Παρουσίασε στην κατάμεστη αίθουσα του «Π» πληροφορίες για το μεγαλόπρεπο χάνι και την μετάφραση της κτητορικής επιγραφής στην ελληνική γλώσσα μετά από 411 χρόνια
Αποκάλυψε και το όνομα του άγνωστου για 150 χρόνια επιγραφολόγου, Τουγού-Μεχμέτ
Ο Ιστορικός-Ερευνητής, Γεώργιος Φ. Μπατζακίδης το απόγευμα της Τετάρτης 8/2 παρουσίασε σε μία κατάμεστη αίθουσα στην Καπναποθήκη «Π» το παλαιότερο και το μεγαλύτερο Χάνι της περιοχής μας, το Χάνι ή Κερβάν Σεράι του Βεζύρη Αχμέτ Πασά στην Γενισέα (Âsaf-i Ahmed Paşa Hanî – Kervansaray Yenice-i Karasu), μέσα από μία κοπιώδη έρευνα, αποκαλύπτοντας «μυστικά» και μυστικά του οικήματος, αλλά και της περιόδου. Η έρευνα περιλαμβάνει και την μετάφραση της κτητορικής του επιγραφής στην ελληνική γλώσσα, σε συνεργασία με τον Δάσκαλο του Ισλάμ και της Οθωμανικής γλώσσας κ. Σεντάτ Καράνταη (Sayın Sedat Karadayı Hoca – Müderris), που επίσης βγαίνει στο φως για πρώτη φορά, μετά από 411 χρόνια που βρίσκονταν στη λήθη.
Μεγάλο ενδιαφέρον για την έρευνα
Εκπρόσωποι των τοπικών αρχών, ιστορικοί, ερευνητές, ακαδημαϊκοί, συνεργάτες, φίλοι και γνωστοί έδωσαν το παρών στην εκδήλωση τιμώντας με αυτόν τον τρόπο τον κ. Μπατζακίδη, ο οποίος επιμελήθηκε την ιστορική έρευνα με ενδελεχή και επίπονο τρόπο, προκειμένου να εμπλουτίσει τη γνώση μας για την τοπική ιστορία.
Την έρευνα και τα συμπεράσματά της παρουσίασε με τη βοήθεια οπτικοακουστικού υλικού, ενώ στη συνέχεια συζήτησε για αρκετή ώρα και απάντησε σε ερωτήσεις και προβληματισμούς των παρευρισκόμενων.
Η πολύτιμη κτητορική επιγραφή
Κομβικό σημείο της έρευνας αποτέλεσε η μετάφραση της κτητορικής επιγραφής, που βρέθηκε στο τζαμί του οικισμού και αποτελείται από δώδεκα σούρες. Η μετάφραση έδωσε πληθώρα πληροφοριών για το χάνι, παρότι έχει αποκολληθεί ένα σημαντικό κομμάτι της.
Όσον αφορά την «υπογραφή» στην κτητορική επιγραφή ο κ. Μπατζακίδης σημείωσε: «Το 1870 πυρκαγιά έκαψε το μεγαλύτερο μέρος της Γενισέας. Το σπασμένο κομμάτι που έκρυβε μέσα του το όνομα του επιγραφολόγου παρέμενε άγνωστο για περίπου 150 χρόνια και πλέον. Ούτε στην ελληνική, ούτε στην τουρκική ιστοριογραφία δεν γίνεται λόγος για μία επί συνόλω μετάφραση της κτητορικής επιγραφής παρά μόνο η τελευταία σούρα που δίνει το όνομα και την ιδιότητα του κτήτορα».
Ξεκλειδώνοντας τα νοήματα της κτητορικής επιγραφής…/Το πρώτο Kahvehane/Kαφενείο στη Γενισέα!
Μέσω της μετάφρασης της κτητορικής επιγραφής προέκυψαν σπουδαίες πληροφορίες για την περιοχή. Όπως πληροφόρησε ο κ. Μπατζακίδης: «Από την σπουδαία αυτή κτητορική επιγραφή, μας δίνεται η μοναδική πληροφορία πως μέσα σε αυτό το Χάνι, λειτούργησε για πρώτη φορά σε ολόκληρη την Ξάνθη και το πρώτο καφενείο (Kahvehane).Πράγματι, ήδη από τα μέσα 16ου αιώνα η διάδοση του καφέ είχε γίνει με ταχύτατους ρυθμούς καθώς ήρθε από την Υεμένη, στο Κάιρο και αμέσως μετά στην Κωνσταντινούπολη. Εκεί στην Κωνσταντινούπολη, ανοίγουν για πρώτη φορά τα kahvehane απ’ όπου και προέρχεται η ελληνική λέξη καφενέ/καφενές. Μάλιστα στα 1550 περίπου, υπάρχουν πενήντα καφενέδες στην Πόλη. Από εκεί εξαπλώθηκαν όλα τα καφενεία σε όλη την Ευρώπη, καθώς και σε ολόκληρο τον κόσμο. Έτσι το 1611 ταυτόχρονα με την λειτουργία του Χανιού στη Γενισέα, λειτουργεί και το πρώτο καφενείο. Όπως πολύ ποιητικά μας αναφέρει και η επιγραφή και μόνον η ύπαρξη του καφενείου αξίζει στην πόλη της Γενισέας, τόσο πολύ άλλαξε η ζωή των κατοίκων της. Δυστυχώς, όμως δεν κράτησε για πολύ. Το 1633 με απόφαση του Μουράτ Δ’ (Sultan Murat IV) απαγορεύτηκε ο καφές, καθώς και η λειτουργία των καφενείων σε ολόκληρη την Οθωμανική επικράτεια και έτσι έκλεισαν όλα και φυσικά και της Γενισέας. Ο κύριος λόγος ήταν ότι μέσα από τις συναθροίσεις στα καφενεία άρχισε για πρώτη φορά στην ιστορία της αυτοκρατορίας, να αναμιγνύονται διαφορετικές κουλτούρες, οι άνθρωποι άρχισαν να κοινωνικοποιούνται όλο και περισσότερο και σταμάτησαν να πηγαίνουν στα Τζαμιά για τις πρωινές και απογευματινές προσευχές, αφού όλη την ημέρα σύχναζαν στα καφενεία».
O Εβλιγιά Τσελεμπή κατά την επίσκεψή του στην Ξάνθη και στη Γενισέα
«Ο διάσημος Οθωμανός Περιηγητής, Εβλιγιά Τσελεμπή επισκέφθηκε την Ξάνθη και την Γενισέα το 1667/8, όπου θαύμασε το εν λόγω Χάνι που τότε το κατέγραψε ως Κερβάν Σεράϊ και είχε σαράντα δωμάτια με τζάκια και από πάνω στην οροφή σαράντα μολύβδινους μικρούς τρούλους και ως κτήτορα ονομάζει τον Ετμεκτσιζαντέ Αχμέτ Πασά όταν Σουλτάνος στην Οθωμανική αυτοκρατορία εκείνη την εποχή ήταν ο Αχμέτ Α’ (Sultan Ahmed Han I 1603-1617). Οπότε όλοι οι επόμενοι μελετητές, ιστορικοί ερευνητές της περιόδου αυτής, τον αναφέρουν με αυτό το προσωνύμιο και δεν έχω κανέναν ενδοιασμό να συμφωνήσω μαζί τους παρόλο που δεν τεκμηριώνεται με σαφήνεια από τις πηγές», τόνισε ο κ. Μπατζακίδης, εξαίροντας το νόημα της επίσκεψης του διάσημου Οθωμανού Περιηγητή, Εβλιγιά Τσελεμπή.
Το όνομα του επιγραφολόγου-ποιητή: Τουγού-Μεχμέτ
«Όσον αφορά τώρα τον άνθρωπο που έγραψε τις 12 σούρες της κτητορικής επιγραφής του μοναδικού αυτού Χανιού, ο Εβλιγιά Τσελεμπή λύνει τον γρίφο…Πρόκειται ίσως για τον πιο σημαντικό ποιητή της εποχής που βρισκόμαστε. Λόγος γίνεται για τον διάσημο ποιητή με το ψευδώνυμο Tîğî (Τουγού), το πραγματικό του όνομα είναι Μεχμέτ (Mehmet Bey)», ανέφερε ο ίδιος, ενημερώνοντας ότι τα σημαντικότερα καταγεγραμμένα έργα του που φέρουν την υπογραφή του Τουγού- Μεχμέτ είναι: 1) η κτητορική επιγραφή του Σελίμιγιε Τζαμί στην Αδριανούπολη (Selimiye camii kitabesi Edirne) και 2) η κτητορική επιγραφή της Σκεπαστής Αγοράς του Αλή Πασά στην Αδριανούπολη (Ali Paşa Kapalı çarşısı kitabesi Edirne).
Εγώ αυτό το Χάνι πως και με ποιο άλλο (ανάλογο) οικοδόμημα να το συγκρίνω;
Ακόμη, ο ίδιος επεσήμανε: «πρόκειται για το μεγαλύτερο κτίριο της ευρύτερης περιοχής που σίγουρα η λέξη Χάνι το αδικεί, αφού ο ίδιος ο Εβλιγιά Τσελεμπή το ονομάζει Κερβάν Σεράϊ και έμεινε έκπληκτος όταν το αντίκρισε. Για αυτόν ακριβώς τον λόγο ο ποιητής στη σούρα Νο5 μας λέει χαρακτηριστικά: Εγώ αυτό το Χάνι πως και με ποιο άλλο (ανάλογο) οικοδόμημα να το συγκρίνω;».
«Τι υπέροχο συναίσθημα… μια νέα ανακάλυψη η οποία συμβάλει στην κατανόηση της ιστορικής περιόδου»
Καταληκτικά, ο κ. Μπατζακίδη σημείωσε: «Πιστεύω πως θα βρήκατε ενδιαφέρουσα την ιστορική μου έρευνα που χρειάστηκε πολλές ώρες αναζήτησης μέσα από τις πηγές, άπειρες ώρες μελέτης και επιτόπιας έρευνας στην Γενισέα που για μένα προσωπικά αποτελεί τον σπουδαιότερο τόπο έρευνας αφού αν σκαλίξεις από κάτω της πριν εκατόν πενήντα χρόνια, θα βρεις απίστευτα σημαντικά στοιχεία για έναν πολιτισμό που έζησε για πάνω από πεντακόσια χρόνια και χάθηκε στο πέρασμα του χρόνου. Όπως και το μοναδικό στην εποχή του, το Χάνι του Αχμέτ Πασά που μετά από 411 χρόνια που κατασκευάστηκε, ήρθε η ώρα να το μνημονεύσουμε και να έχουμε την ευλογία να βρίσκεται στην πόλη μας, στον Νομό μας, ότι απέμεινε από αυτό, το πιο σημαντικό ίσως, την κτητορική του επιγραφή και να είμαστε περήφανοι που διαθέτουμε στην Ξάνθη μια από τις τρείς κτητορικές επιγραφές που είναι έργα του μεγάλου αυτού ποιητή και επιγραφολόγου της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, που πέθανε (σύμφωνα με τους περισσότερους) το 1627. Τι υπέροχο συναίσθημα είναι αυτό που νιώθει κάποιος όταν κάνει μια νέα ανακάλυψη η οποία συμβάλει στην κατανόηση της ιστορικής περιόδου που αναφέρεται και συμπληρώνει τα κενά της τοπικής μας ιστορίας. Άλλο ένα υπέροχο ταξίδι στην ιστορία, πίσω στον χρόνο, γεμάτο μυστήριο, γεμάτο γνώσεις και αμέτρητες ώρες μελέτης και έρευνας έφτασε στο τέλος του».
Χρύσα Κιατίπη
chkiatipi@empros.gr
