Έρευνα για τον Δήμαρχο Ευριπίδη Χασιρτζόγλου στην Θεσσαλονίκη
Αφιέρωμα μνήμης και αναζήτησης…
Το ιστορικό-πολιτικό παρελθόν της πόλης μας, έχει αναδείξει πολλές ισχυρές προσωπικότητες, οι οποίες διαμόρφωναν ανά περιόδους, την κοινωνική και οικονομική ζωή αυτού του τόπου.
Από την απελευθέρωση της Ξάνθης στις 4 Οκτωβρίου του 1919 καθώς και με την οριστική ενσωμάτωση της πόλης στο Εθνικό κορμό το 1920,ξεκίνησε από τον κάθε δήμαρχο, ένας αγώνας εκσυγχρονισμού και ευμάρειας της πόλης, προς όφελος των πολιτών.
Ανάμεσα στους τόσους δημάρχους που διαχειρίστηκαν τις τύχες της πόλης μας, ξεχωρίζει η μορφή του Δημάρχου Ξάνθης, Ευριπίδη Δημητρίου Χασιρτζόγλου, γόνου της γνωστής οικογένειας υφασματεμπόρων, με πολύχρονη δραστηριότητα και παράδοση στην πόλη μας.
Ο Ευριπίδης Χασιρτζόγλου, γεννήθηκε στην Ξάνθη το 1879 και ήταν το μεγαλύτερο από τα 6 παιδιά του Δημητρίου Χασιρτζόγλου και της Ελένης Σιδερίδη.
Στο λεύκωμα του Στέφανου Ιωαννίδη:”ΞΑΝΘΗ 1870-1940 ΕΙΚΟΝΕΣ ΚΑΙ ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ από ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ”, στην σελ.116,μέσα από την διακήρυξη του δημοτικού έργου του Ευριπίδη Χασιρτζόγλου, παίρνουμε μια συνολική εικόνα σχετικά με την οικογένειά του. Αναφέρεται χαρακτηριστικά επι λέξει: “Γόνος της αρχαιοτέρας οικογένειας της πόλεως Ξάνθης. Οι πρόγονοί του, εκ των πρώτων θεμελιωτών της κοινωνικής και εμπορικής ζωής, εθεωρούντο από το γηγενές στοιχείο (Ελληνικόν και Τουρκικόν) ως εξέχουσα οικογένεια και ήσαν έμποροι ευδοκίμως δρώντες, αποκατεστημένοι και επωφελέστατα αναμιγνυόμενοι εις τα κοινά και τας κοινωνικάς διοικήσεις, δημιουργήσαντες μίαν ιστορίαν και οικογενειακήν παράδοσιν ήτις αληθώς αποτελεί τίτλον τιμής δι’αυτήν“.
Μάρτυρας αυτού του ένδοξου παρελθόντος της οικογενείας, στέκει αγέρωχο ακόμη στην πόλη μας, το επιβλητικό αρχοντικό των Χασιρτζόγλου, όπου σήμερα στεγάζεται το “Λύκειο Ελληνίδων”.
Με αυτά τα “εφόδια” από την πατρική του οικογένεια και την κοινωνική του θέση, ξεκινά ο Ευριπίδης Χασιρτζόγλου να αναμιγνύεται και στα κοινά της πόλεως, διαδεχθείς τον θανόντα εν ενεργεία δήμαρχο Ξάνθης, Γεώργιο Μαυρομιχάλη, ο οποίος πέθανε αιφνιδίως, στις 27 Ιουνίου του 1924, σε ηλικία μόλις 59 χρόνων.
Από εκεί, ξεκινά μια πολιτική σταδιοδρομία του ιδίου, καθώς εκλέγεται επι δυο κατά σειρά τετραετίες και μάλιστα με μεγάλη πλειοψηφία (1924-1925) (1925-1934)!
Κατά τις δυο αυτές θητείες του ως δημάρχου Ξάνθης, ο Ευριπίδης Χασιρτζόγλου παράγει πλούσιο έργο! Εχει στο ενεργητικό του πολύ σημαντικά δημοτικά έργα, παράλληλα με την επιτυχή οργάνωση της εσωτερικής λειτουργίας του δήμου, υπο την διεύθυνση και καθοδήγηση του ικανότατου Γενικού Γραμματέα του, Ηλία Γεραγά αλλά και την στήριξη του Διευθυντή του Δημοτικού Συμβουλίου, Γ.Κοτζαμάνογλου.
Μερικά από τα σημαντικότερα έργα του, είναι:
– Η δημιουργία του Οργανισμού του Ηλεκτροφωτισμού της πόλεως της Ξάνθης, με εργοστάσιο ηλεκτρικού, δυνάμεως 800 ίππων.
-Δημιουργία της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας και του Σταθμού της και μάλιστα με τηλεφωνικό κέντρο άμεσης δράσης πυρκαγιών.
-Δημιουργία Δημοτικού Σφαγείου με πλήρη υδραυλική εγκατάσταση, στον συνοικισμό Πετρελαιαποθηκών, στον Κασκανέ.
-Στρώση των δρόμων εντός της πόλης και της Κεντρικής Πλατείας με κυβόλιθους, συνολικής έκτασης 8χλμ.
-Δημιουργία Τηλεφωνικού Κέντρου μετά κτηρίου και άμεση οικονομική ενίσχυση 500.000δρχ. της εποχής εκείνης.
-Εκσυγχρονισμός του δικτύου ύδρευσης της πόλης με αλλαγή των υπαρχόντων πήλινων σωληνών με χυτοσιδήρου αλλά και δημιουργία νέου υδραγωγείου στην πόλη , καθώς και κατασκευή 200 νέων δημοτικών κρηνών(βρύσες).
-Ηλεκτροφωτισμός του συνοικισμού της Χρύσας και άλλων προσφυγικών συνοικισμών.
-Κατασκευή του Δημοτικού Σταδίου Ξάνθης, προϋπολογισμού άνω των 700.000δρχ της εποχής εκείνης.
-Προϋπολογισμός άνω του 1.000.000δρχ της εποχής εκείνης για την δημιουργία καινούργιων Σχολικών κτηρίων με αποκορύφωμα την κατασκευή του επιβλητικού νεοκλασικού κτίσματος του 4ου Δημοτικού Σχολείου Ξάνθης.
-Αγορά επιβλητικού Μεγάρου στον πυρήνα της παλιάς πόλης, το γνωστό σε όλους μας, Παλιό Δημαρχείο Ξάνθης.
-Ίδρυση δυο Δημοτικών Νοσοκομείων, με διαφορά διετίας(σημερινό Στρατοδικείο-ΔΕΥΑΞ).
-Έκδοση της μελέτης για την δημιουργία του κτηρίου της Δημοτικής Αγοράς και πλήθος άλλων κοινωνικών και πολιτιστικών έργων που στόχο είχαν την βελτίωση της ζωής των Ξανθιωτών.
Το έργο όμως για το οποίο ήταν ιδιαίτερα υπερήφανος ο τότε Δήμαρχος Ευριπίδης Χασιρτζόγλου, ήταν η αγορά και απόκτηση του κτηρίου του Παλαιού Δημαρχείου, από τους απογόνους του καπνέμπορου Ιωάννη Ορφανίδη και την σύζυγό του , Ασπασία, στις 17-4-1926, στο ποσό των 550.000δρχ.της εποχής εκείνης.
Αναφέρει συγκεκριμένα στον απολογισμό του προγράμματός του:”Επροικίσθη ο δήμος με μεγαλοπρεπέστατον ιδιόκτητον Μέγαρον έναντι συμφεροτάτης τιμής”.
Όλα αυτά τα τεράστια έργα με τα οποία προίκισε την πόλη της Ξάνθης ο Ευριπίδης Χασιρτζόγλου, τον καθιστούν αν όχι τον κορυφαίο, ίσως έναν από τους πιο εμβληματικούς και σημαντικούς δημάρχους της προπολεμικής και μεταπολεμικής περιόδου.
Τι απέγινε όμως αυτή η τόσο σημαντική προσωπικότητα της πόλης της Ξάνθης;
Με το ξέσπασμα του Ελληνοϊταλικού πολέμου του 1940 και την είσοδο σε αυτόν των Γερμανών και Βουλγάρων, έχουμε δυσάρεστες εξελίξεις για την πόλη μας, καθώς μετά την πτώση των οχυρών της Γραμμής Μεταξά και του Φυλακίου του Εχίνου τον Απρίλιο του 1941, πραγματοποιείται κάθοδος των Γερμανών από τον βορρά και κατάληψη της πόλης.
Σε 15 ημέρες, οι Γερμανοί φέρνουν και εγκαθιστούν τους Βούλγαρους ως κατοχική δύναμη στο πλαίσιο της πρόσβασης που τους παρείχαν μέσω Βουλγαρίας.
Έτσι, αρχίζει μια πολλή δύσκολη περίοδο κατοχής για τους κατοίκους της πόλης. Πολλοί Ξανθιώτες, αναγκάζονται σιγά-σιγά, να πάρουν τον δρόμο της προσφυγιάς, κυρίως προς την πόλη της Θεσσαλονίκης.
Ο Ευριπίδης Χασιρτζόγλου, μετακινείται με την οικογένειά του, την σύζυγο του Ελένη Ταχτσή και τις κόρες του, Χρυσάνθη, Αικατερίνη και Φανή, προς την Θεσσαλονίκη, όπου τυγχάνει να έχει εκεί συγγενείς.
Εκεί, με βάση την Ληξιαρχική πράξη θανάτου του από το Ληξιαρχείο Θεσσαλονίκης, θα τον βρει ο θάνατος, στις 2-12-1941, σε ηλικία 62 χρόνων, “συνεπείας θανατηφόρας εγκεφαλικής αιμορραγίας, λόγω μετατραυματικού τραύματος”(ατύχημα). Η ταφή πραγματοποιείται την επομένη, στις 3-12-1941, στο Κοιμητήριο της Ευαγγελίστριας Θεσσαλονίκης.
Μετά από σχετική έρευνα στο Κέντρο Ιστορίας του δήμου Θεσσαλονίκης, αντλούμε την πληροφορία ότι στις 3-12-1944, γίνεται εκταφή των οστών του Ευριπίδη Χασιρτζόγλου και μεταφορά αυτών στο Οστεοφυλάκιο του Κοιμητηρίου της Παναγίας Ευαγγελίστριας, γεγονός που επιβεβαίωσε και η εγγονή του, Ελένη Σταυρούλια , της Χρυσάνθης.
Έτσι, κλείνει επίσημα η έρευνα για την αναζήτηση αυτής της μεγάλης προσωπικότητας της Ξάνθης, η οποία σημάδεψε την κοινωνική και πολιτική ζωή αυτού του τόπου! Αιωνία του η μνήμη!
Κώστας Μαυρομάτης
συλλέκτης-ερευνητής
ΘΕΡΜΕΣ ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ:
1.Αντιδήμαρχο Πολιτισμού, Τουρισμού κ Παιδείας Ξάνθης:κ.Ειρήνη Χαριτωνίδου
2.Ληξιαρχείο Ξάνθης
3.Ληξιαρχείο.Θεσ/νίκης
4.Κέντρο Ιστορίας δήμου Θεσ/νίκης
5.Ελένη Σταυρούλια
