι που στο τελικό αποτέλεσμα δεν έχουμε μονάχα τα λόγια του Καζαντζάκη, αλλά και το πνεύμα του: Όλο το πλαίσιο αναφορών που υπάρχει πίσω από τον Ζορμπά, μας το φέρνει ο Soloúp μπροστά στα μάτια μας, συχνά με τρόπο έμμεσο και υπαινικτικό.
Θαυμαστή ισορροπία
Ως αποτέλεσμα έχουμε κι εδώ κάτι που χαρακτήριζε και τα προηγούμενα έργα του Σολούπ: μια θαυμαστή ισορροπία ανάμεσα στην αφηγηματικότητα (καταρχάς, μας λέει μια ιστορία), στο εικαστικό πλαίσιο αναφορών, και στον φιλοσοφικό αναστοχασμό, ακόμη και πάνω στην ίδια τη λειτουργία της αφήγησης.
Το επεισόδιο με τον ίδιο τον καλλιτέχνη να κάθεται στο καφενείο στον Πειραιά όπου ξεκινάει η ιστορία, συνομιλώντας με μια κοπέλα που εκφράζει τους ενδοιασμούς της για το πόσο την αφορά εκείνη η ιστορία του Ζορμπά, είναι χαρακτηριστικό αυτής της τεχνικής και της ανοιχτής διάθεσης του Soloúp. Όλα εδώ φανερώνουν ανοιχτωσιά, μια γιορτή των αισθήσεων αλλά και του πνεύματος, καθώς εκτινάσσεται από τα τάρταρα στα ουράνια και πάλι πίσω στα σκοτάδια.
Ολοκληρωμένο σύνολο
Ο Ζορμπάς του Soloúp είναι ένα έργο 520 σελίδων, με κάθε μία από αυτές να αποτελεί μια εικαστική και αφηγηματική ψηφίδα σε ένα πολύπλοκο, πολύτροπο και απολύτως ολοκληρωμένο σύνολο. Είναι ένα έργο που το κοιτάς, το διαβάζεις, το ακούς να σου μιλάει, κι επιστρέφεις σε αυτό κάθε τόσο, σε κάποιο από τα αυτοτελή επεισόδια που το συναπαρτίζουν.
Ο Αλέξης Ζορμπάς, η μαντάμ Ορτάνς, η αισθησιακή χήρα με την τραγική μοίρα, οι άνθρωποι του χωριού, και βέβαια ο ίδιος ο Νίκος Καζαντζάκης, είναι όλοι τους εδώ, αλλά το έργο του Soloúp είναι κάτι περισσότερο από αυτούς και τις ιστορίες του.
Είναι ένα πληρέστατο έργο αφηγηματικής και εικαστικής τέχνης το οποίο, δεν θα ήταν υπερβολή να πούμε, ότι μετά το Logicomix, αποτελεί τον δεύτερο μεγάλο σταθμό για τα γκράφικ νόβελ στην Ελλάδα, με το είδος να αγγίζει κορυφές απάτητες μέχρι σήμερα.
Μια νέα ανάγνωση του εμβληματικού μυθιστορήματος του Νίκου Καζαντζάκη, μας καλεί να το ανακαλύψουμε, είτε είμαστε έφηβοι που κάνουμε τα πρώτα μας βήματα στο έργο του σπουδαίου συγγραφέα είτε έχουμε ήδη εντρυφήσει σε αυτό. Κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Διόπτρα, σε μια έκδοση εξαιρετικής ποιότητας, όπως πλέον και όλο το έργο του Νίκου Καζαντζάκη.
ΠΗΓΗ: ΒOOKPRESS
