Συνέντευξη με την Νάγια Δαλακούρα, αρχαιολόγο στην ΕΦΑ Ροδόπης και την Μαρία Χρυσάφη, αρχαιολόγο της ΕΦΑ Ξάνθης
Επίσημα στοιχεία όσον αφορά στην επισκεψιμότητα επιλεγμένων Μουσείων στη Θράκη
Η σχέση των πολιτών με τα μουσεία, τους αρχαιολογικούς χώρους και τα μνημεία του κάθε τόπου είναι ιδιαίτερα σημαντική. Είναι η γνωριμία του πολίτη με την ταυτότητά του, την ιστορία του, την προέλευσή του, την πολιτιστική του κληρονομιά. Άλλωστε τα μουσεία είναι αυτά που αποτελούν τον συνδετικό κρίκο του παρελθόντος με το παρόν του κάθε τόπου. Είναι αυτά που κρατούν ζωντανή τη μνήμη της κάθε περιοχής.
Το μουσείο αποτελεί μια έννοια και έναν θεσμό που ριζώνει βαθιά στην ιστορία. Και καθώς η διασύνδεσή του με τον υλικό κόσμο είναι αδιαμφισβήτητη από πολλές πλευρές, η ιστορία αυτή θα μπορούσε να θεωρηθεί ακόμα πιο βαθιά, σύμφωνα με τον Gerard Noiriel.
O ρόλος του σύγχρονου μουσείου μπορεί να θεωρηθεί ότι αφορά στη συμπερίληψη των ενδιαφερόντων όλων των κοινωνικών ομάδων, στο σεβασμό απέναντι στη διαφορετικότητα και στην αναπροσαρμογή του στις όποιες αλλαγές επικαθορίζουν το κοινωνικο-ιστορικό γίγνεσθαι.
Το «Ε» επικοινώνησε με την Νάγια Δαλακούρα, αρχαιολόγο στην ΕΦΑ Ροδόπης και την Μαρία Χρυσάφη, αρχαιολόγο της ΕΦΑ Ξάνθης ώστε να επικεντρωθεί στα Μουσεία της Θράκης με σκοπό να διαπιστωθεί ο κοινωνικός ρόλος του Μουσείου και κατά πόσο αυτός εκπληρώνεται στις τοπικές κοινωνίες.
Ο ρόλος του Μουσείου σε μια μικρή τοπική κοινωνία
Σύμφωνα με την κ. Χρυσάφη, αρχαιολόγο και Προϊσταμένη Τμήματος Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων και Μουσείων της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ξάνθης, έχοντας ως αφετηρία τις «εσωστρεφείς» δράσεις όπως είναι η φύλαξη, προστασία και επανέκθεση των πολιτιστικών αγαθών, το μουσείο καλείται να διαχειριστεί ζητήματα «εξωστρεφών» δράσεων. Και εδώ εντοπίζεται ο δυναμικός ρόλος του όσον αφορά στην τοπική ιστορία και κοινωνία. «Θεωρούμε ότι το μουσείο μπορεί να αναδειχθεί σε κύτταρο παίδευσης και συνάντησης της τοπικής κοινωνίας με το παρελθόν της και κατ’ επέκταση σε φορέα πολιτισμού», επισημαίνει η ίδια. Με τη σειρά της η κ. Δαλακούρα, αρχαιολόγος στην Εφορεία Αρχαιοτήτων Ροδόπης και μουσειολόγος, επισημαίνει ότι «ο ρόλος των Μουσείων αλλάζει και επαναπροσδιορίζεται διαρκώς. Το Μουσείο, ουσιαστικά, αποτελεί ένα ίδρυμα που ενεργοποιεί την κοινωνία, συνδιαλέγεται μαζί της και συμβάλλει στην κατανόηση ποικίλων πτυχών του πολιτισμού, αλλά και διαφορετικών όψεων της πολιτισμικής μας ιστορίας».
Ο κόσμος δηλώνει έμπρακτα την στήριξη του στα Μουσεία της περιοχής της Θράκης
Οι δύο αρχαιολόγοι συμφωνούν ότι οι άνθρωποι που διαμένουν στην Θράκη αγαπούν και στηρίζουν τα Μουσεία της περιοχής. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει η κα Δαλακούρα, «το ενδιαφέρον της τοπικής κοινωνίας αποδεικνύεται από την μεγάλη συμμετοχή του κοινού στις εκδηλώσεις, στις περιοδικές εκθέσεις αλλά και στις εκπαιδευτικές δράσεις που οργανώνονται από τα Μουσεία». Στο ίδιος μήκος κύματος κινήθηκε και κα Χρυσάφη καθώς τόνισε ότι η συμμετοχή του πληθυσμού στις δράσεις της Υπηρεσίας, στην πλειονότητα των περιπτώσεων, κρίνεται κάτι περισσότερο από ενθαρρυντική ώστε να συνεχίσει το Μουσείο την προσπάθεια. Ο μέσος όρος συμμετοχής στις εκδηλώσεις εντός του μουσείου προσεγγίζει τα 70 άτομα.
Οι επισκέπτες ενθαρρύνουν την προσπάθεια των Μουσείων αλλά προτείνουν και αλλαγές
Η κ. Χρυσάφη αναφέρει ότι «Τα σχόλια που διαβάζουμε στο βιβλίο των επισκεπτών είναι ιδιαιτέρως ενθαρρυντικά» ενώ παράλληλα η κ. Δαλακούρα τονίζει ότι «είναι γεγονός πως οι επισκέπτες τείνουν να μοιράζονται τις εντυπώσεις και τις προσδοκίες τους από ένα Μουσείο και το Μουσείο οφείλει να τις ακούει. Αν μη τι άλλο, τα Μουσεία απευθύνονται στους ανθρώπους!». Η κ. Χρυσάφη, όσον αφορά στο Αρχαιολογικό Μουσείο των Αβδήρων, υπογραμμίζει ότι συνήθη αιτήματα των επισκεπτών αποτελούν η παροχή ξεναγού, η λειτουργία μικρού καταστήματος αναμνηστικών, καθώς και παρατηρήσεις σχετικά με τον φωτισμό ή την απουσία οπτικοακουστικών μέσων και διαδραστικών εφαρμογών-οι τελευταίες προέρχονται, κυρίως, από άτομα νεαρής ηλικίας.
Τα τοπικά Μουσεία εξελίσσονται αλλά με πιο αργούς ρυθμούς σε σύγκριση με τα μεγάλα Μουσεία
Όπως είναι αναμενόμενο τα Μουσεία της περιφέρειας βρίσκονται πίσω από τις εξελίξεις που λαμβάνουν χώρα στα μεγάλα Μουσεία της Αθήνα και της Θεσσαλονίκης. Η Νάγια Δαλακούρα αναφέρει ότι προφανώς τα Μουσεία εξελίσσονται καθώς αποτελεί μονόδρομο για την βιωσιμότητα τους. Όπως σχολιάζει «στη περίοδο της πανδημίας τα σύγχρονα Μουσεία αξιοποίησαν την ψηφιακή τεχνολογία προκειμένου να παραμείνουν κοντά στους επισκέπτες τους και να δημιουργήσουν συνθήκες αλληλεπίδρασης μαζί τους». Επιπρόσθετα η κ. Χρυσάφη τονίζει ότι «τα μικρά τοπικά μουσεία εξελίσσονται ίσως με πιο αργό ρυθμό σε σύγκριση με τα μεγάλα μουσεία της χώρας. Και αυτό οφείλεται σε κάποιο βαθμό και στην υποστελέχωση. Στην ΕΦΑ Ξάνθης για παράδειγμα υπάρχει μόνο μία αρχαιολόγος-μουσειολόγος». «Το μουσείο διαθέτει ιστοσελίδα σε μέσο κοινωνικής δικτύωσης και μία ιστοσελίδα υπό κατασκευή, στην οποία ευελπιστούμε ότι θα έχετε σύντομα πρόσβαση. Επίσης, η δημιουργία συστήματος ακουστικής ξενάγησης για επιλεγμένα ευρήματα εντάχθηκε και υλοποιήθηκε μέσω έργου ΕΣΠΑ. Τα τελευταία χρόνια η πανδημία του COVID-19 επέτεινε την ανάγκη δημιουργίας υποδομών που να εξασφαλίζουν την εξ’ αποστάσεως επίσκεψη σε χώρους πολιτισμού. Με αυτό το κίνητρο η Υπηρεσία μας επιθυμεί να εντάξει σε επόμενο Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα το έργο Το ψηφιακό αρχαιολογικό μουσείο Αβδήρων: από την επίσκεψη στην εικονική εμπειρία», προσθέτει η ίδια.
Η επανοικειοποίηση των μουσείων προωθείται με τον επαναπροσδιορισμό και την ενδυνάμωση της σχέσης τους με το κοινό
Ο νέος ορισμός που έχει δώσει πρόσφατα το ICOM περιγράφει το Μουσείο ως «ένα μη κερδοσκοπικό ίδρυμα στην υπηρεσία της κοινωνίας που ερευνά, συλλέγει, συντηρεί, ερμηνεύει και εκθέτει την υλική και άυλη κληρονομιά. Είναι ανοιχτό και προσβάσιμο στο κοινό και προωθεί την ποικιλομορφία και τη βιωσιμότητα». Σύμφωνα με τη κα Δαλακούρα «τα μουσεία προσφέρουν στους ανθρώπους ερεθίσματα για σκέψη και τους επηρεάζουν με τρόπο καθοριστικό. Το μουσείο έχει πολύ μεγάλη κοινωνική ευθύνη στο να προάγει τον κριτικό διάλογο και την πολυφωνία, να ανταποκρίνεται στα ενδιαφέροντα της κοινωνίας και να αλληλοεπιδρά με αυτή. Παράλληλα, οφείλει να αποτελεί έναν θεσμό που προωθεί την ενταξιακή πολιτική, την κοινωνική αλλαγή και τη συμπερίληψη». Από την πλευρά της η κα Χρυσάφη τονίζει ότι «Η επανοικειοποίηση των μουσείων προωθείται με τον επαναπροσδιορισμό και την ενδυνάμωση της σχέσης τους με το κοινό. Το μουσείο οφείλει να αφουγκράζεται τις αλλαγές, να συνομιλεί με την εποχή του και να απευθύνεται με ποικίλα μέσα, προκειμένου να καθίσταται ελκυστικό. Επίσης, θα ήταν βοηθητικό να προωθούνται καινοτόμα είδη προσέγγισης και να επιδιώκεται η διαρκής συνδιαλλαγή με τους επισκέπτες».
Στο μέλλον τα Μουσεία θα συνεχίσουν να αναδιαμορφώνονται και να αλλάζουν επηρεασμένα από μια μεγάλη ποικιλία τάσεων και απαιτήσεων της αγοράς. Οι νέες τεχνολογίες, όπως η εικονική πραγματικότητα και τα πολυμέσα αλλάζουν τον τρόπο που οι επισκέπτες θα βιώνουν τη μουσειακή εμπειρία. Το ζήτημα που τίθεται είναι ότι παρά τις πιέσεις των περιορισμών των χρηματοδοτήσεων, τα Μουσεία πρέπει να εκσυγχρονιστούν αλλά παράλληλα να συνεχίσουν να παραμένουν ανοιχτά για την κοινωνία και να αποτελούν ένα ζωντανό κύτταρο που προωθεί στο μέλλον κοιτώντας το παρελθόν.
Στατιστικά στοιχεία επισκεψιμότητας από τέσσερα μουσεία της Θράκης
Το «Ε» συγκέντρωσε τα στατιστικά στοιχεία που αφορούν στην επισκεψιμότητα σε τέσσερα Μουσεία της Θράκης κατά το έτος 2022 τα οποία συγκέντρωσαν 21.321 επισκέπτες συνολικά. Όπως παρουσιάζεται στο γράφημα, το Μουσείο Μετάξης έχει πολύ μεγαλύτερη επισκεψιμότητα από τα άλλα εξεταζόμενα Μουσεία όπως και συνολικότερα ο νομός Έβρου έχει τη μερίδα του λέοντος όσον αφορά στους επισκέπτες. Αναλυτικά από τον Ιανουάριο έως τον Δεκέμβριο του 2022, το Μουσείο Μετάξης επισκέφτηκαν 11.028 επισκέπτες ενώ ο μήνας με τους περισσότερους επισκέπτες ήταν ο Μάιος με 1.893 επισκέπτες. Ακολουθεί το Αρχαιολογικό Μουσείο Αλεξανδρούπολης το οποίο επισκέφθηκαν συνολικά το 2022, 6.527 άτομα ενώ ακολουθεί το Αρχαιολογικό Μουσείο Κομοτηνής και το Αρχαιολογικό Μουσείο των Αβδήρων με 2.310 και 1.406 επισκέπτες αντίστοιχα. Να σημειώσουμε ότι το Αρχαιολογικό Μουσείο των Αβδήρων αναμένεται να έχει μεγαλύτερα νούμερα από αυτά που δίνονται στο παρόν άρθρο λόγω ελλιπών στοιχείων.
Παύλος Μαραγκός
pmaragkos@empros.gr
