Η χώρα μας καταδικάστηκε τον Δεκέμβριο του 2020 από το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την πλημμελή προστασία της βιοποικιλότητας
Στη δημοσίευση της Δρ. Βασιλικής Κατή και της Δρ. Χριστίνας Κασσάρα γίνεται προφανές ότι η άναρχη ανάπτυξη ΑΠΕ βλάπτει σοβαρά την βιοποικιλότητα στην Ελλάδα
Η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής μέσω των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ) αποτελεί προτεραιότητα στην παγκόσμια πολιτική. Οι ΑΠΕ, και ειδικά οι Αιολικοί Σταθμοί Παραγωγής Ηλεκτρικής Ενέργειας (ΑΣΠΗΕ), έχουν σημαντικό ρόλο στη μείωση των εκπομπών θερμοκηπίου και στην προώθηση των κλιματικών στόχων. Ωστόσο, η ανάπτυξη αυθαίρετης χρήσης γης για την εγκατάσταση των ΑΠΕ μπορεί να προκαλέσει αρνητικές επιπτώσεις στη βιοποικιλότητα, απειλώντας προστατευόμενα είδη και συγκρούοντας διάφορες περιβαλλοντικές οδηγίες. Ο κατάλληλος σχεδιασμός και χωροθέτηση των ΑΠΕ είναι ουσιαστικής σημασίας για την επίτευξη ισορροπίας μεταξύ της ανάπτυξης των ΑΠΕ και της προστασίας της βιοποικιλότητας. Η προσεκτική διαχείριση της γης για την εγκατάσταση των ΑΠΕ αποτελεί σημαντική πρόκληση προς την επίτευξη των κλιματικών στόχων χωρίς να θέτει σε κίνδυνο τη βιοποικιλότητα.
Η δημοσίευση των Δρ. Βασιλικής Κατή και Δρ. Χριστίνας Κασσάρα με τίτλο «Πρόταση χωροθέτησης χερσαίων Αιολικών Σταθμών Παραγωγής Ηλεκτρικής Ενέργειας στην Ελλάδα για καθαρή ενέργεια χωρίς σημαντικές επιπτώσεις στη βιοποικιλότητα» δίνει τις κατάλληλες παραμέτρους ώστε να συνδυαστεί η ανάπτυξη των ΑΠΕ με τον πιο αποδοτικό τρόπο αλλά παράλληλα να προστατευτεί η βιοποικιλότητα της Ελλάδας.
Πιο συγκεκριμένα, όπως αναφέρουν οι συγγραφείς, οι επιπτώσεις της ανθρωπογενούς παρέμβασης, όπως οι αναπτυξιακές δραστηριότητες σε ευαίσθητες περιοχές, αποτελούν σοβαρή απειλή για τα οικοσυστήματα και τη βιοποικιλότητα. Παρά ταύτα, η βιοποικιλότητα συμβάλλει σημαντικά στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και την ανακούφιση των επιπτώσεών της. Επομένως, η διατήρηση και προστασία της βιοποικιλότητας αποτελεί κρίσιμο στοιχείο για την αντιμετώπιση των προκλήσεων που αντιμετωπίζουμε σε παγκόσμιο επίπεδο.
Η αλλαγή χρήσης γης και η διάνοιξη δρόμων σε φυσικά οικοσυστήματα συνεισφέρουν στην απώλεια της βιοποικιλότητας
Η αλλαγή χρήσης της γης αναδεικνύεται ως μία από τις σοβαρότερες απειλές για τη βιοποικιλότητα. Στη διάρκεια των τελευταίων 50 ετών, η ανθρώπινη δραστηριότητα έχει επιφέρει μαζική απώλεια ειδών και περνάμε σε μια περίοδο μαζικής εξαφάνισης ειδών στην ιστορία της Γης. Οι πέντε βασικοί παράγοντες που συμβάλλουν στην απώλεια αυτή περιλαμβάνουν την αλλαγή χρήσης της γης, την εκμετάλλευση των φυσικών πόρων, την κλιματική αλλαγή, τη ρύπανση και τα εισαγόμενα είδη.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει θέσει στόχους για τη μείωση της τεχνητής γης μέχρι το 2050, αλλά παρά τις προσπάθειες, η μετατροπή φυσικών εκτάσεων σε τεχνητές συνεχίζει να αυξάνεται. Η αλλαγή χρήσης της γης στην Ευρώπη έχει αναδειχθεί ως η κυριότερη αιτία μείωσης της βιοποικιλότητας, και η χώρα της Ελλάδας διακρίνεται για την αυξημένη χρήση γης για οδικά δίκτυα, καθώς και την κατακερματισμένη φύση του εδάφους της. Η κατασκευή δρόμων και οι επενδύσεις σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας συνεισφέρουν στην απώλεια βιοποικιλότητας, εντείνοντας το πρόβλημα της αλλαγής χρήσης της γης και του κατακερματισμού του περιβάλλοντος.
Η πολιτική χρήσης της γης σχετικά με τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ) είναι ένα σημαντικό θέμα που συνδέει την προσπάθεια για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου με την προστασία της βιοποικιλότητας. Το κύριο επιχείρημα είναι ότι, ενώ οι ΑΠΕ μπορούν να συμβάλλουν στη μείωση των εκπομπών και στην κλιματική αλλαγή, η ανάπτυξή τους χωρίς κατάλληλο σχεδιασμό και χωροθέτηση μπορεί να προκαλέσει αρνητικές επιπτώσεις στη βιοποικιλότητα και τα οικοσυστήματα.
Ορισμένες από τις αρνητικές επιπτώσεις που αναφέρονται στο κείμενο περιλαμβάνουν:
- Απώλεια και κατακερματισμός των φυσικών οικοσυστημάτων: Η διάνοιξη νέων δρόμων και η μετατροπή της γης σε τεχνητές επιφάνειες για την εγκατάσταση ανεμογεννητριών μπορεί να οδηγήσει στην απώλεια και τον κατακερματισμό των φυσικών οικοσυστημάτων. Αυτό μπορεί να απειλήσει τη βιοποικιλότητα και τις οικοσυστημικές υπηρεσίες.
- Επιπτώσεις στην άγρια ζωή: Η άνευ προσεκτικού σχεδιασμού των ΑΠΕ μπορεί να επηρεάσει αρνητικά την άγρια ζωή, προκαλώντας θνησιμότητα ή αλλαγές στις συνήθειες μετανάστευσης ορισμένων ειδών.
- Διάνοιξη νέων δρόμων: Η διάνοιξη νέων δρόμων για τη συντήρηση και την πρόσβαση στα ανεμογεννήτρια πάρκα μπορεί να έχει επιπτώσεις στο περιβάλλον, συμπεριλαμβανομένων των αυξημένων πιθανοτήτων προσκρούσεων άγριων ζώων.
- Μεταναστευτικά φράγματα: Οι ανεμογεννήτριες μπορεί να δρουν ως τεχνητά φράγματα για τη μετακίνηση των ζώων, περιορίζοντας την κυκλοφορία τους και προκαλώντας δυσκολίες στο μεταναστευτικό τους μοτίβο.
- Κατάτμηση τοπίου: Οι ανεμογεννήτριες μπορούν να προκαλέσουν την κατάτμηση του τοπίου, δηλαδή τον διαχωρισμό των φυσικών οικοσυστημάτων σε μικρότερα τμήματα από τον κατακερματισμό τους από δρόμους και τεχνητές επιφάνειες.
Αυτά τα προβλήματα υπογραμμίζουν τη σημασία της αειφόρου προσέγγισης στην ανάπτυξη των ΑΠΕ και την ανάγκη για προσεκτικό σχεδιασμό και χωροθέτηση προκειμένου να ελαχιστοποιηθούν οι αρνητικές επιπτώσεις στη βιοποικιλότητα και το περιβάλλον. Είναι σημαντικό να ληφθούν υπόψη οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις κατά τον σχεδιασμό και την υλοποίηση των ΑΠΕ πάρκων, προκειμένου να επιτευχθεί η ισορροπία μεταξύ της ανάπτυξης της ανανεώσιμης ενέργειας και της προστασίας της φύσης.
Τι συμβαίνει στην Ελλάδα;
Βάσει της δημοσίευσης των Δρ. Βασιλικής Κατή και Δρ. Χριστίνας Κασσάρα, φαίνεται ότι η Ελλάδα έχει καταβάλει ικανοποιητική προσπάθεια στον τομέα των ΑΠΕ, ενώ υπάρχουν ανησυχίες σχετικά με τη διατήρηση της βιοποικιλότητας.
Στον τομέα των ΑΠΕ, η Ελλάδα φαίνεται να έχει καταφέρει να αυξήσει τον ποσοστό της ηλεκτροπαραγωγής από αυτές τις πηγές σημαντικά, από το 11% το 2005 στο 31% το 2018. Επίσης, το νομοθετικό πλαίσιο φαίνεται ότι υποστηρίζει την ανάπτυξη των ΑΠΕ, και ειδικά των Αιολικών Σταθμών Παραγωγής Ηλεκτρικής Ενέργειας (ΑΣΠΗΕ), με απλοποίηση της διαδικασίας αδειοδότησης, ενθάρρυνση των επενδύσεων σε δημόσια γη, και άλλα μέτρα.
Ωστόσο, υπάρχουν ανησυχίες σχετικά με τη διατήρηση της βιοποικιλότητας στην Ελλάδα. Η χώρα φημίζεται για την πλούσια βιοποικιλότητά της, αλλά η έκθεση του ΟΟΣΑ καταγράφει μικρή πρόοδο στον τομέα της διατήρησης της βιοποικιλότητας. Κυρίως, το πρόβλημα της κατάτμησης των οικοτόπων και οι αρνητικές επιπτώσεις των δρόμων στη βιοποικιλότητα αναγνωρίζονται ως σημαντικές απειλές. Επιπλέον, ποσοστό των ειδών και των τύπων οικοτόπων κοινοτικού ενδιαφέροντος εξακολουθεί να βρίσκεται σε μη ευνοϊκή κατάσταση διατήρησης.
Επιπλέον, η Ελλάδα καταδικάστηκε τον Δεκέμβριο του 2020 από το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την πλημμελή προστασία της βιοποικιλότητας σύμφωνα με την Οδηγία των Οικοτόπων. Αυτό υπογραμμίζει τη σημασία της προστασίας της βιοποικιλότητας στην Ελλάδα και την ανάγκη για αποτελεσματικότερη εφαρμογή των σχετικών πολιτικών και μέτρων.
*Η Δρ. Βασιλική Κατή είναι καθηγήτρια στο Τμήμα Βιολογικών Εφαρμογών & Τεχνολογιών του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων.
*Η Δρ. Χριστίνα Κασσάρα είναι ελεύθερος επαγγελματίας βιολόγος με διδακτορικό δίπλωμα (2012: Πανεπιστήμιο Πατρών) στη χωρική οικολογία ενός μεταναστευτικού γερακιού. Ειδικεύεται στα χωρικά πρότυπα και στη μοντελοποίηση της κατανομής ειδών.
Ολόκληρη την έρευνα μπορείτε να την βρείτε στο: https://www.researchgate.net/publication/348442609_Protase_chorotheteses_chersaion_Aiolikon_Stathmon_Paragoges_Elektrikes_Energeias_sten_Ellada_gia_kathare_energeia_choris_semantikes_epiptoseis_ste_biopoikiloteta
Παύλος Μαραγκός
pmaragkos@empros.gr
