Έρευνα για το προφίλ τους, τις αντιλήψεις τους και τις συμπεριφορές τους εν ώρα καθήκοντος
Παρατίθενται τα αποτελέσματα της «Έρευνας ανίχνευσης των αξιών, των προτύπων συμπεριφοράς και των αναγκών του Έλληνα και της Ελληνίδας αστυνομικού», που συνυπογράφουν το Πάντειο και το Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας
Η δράση της αστυνομίας έχει απασχολήσει και απασχολεί τόσο την δημοσιογραφική έρευνα όσο και το κοινό αίσθημα καθώς υπάρχει μερίδα του κόσμου που θεωρεί ότι η αστυνομία είναι επιφορτισμένη με έναν αρνητικό, κατά βάση, ρόλο και στην αντίπερα όχθη θεωρούν ότι φέρει εις πέρας την αποστολή της.
Επίσημα, η αστυνομία αναγγέλλει ότι έχει ως κύριο ρόλο την διατήρηση της δημόσιας τάξης και ασφάλειας, την πρόληψη και καταστολή του εγκλήματος, καθώς και την παροχή βοήθειας και προστασίας στην κοινότητα. Ορισμένοι άνθρωποι εκτιμούν τον ρόλο αυτό και βλέπουν την αστυνομία ως σημαντική θεσμική αρχή για τη διατήρηση της τάξης και την προστασία της κοινότητας.
Από την άλλη πλευρά, υπάρχουν και κάποιοι που έχουν κριτική ή αρνητική αντίληψη για την αστυνομία. Πολλές φορές έχουν αναφερθεί περιστατικά κατάχρησης εξουσίας, αστυνομικής βίας ή αδικαιολόγητων περιπτώσεων εκτέλεσης απόφασης (racial profiling). Αυτοί οι παράγοντες έχουν οδηγήσει σε αντιπαραθέσεις και αμφισβητήσεις της αποτελεσματικότητας και της ηθικής της αστυνομίας.
Ποια είναι όμως οι άποψη των ίδιων των αστυνομικών για την ίδια τους τη δουλειά και για τους συναδέλφους τους;
Σε αυτό το ερώτημα προσπάθησε να απαντήσει η «Ερευνα ανίχνευσης των αξιών, των προτύπων συμπεριφοράς και των αναγκών του Έλληνα και της Ελληνίδας αστυνομικού», που συνυπογράφουν το Πάντειο και το Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας, από κοινού με τη Δράση Αστυνομικών για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου. Όπως αναφέρει η δημοσιογράφος Ντίνα Δασκαλοπούλου «παρ’ όλο που οι ερευνητές ζήτησαν τη συνδρομή του Αρχηγείου της Ελληνικής Αστυνομίας και των δευτεροβάθμιων συνδικαλιστικών οργανώσεων, εν τέλει η έρευνα έγινε σε δείγμα 490 αστυνομικών μόνο μέσω του δικτύου επαφών του Κέντρου Πολιτικών Ερευνών του Παντείου Πανεπιστημίου και της Δράσης Αστυνομικών για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου – κάτι που, όπως σημειώνουν οι επιστήμονες, αποτελεί από μόνο του εύρημα καθώς επιβεβαιώνει τις σοβαρές δυσκολίες υλοποίησης τέτοιου είδους ερευνητικών εγχειρημάτων».
Όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά στην παρουσίαση της μελέτης «η έρευνα σκόπευε στη καταγραφή των στάσεων, αντιλήψεων, αξιών και προσδοκιών του Έλληνα και της Ελληνίδας Αστυνομικού σε σχέση µε την εργασιακή εμπειρία του/της. Στόχος είναι µέσα από µια αυστηρά επιστημονική εμπειρική έρευνα, βασικό εργαλείο της οποίας είναι η χρήση ενός ανώνυμου ερωτηματολογίου, να ανιχνευθούν οι αξίες, τα πρότυπα συμπεριφοράς και οι ανάγκες του Έλληνα και της Ελληνίδας Αστυνομικού, προκειμένου να αναδειχθεί το επίπεδο επαγγελματισμού του προσωπικού της Ελληνικής Αστυνομίας και να συνδεθεί µε τις απαιτήσεις για µια σύγχρονη και επαγγελματική Αστυνομία που σέβεται τα ανθρώπινα δικαιώματα και παρέχει υπηρεσίες υψηλού επιπέδου σε όλους τους πολίτες. Αναλυτικότερα, τα τελευταία χρόνια δημοσιεύονται στον Τύπο αναφορές για περιστατικά αδικαιολόγητων ελέγχων, προσαγωγών και συλλήψεων, αδικαιολόγητης χρήσης βίας και γενικότερα κατάχρησης εξουσίας εκ µέρους ενός τμήματος του προσωπικού της Ελληνικής Αστυνομίας. Σε αρκετά από αυτά τα δημοσιεύματα παρουσιάζεται συνήθως ως ερμηνεία τέτοιων περιστατικών η επίδραση ορισμένων χαρακτηριστικών της αστυνομικής κουλτούρας, καθώς και η ιδεολογική διασύνδεση µελών του Σώµατος µε την ακροδεξιά ρητορική. Τα παραπάνω συμβάλλουν στη δημιουργία στην ελληνική κοινή γνώμη µιας αρνητικής εικόνας της Ελληνικής Αστυνομίας και, ακόµα χειρότερα, στην εδραίωση της άποψης ότι φαινόμενα όπως τα προαναφερθέντα συνδέονται µε την ίδια την ταυτότητα και τις αξίες του Έλληνα και της Ελληνίδας Αστυνομικού».
Το ερωτηματολόγιο, που διανεμήθηκε το πρώτο εξάμηνο του 2022, περιείχε 21 ερωτήσεις για τη διερεύνηση των αντιλήψεων των αστυνομικών σε σχέση με την εικόνα τους, την εικόνα του Σώματος, τον ρόλο του, τη συμπεριφορά των ένστολων σε ειδικές συνθήκες, τις σχέσεις στο εσωτερικό του Σώματος, τις γενικές τοποθετήσεις των αστυνομικών επί κοινωνικών ζητημάτων και 8 ερωτήσεις δημογραφικού χαρακτήρα.
Παρ’ όλο που το δείγμα είναι σημαντικό σε μέγεθος, επιτρέποντας την εξαγωγή συμπερασμάτων με ένα ικανοποιητικό εύρος ασφάλειας, ωστόσο, επειδή υποεκπροσωπούνται οι χαμηλόβαθμοι αστυνομικοί και οι αστυνομικοί ομάδων όπως η ΔΙΑΣ, τα ΜΑΤ και η Άμεση Δράση, δεν δίνει τη δυνατότητα να εξαγάγει κάποιος γενικά συμπεράσματα. Είναι ωστόσο μια πολύτιμη και σπάνια εικόνα ώστε να δούμε πώς ένα -έστω- μέρος των ένστολων αντιλαμβάνεται εαυτούς και την πραγματικότητα εντός της οποίας λειτουργεί.
Τι πιστεύουν οι αστυνομικοί για το επάγγελμά τους
Για ποιούς λόγους αγαπούν το επάγγελμά τους; Οι αστυνομικοί του δείγματος σταχυολογούν πρώτα την προσφορά στο κοινωνικό σύνολο (98%), τέσσερις στους πέντε επιλέγουν την ομαδικότητα στην εργασία, ενώ στα ίδια επίπεδα κινείται και η επιλογή «Μου αρέσει να έχω την ευθύνη των αποφάσεων όταν ασκώ τα καθήκοντά μου». Εξίσου συχνά επιλέγεται ως αιτιολόγηση της αγάπης τους για το επάγγελμα η εφαρμογή των κανόνων (2/3 του δείγματος).
Ποιοι παράγοντες αποτελούν τροχοπέδη για την άσκηση του επαγγέλματός τους; Οι αστυνομικοί προτάσσουν την έλλειψη επιχειρησιακού σχεδιασμού (μόνο 1 στους 10 δεν το θεωρεί πρόβλημα), τα αρνητικά σχόλια του κόσμου για την αστυνομία (άνω του 70%) και την απραξία στο γραφείο (λίγο χαμηλότερα από το 70%). Επίσης, το ωράριο εργασίας (41%).
Πάνω από τους μισούς αστυνομικούς (55%) αντιλαμβάνονται το επάγγελμά τους ως μηχανισμό επιβολής και προστασίας, ενώ μια σημαντική μερίδα (39%) των ερωτηθέντων θεωρεί πως το αστυνομικό επάγγελμα αποτελεί αποκλειστικά μηχανισμό προστασίας. Μόνο 6% αντιλαμβάνεται το αστυνομικό επάγγελμα ως αποκλειστικά μηχανισμό επιβολής. Ευτυχώς, οι αστυνομικοί κατανοούν τουλάχιστον πως οι πολίτες αντιλαμβάνονται με διαφορετικό τρόπο το αστυνομικό επάγγελμα, γι’ αυτό και περίπου τα 2/3 των ερωτηθέντων εκτιμούν ότι για τους πολίτες το αστυνομικό επάγγελμα είναι κυρίως μηχανισμός επιβολής. Επιπρόσθετα, λίγο λιγότεροι από τους μισούς (46%) αντιλαμβάνονται το επάγγελμά τους ως κάτι που τους γεμίζει με υπερηφάνεια, ενώ μια σημαντική μερίδα των ερωτηθέντων (40%) δηλώνει πως το επάγγελμά τους δημιουργεί ανάμεικτα συναισθήματα, άλλοτε περισσότερο υπερηφάνεια και άλλοτε ντροπή.
Πώς σχετίζονται με τους πολίτες; Μόνο οι μισοί (54%) απάντησαν ότι οι περισσότεροι πολίτες του τόπου ή της γειτονιάς τους θα καλούσαν την αστυνομία αν έβλεπαν κάτι ύποπτο, ενώ μόνο ένας στους τρεις αστυνομικούς απάντησε ότι οι περισσότεροι πολίτες θα κατήγγελλαν μια ρατσιστική επίθεση εναντίον τους. Η πλειονότητα των αστυνομικών αναγνωρίζει την ύπαρξη αρνητικών στερεοτύπων μέσα στο Σώμα για διάφορες ομάδες του πληθυσμού.
Λίγο περισσότεροι από τους μισούς απάντησαν πως θα ανέφεραν συνάδελφο για παραβίαση των δικαιωμάτων κρατουμένου ή για περιστατικό χρήσης υπέρμετρης βίας, ενώ δήλωσαν επίσης ότι θα προχωρούσαν σε σύλληψη συναδέλφου για οδήγηση υπό την επήρεια παράνομης ποσότητας αλκοόλ.
Πώς αξιολογείται το έργο τους; Περισσότερο από το 1/3 των αστυνομικών του δείγματος θεωρεί ότι το έργο τους αξιολογείται ως θετικό, περίπου οι μισοί εκτιμούν ότι αξιολογείται ως μέτριο και ένα 17% ως αρνητικό. Οι μισοί πιστεύουν ότι η αστυνομία αδικείται από τα ΜΜΕ.
Ο Μιχάλης Λώλης, διοικητής στο Τμήμα αντιμετώπισης ρατσιστικής βίας στην Αττική και πολιτικός επιστήμονας, κατά την παρουσίαση της έρευνας τόνισε «σκοπός της συγκεκριμένης έρευνας είναι να δείξουμε με επιστημονικό λόγο τι πραγματικά είναι σήμερα ο Έλληνας αστυνομικός και θέλουμε η έρευνα μας να είναι η αρχή και η υπόδειξη στα σώματα της Ελληνικής Αστυνομίας ότι αν θέλουμε να αλλάξουμε την αστυνομία δεν αρκούν μεμονωμένες παρεμβάσεις, ούτε συνδικαλιστικές κινητοποιήσεις. Χρειάζεται σοβαρή επιστημονική έρευνα ώστε να εκδημοκρατιστεί η Ελληνική Αστυνομία».
Παύλος Μαραγκός
pmaragkos@empros.gr
