Τρισάγιο και κατάθεση στεφάνου στη μνήμη της από τον Κώστα Σ. Μαυρομάτη και Γιώργο Φ. Μπατζακίδη στον οικογενειακό τάφο των Κουγιουμτζόγλου στο Α΄ Νεκροταφείο Αθηνών
Μία από τις μεγαλύτερες μορφές της Χριστιανοσύνης, είναι αναμφισβήτητα η Αγία Άννα, η Μητέρα της Παναγίας, η οποία τιμάται από την θρησκεία μας, τρείς φορές τον χρόνο! Μια σήμερα, στις 9 Δεκεμβρίου τη Σύλληψή της, στις 25 Ιουλίου την Κοίμησή της και στις 9 Σεπτεμβρίου μαζί με τον σύζυγό της, Ιωακείμ.
Μία από τις μεγαλύτερες μορφές της πόλης μας, αναμφισβήτητα, αναδείχτηκε η Άννα Καλούδη Κουγιουμτζόγλου, του Παντελή και της Πολυξένης, καθώς με τις δωρεές της προς αυτήν, καθόρισε και έδειξε τον δρόμο για την ανάδειξη και επανεκκίνηση του Ευεργετισμού, στα χνάρια που είχαν χαράξει πριν απο αυτή, ο Ματσίνης, ο Ζαλάχας, ο Παναγιώτης Στάλιος, ο Αθανάσιος Κουγιουμτζόγλου. Μεγαλωμένη και προερχόμενη απο μεγάλες οικογένειες Ευεργετών, κινήθηκε και αυτή στο ίδιο πνεύμα, αφήνοντας ανεξίτηλα την σφραγίδα και την παρακαταθήκη της, στην ιστορία αυτής της πόλης!
Σύμφωνα με την ληξιαρχική πράξη θανάτου της, η οποία εκδόθηκε από το Ληξιαρχείο Αθηνών, η Άννα Καλούδη – Κουγιουμτζόγλου γεννήθηκε το 1884, και απεβίωσε στις 6 Αυγούστου του 1972, συνέπειας νεφρικής και καρδιακής ανεπάρκειας, σε ηλικία 88 ετών. Κόρη του Καπνεμπόρου Παντελή (Παντελάκη) Κουγιουμτζόγλου, Εκκλησιαστικού Επιτρόπου, Δημογέροντα της πόλης της Ξάνθης και μεγάλου Ευπατρίδη, ενός από τους σημαντικότερους οικονομικούς και ισχυρούς παράγοντες της Ελληνορθόδοξης Κοινότητας. Μητέρα της, η Πολυξένη Κουγιουμτζόγλου, κόρη του Σταύρου -Χατζησταύρου – Χεκίμογλου -Τζαμίχα, επίσης ισχυρού οικονομικού παράγοντα της περιοχής.
Ο Σταύρος Χατζησταύρου, όπως προκύπτει και από την επιτύμβια επιγραφή του τάφου του, ήταν Ηπειρωτικής καταγωγής. Ήταν μέλος της μεγάλης Κοινότητας Ηπειρωτών που έδρασε και αναπτύχθηκε αρχικά στην Γενισέα και κατόπιν ανέπτυξε και ευεργέτησε και την πόλη της Ξάνθης, μετά την μεταφορά της έδρας του Καζά σε αυτήν, λόγω της μεγάλης πυρκαγιάς που κατέκαψε την πρώτη. Γεννήθηκε στην Ξάνθη το 1823 και απεβίωσε το 1889, σε ηλικία 66 χρονών. Υπήρξε ενεργό και δραστήριο μέλος της Ελληνορθόδοξης Κοινότητας, χρηματίζοντας πολλάκις Πρόεδρος και μέλος εμπορικών επιτροπών. Υπήρξε δωρητής του Γ’ Δημοτικού Σχολείου Ξάνθης.
Στο ευεργετικό πνεύμα του πατέρα τους και οι κόρες του, Πολυξένη, σύζυγος Παντελή Κουγιουμτζόγλου και Ευαγγελινή, σύζυγος Κων/νου Βάρδα. Στις 25-6-1909, με κοινή τους απόφαση και επιστολή, ενημερώνουν την Δημογεροντία για την πρόθεσή τους να προσφέρουν εκάστη, το ποσό των 100 λιρών για την ανέγερση ιερού Ναού των Αγίων 12 Αποστόλων, σε οικόπεδο που επίσης παραχώρησαν οι ίδιες.
Για την ολοκλήρωση της δωρεάς, θέτουν ως όρους και προϋποθέσεις:
1.Στον περίβολο της εκκλησίας να ανεγερθεί μνημείο των γονέων τους, Σταύρου και Χαρίκλειας.
2.Να τελείται ετήσιο μνημόσυνο απο την επιτροπή της εκκλησίας, στην μνήμη των γονέων τους.
Η Πολυξένη Κουγιουμτζόγλου, στις 20-4-1943, παραχωρεί με συμβολαιογραφική πράξη στο Γ’ Δημοτικό Σχολείο, το 1/2 ενός καταστήματος που βρισκόταν στην σημερινή οδό Χριστ.Μπρωκούμη. Ύστερα από αντιπαροχή του οικοπέδου, ωφελήθηκε επιπλέον το Γ ‘Δημοτικό Σχολείο, κερδίζοντας ένα κατάστημα και μια αποθήκη, επί της οδού Μπρωκούμη 39, εισπράττοντας ενοίκια προς ενίσχυση του.
Στο ίδιο πνεύμα Ευεργετισμού της μητέρας της και η Άννα Καλούδη, καθώς στις 18-11-1971, με συμβολαιογραφική πράξη που υπογράφτηκε στην Αθήνα, μεταξύ της ίδιας και του τότε Δημάρχου Ξάνθης, κ. Ιωάννη Αγκόρτζα, παραχωρεί ως δωρεά στη “Στέγη Γραμμάτων και Καλών Τεχνών” του Δήμου Ξάνθης, δύο κτίσματα. 1.Το γωνιακό κτίσμα ,στην συμβολή των οδών Ορφέως με Αντίκα 5, το οποίο κατείχε απο τον πατέρα της, Παντελή και το είχε κτίσει ο παππούς της, Βασίλειος Κουγιουμτζόγλου, το 1877.
2.Το δεξιό κτίσμα των διδύμων κατοικιών των Κουγιουμτζόγλου, στην οδό Αντίκα 7, το οποίο επίσης κατείχε από τον πατέρα της Παντελή.
Αφιερώνει τις δωρεές στην μνήμη των γονέων της και του παππού της Χατζησταύρου-Χεκίμογλου-Τζαμιχα. Το αριστερό κτίσμα του συγκροτήματος, ανήκε στον Δημήτριο Κουγιουμτζόγλου του Βασιλείου, αδελφού του Παντελή και πουλήθηκε στην Φ.Ε.Ξ. απο τους απογόνους του.
(συλλογή Κ.Μαυρομάτη).
Επίσης, δωρίθηκε ένα σπίτι έκτασης 104τ.μ. στην πάροδο Ορφέως, επίσης στην “Στέγη Γραμμάτων και Καλών Τεχνών”.
Ευχή της Άννας Καλούδη, είναι να φανεί ωφέλιμη στον Δήμο Ξάνθης. Στις 6-12-1971, ο Δήμος Ξάνθης σε συνεδρίαση του, ανακηρύσσει την Άννα Καλούδη-Κουγιουμτζόγλου, Επίτιμη Δημότη και Ευεργέτιδα της Ξάνθης. Ένας από τους βασικούς συντελεστές της αίσιας κατάληξης της μεταβίβασης των συγκεκριμένων ακινήτων της Άννας Καλούδη, στην “Στέγη Γραμμάτων και Καλών Τεχνών”, ήταν ο μεσάζων-μεσολαβητής, Γεώργιος Παπαναστασίου, γνωστός “Καπνάς” της Ξάνθης, Ηπειρωτικής επίσης καταγωγής. Σύμφωνα με τον τότε Δήμαρχο Ξάνθης, κ.Ιωάννη Αγκόρτζα, ο Δήμος είχε αποφασίσει να αγοράσει το αρχοντικό Κουγιουμτζόγλου και ανέθεσε την διαπραγμάτευση στον Γεώργιο Παπαναστασίου, ο οποίος είχε επιρροή επάνω στην Άννα Καλούδη και λόγω της Ηπειρωτικής καταγωγής του.
Κατά την διαπραγμάτευση, ο εκπρόσωπος του Δήμου Ξάνθης όταν εξέφρασε την πρόθεση και το αίτημα για την αγορά του κτίσματος, η Άννα Καλούδη αρχικά, αντέδρασε αρνητικά και με ύφος αυστηρό είπε: “δεν το πουλάω Κύριε μου, αλλά αν μου υποσχεθείτε ότι θα το αξιοποιήσετε για τον θεσμό της παλιάς πόλης του Δήμου Ξάνθης, το κάνω δωρεά“… Όπερ και εγένετο!
Στις 21-12-1971, σε επιστολή της προς τον Δήμαρχο Ξάνθης, γράφει επί λέξει: “Μοναδική μου ευχή είναι η δωρεά μου προς την “Στέγην” να πιάσει τόπον. Μύχια και ανομολόγητη ελπίδα είναι να εύρει μιμητάς, ίσως όμως να ζητώ με αυτό πολλά μέσα είς έναν κόσμο που αρχίζει να παίρνει άλλους προσανατολισμούς. Μένω επομένως είς την πρώτην μου ευχήν: Τα σπίτια να αποκτήσουν έναν Εθνικόν Προορισμόν“.
Στις 3 Φεβρουαρίου του 1972, λίγους μήνες πριν τον θάνατό της (6-8-1972), η Άννα Καλούδη στέλνει μια από τις τελευταίες της επιστολές πάλι προς τον Δήμαρχο Ξάνθης, με θερμά και συγκινητικά λόγια: “Προς Εσάς, προς τον κ. Πρόεδρο του Δημοτικού Συμβουλίου Ξάνθης και προς τους κ.κ. Δημοτικους Συμβούλους. Θέλω να εκφράσω τας θερμάς μου ευχαριστίας δια την τιμήν που μου εγένετο, της ανακηρύξεως μου ως ευεργέτιδος και επιτίμου δημότιδος Ξάνθης. Εάν το γεγονός σταθμιστεί με τα σύγχρονα μέτρα, η αντιπαροχή σας είναι υπέρτερα της δικής μου παροχής, διότι η ιδική σας κυμαίνεται είς την ανωτέραν σφαίραν της Σωκρατικής “ευπραξίας” ενώ η ιδική μου είναι μια απλή δόσις υλική. Βαθειά επιθυμία μου είναι, η μικρή μου δωρεά να πιάσει τόπον και τούτο, υπό διπλήν έννοιαν: Η χρήσις της, να είναι δια το γενικόν καλόν και την προαγωγήν του Συνόλου, επίσης δε, να εύρει συνεχιστάς παλαιών Ξανθιωτών και νεωτέρων, οι οποίοι μέσα εις την τύρβην του πυρετού της σύγχρονης ζωής, να αρθούν υψηλότερα και να αναλογιστούν, τι θα αφήσουν μονιμότερον μέσα εις την παροδικήν διέλευσίν των απο τον κόσμον. Εγώ πλέον άπτομαι του τέρματος ενός μακρού βίου και είναι μεγάλη η παρηγοριά ότι, εάν δεν ελησμόνησα την αγαπητήν Ξάνθην, και εκείνη δέ με λησμονεί“.
Δυστυχώς στις ημέρες μας, η Άννα Καλούδη Κουγιουμτζόγλου δεν μνημονεύεται και δεν τιμάται ως Ευεργέτρια, όπως θα έπρεπε. Αξιομνημόνευτη και αξιοσημείωτη είναι η πρόσφατη δημιουργία μνημείου Ευεργετών υπό την αιγίδα του ΠΑΚΕΘΡΑ, όπου αναγράφεται και το όνομα της Άννας Καλούδη.
Φέτος, λίγο πριν βγει η χρονιά, συμπληρώθηκαν 50 χρόνια απο τον θάνατό της (1972-2022), χωρίς αυτό να αναφερθεί και να προβληθεί όπως θα της έπρεπε. Με αφορμή λοιπόν, την συμπλήρωση 50 χρόνων από τον θάνατό της, μπήκαμε στην διαδικασία έρευνας για να εντοπιστεί αρχικά ο τόπος ταφής της και στην συνέχεια, να τιμηθεί αυτή η μεγάλη Ευεργέτιδα της πόλης.
Με σωστή αξιολόγηση των στοιχείων και έρευνα και συνεργασία των Ληξιαρχείων Ξάνθης και Αθηνών, καταφέραμε να εντοπίσουμε την ταφή της Άννας Καλούδη-Κουγιουμτζόγλου, η οποία είναι θαμμένη στον οικογενειακό τάφο του πατέρα της, Παντελή Κουγιουμτζόγλου, με άλλα μέλη της οικογένειάς της, στο Α’ Νεκροταφείο Αθηνών, όπως αρμόζει σε μια μεγάλη και επιφανή οικογένεια. Η ίδια ήταν άτεκνη. Έτσι, ξεκίνησε για εμάς η αντίστροφη μέτρηση για το ταξίδι μας στην Αθήνα και την απόδοση τιμών, ξετυλίγοντας παράλληλα και μια πολιτιστική ατζέντα, με επίκεντρο την Πρωτεύουσα.
Στις 4-12, επισκεφτήκαμε τον παραμελημένο και ξεχασμένο στην λήθη του χρόνου, οικογενειακό τάφο του Παντελή Κουγιουμτζόγλου στο Α’ Νεκροταφείο Αθηνών και τελέστηκε Τρισάγιο στην μνήμη της οικογένειας και έγινε κατάθεση στεφάνου. Έγινε επίσης σχετικός καθαρισμός και καλλωπισμός του ταφικού μνημείου.
Τελικά, τι είναι αυτό που είχαν παραπάνω αυτοί οι άνθρωποι από εμάς; Γιατί δεν μπορούμε να σταθούμε στο ύψος των περιστάσεων και να ακολουθήσουμε τα βήματά τους; Ήταν πιο ρομαντικοί και υπεύθυνοι; Είχαν αξίες και ιδανικά τα οποία υπηρετούσαν; Ήταν παραπάνω πατριώτες; Γιατί ξεφύγαμε από τις αξίες και τα ιδανικά του Ευεργετισμού και του δρόμου που χάραξαν; Γιατί πλέον δεν τιμούμε κανέναν Ευεργέτη, έστω με ένα ετήσιο μνημόσυνο, όπως θα έπρεπε;
Και αν η Άννα Καλούδη-Κουγιουμτζόγλου, είχε το “προνόμιο” να γιορτάζει τρείς φορές τον χρόνο, λόγω του ονόματός της, δεν έχει το προνόμιο να τυγχάνει ενός ετήσιου μνημοσύνου, λόγω των ευεργεσιών της.
Κλείνοντας αυτό το αφιέρωμα στην τελευταία Μεγάλη αυτή Κυρία και Αρχόντισσα της Ξάνθης, κρατώ τα τελευταία λόγια της επιστολής της: “…εαν δεν ελησμόνησα την αγαπητήν Ξάνθην και εκείνη δεν με λησμονεί”….
Ας αρπάξουμε την ευκαιρία και ας αποδείξουμε έμπρακτα, τιμώντας την όπως πραγματικά της αξίζει, 50 χρόνια απο τον θάνατό της, δίνοντας το όνομά της σε μια οδό της πόλης, στην οποία γεννήθηκε, έζησε, ευεργέτησε και τόσο αγάπησε!
Με ιδιαίτερη τιμή
– Κώστας Σ. Μαυρομάτης, Συλλέκτης-Ερευνητής.
– Γεώργιος Φ. Μπατζακίδης, Ιστορικός Ερευνητής.
ΘΕΡΜΕΣ ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ:
1.Στο Ληξιαρχείο Ξάνθης.
2.Στο Ληξιαρχείο Αθηνών.
3.Στον υπάλληλο του Α’ Νεκροταφείου Αθηνών, κ.Κων/νο Φλώρο.
4.Στον αγαπητό κ.Μπούρμπο Νικόλαο.
5.Στον Αξιοσέβαστο κ.Ιωάννη Αγκόρτζα.
ΠΗΓΕΣ:
1.”Οι Δωρεές των οικογενειών Σταύρου Χατζησταύρου και Παντελή Κουγιουμτζόγλου στην Ξάνθη”, Θ.Εξάρχου, ΠΑΚΕΘΡΑ 1999.
2.”Οι Ηπειρώτες στην ΞΑΝΘΗ” Θ.Εξάρχου, 2002.
3.”Ξάνθη 1861-1911 – Στοιχεία Ιστορίας”, Θ.Εξάρχου, ΠΑΚΕΘΡΑ,2005.
