Αγαπητοί μας φίλοι, βλέπουμε έκπληκτοι τις τελευταίες ημέρες, μια επαναστατική τεχνολογική μέθοδο δημιουργίας αντιγράφων, από τα Ελγίνεια μάρμαρα του Παρθενώνα. Συγκεκριμένα κατασκευάζονται δύο γλυπτά, πιστά αντίγραφα (το ένα είναι το άλογο της Σελήνης) από ρομποτικά μηχανήματα ακριβείας, με σκοπό να αποτελέσουν το έναυσμα ενός ισχυρού επιχειρήματος ώστε να επιστραφούν τα πρωτότυπα στο μέρος απ’ όπου κλάπηκαν από τον Λόρδο Έλγιν, στον Παρθενώνα της ακρόπολης των Αθηνών.
Ας πάμε όμως λίγο πίσω με την μηχανή του χρόνου και στην εποχή εκείνη και ας θυμηθούμε όλοι μας, την άφιξη των τριών γόνων πλουσίων οικογενειών της τότε κοσμοκράτειρας Αγγλίας που θα έκαναν πραγματικότητα το όνειρο κάθε πλουσιόπαιδου της βρετανικής αριστοκρατίας, το ονομαζόμενο “Grand Tour”.
Ο μεγάλος γύρος ή καλύτερα το μεγάλο ταξίδι γεμάτο αναζήτηση και μυστήριο στην Ανατολή και στα εδάφη της “πάλαι ποτέ” αρχαίας Ελλάδας. Συνήθιζαν τότε οι γόνοι των πλουσίων μετά τις θεωρητικές τους σπουδές, να κάνουν αυτό το ταξίδι σαν ένα άτυπο μεταπτυχιακό, ας μου επιτραπεί η έκφραση.
Έτσι, ο γνωστός σε όλους μας Lord Byron, ο ψ και ο John Cam Hobhouse ξεκινούν για το Grand Tour το έτος 1809.
Ανεβαίνουν από την Μάλτα σε ένα πολεμικό Μπρίκι ονόματι “Spyder” (αράχνη) και φτάνουν στην αγγλική Ζάκυνθο όπου και διαμένουν για ενάμιση μήνα περίπου σε λοιμοκαθαρτήριο. Μετά συνεχίζουν το ταξίδι τους στην Πάτρα και έπειτα στην Πρέβεζα με βάρκα, όπου όταν την αντίκρισαν την αποτύπωσαν ως μια πόλη άθλια, όπου τα σπίτια της ήταν από καλάμια και την βρήκαν τελείως υποβαθμισμένη. Δεν γνώριζαν οι αδαείς, ότι πριν από τρία χρόνια το 1806 ο Αλή Πασάς ξερίζωσε εκ θεμελίων ολόκληρη την πόλη της Πρέβεζας και μετά την έκανε δική του.
Στις 8 Οκτωβρίου του 1809 ανηφορίζουν προς τα Γιάννενα και καταλύουν σύμφωνα με τις προφορικές μαρτυρίες στο Χάνι του Αγίου Δημητρίου λίγο έξω από την πόλη.
Εν τω μεταξύ, ο Αλή Πασάς είχε ήδη πληροφορηθεί πως τα τρία νεαρά πλουσιόπαιδα της βρετανικής αριστοκρατίας έρχονται στα Γιάννενα με σκοπό να τον γνωρίσουν και δίνει ρητή εντολή στον γραμματικό του Σπύρο Κολοβό να τους περιποιηθεί με την δέουσα φιλοξενία (ανέφερε μάλιστα την γνωστή φράση που όλοι γνώριζαν όταν έδινε μια εντολή ο Αλή Πασάς, “κάντε ότι σας διέταξα αλλιώς μαύρο φίδι που σας έφαγε”). Ο Αλή Πασάς έλειπε εκτός Ιωαννίνων στην ιδιαίτερη πατρίδα του στο Τεπελένι.
Ο λόγος που έδωσε τόση σημασία στους τρείς νέους ήταν διότι, τον ενδιέφερε πάρα πολύ η εξωτερική του εικόνα (του ευγενούς) προς την Ευρώπη σύμφωνα με αυτά που θα κατέγραφαν προς δημοσίευση, στα δοκίμια, στην ποίηση και στις αναφορές τους στα ημερολόγια τους.
Όταν μπήκαν λοιπόν μέσα στα Γιάννενα, το πρώτο πράγμα που αντίκρισαν απέναντι από την κεντρική πύλη του κάστρου του, ήταν ένα κομμάτι κρέας που κρεμόταν σε ένα δέντρο. Δεν κατάλαβαν περί τίνος πρόκειται, πλησιάζοντας όμως κοντά αντιλήφθηκαν ότι ήταν ανθρώπινο. Ήταν ότι είχε απομείνει από τον Ευθύμιο Βλαχάβα, που τον κρέμασε ο Αλή Πασάς λίγο πριν φύγει για το Τεπελένι.
Κατόπιν, εκτελώντας την εντολή που είχε δώσει ο πασάς, ο Σπύρος Κολοβός συνοδεύει τους τρεις ευγενείς νέους και τους οδηγεί στο αρχοντικό κονάκι του Αργύρη Βρεττού. Το σπίτι αυτό δεν υπάρχει πλέον, στο ίδιο ακριβώς σημείο σήμερα, βρίσκεται η οδός Λόρδου Βύρωνα. Σ αυτό το μέρος εμπνεύστηκε και έγραψε ο Byron ένα από τα ωραιότερα ποιήματά του, το Childe Harold’s Pilgrimage.
Μεταξύ των σημαντικών ανθρώπων που συναντήθηκαν μέχρι να έρθει και Αλή Πασάς, ήταν και μια σπουδαία προσωπικότητα, ο διευθυντής της Καπλανείου Σχολής επί 18 έτη (1801-1819) Αθανάσιος Ψαλίδας. Σύμφωνα με έρευνες και άπειρες ώρες μελέτης, του φίλου και Διευθυντή του Μουσείου του Αλή Πασά και της Επαναστατικής Περιόδου στο νησάκι των Ιωαννίνων Φώτη Ραπακούση, πιθανολογεί πως είναι ο άνθρωπος που κρύβεται πίσω από την σύνταξη του μυστηριώδους κειμένου του ανώνυμου Έλληνος με τον τίτλο “Ελληνική Νομαρχία”.
Εκεί ο νεαρός και αλαζόνας πλουσιόπαις John Cam Hobhouse, βγάζει μια χούφτα αρχαία νομίσματα από την συλλογή του και με έπαρση του τα δείχνει. Τότε δίχως δεύτερη σκέψη ο τεράστιος Αθανάσιος Ψαλίδας του απαντά με την εξής ιστορική φράση “φύλαξέ τα καλά, θα έρθει η ώρα που η πατρίδα θα τα ζητήσει πίσω“. Θύμωσε πάρα πολύ ο νεαρός τότε John Cam Hobhouse και δεν το ξέχασε ποτέ αυτό.
Και να, που η μηχανή του χρόνου μας γυρνά σχεδόν διακόσια χρόνια μπροστά, στο 2022 και η πατρίδα, ζητά πίσω αυτά που της έκλεψαν οι Άγγλοι “περιηγητές – πλιατσικολόγοι” όπως ακριβώς πολύ προφητικά προέβλεψε ο Αθανάσιος Ψαλίδας και συνηγορεί ο Διευθυντής του Ινστιτούτου Ψηφιακής Αρχαιολογίας της Βρετανίας Roger Michel λέγοντας τα ίδια ακριβώς και δικαιώνοντάς τον και σας τα παραθέτω αυτούσια.
Ο Ρότζερ Μίτσελ επεσήμανε ότι, θα πρέπει να επιστραφούν τα γλυπτά του Παρθενώνα, γιατί όταν κλέβεις πράγματα και τα εκθέτεις δημόσια, δεν θα πρέπει να εκπλαγείς εάν αργά ή γρήγορα έρθει κάποιος και σου πει «Μου τα έκλεψες αυτά κάποτε και τώρα τα θέλω πίσω».
Υπάρχει πλέον χαμηλή ανοχή στην πολιτιστική οικειοποίηση και το Βρετανικό Μουσείο είναι πίσω από την εποχή. «Αυτά τα γλυπτά ήταν σαν υπέροχα σταφύλια για τους Βρετανούς, που έχουν στύψει όλο το κρασί και έχουν εμποτίσει όσο περισσότερο ελληνικό πολιτισμό μπορεί να χωρέσει η κουλτούρα τους».
Ορόσημο για τους Άγγλους το 2023 για την επιστροφή των Ελγίνειων Μαρμάρων του Παρθενώνα, οψόμεθα είς Φιλίππους λοιπόν.
* Ο Trelawney που πέθανε σε ηλικία 97 ετών, παντρεύτηκε την αδερφή του Οδυσσέα Ανδρούτσου, την Ταρσίτσα, όπου έζησε στην Αγγλία και υπάρχουν απόγονοι ακόμη και σήμερα.
* Ο Βελής γιος του Αλή Πασά είχε μεγάλη εμμονή με τις αρχαιότητες και είναι αυτός που πρώτος σύλησε τον τάφο του Ατρέα στις Μυκήνες. Μέχρι τότε, ήταν ασύλητος.
Υ.Γ.: Θερμές ευχαριστίες στον αγαπητό μας φίλο Φώτη Ραπακούση, Διευθυντή του Μουσείου του Αλή Πασά και της Επαναστατικής Περιόδου στο νησάκι των Ιωαννίνων, για τις εξαιρετικές και μοναδικές πληροφορίες του.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΙΣΤΟΡΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ:
Μπατζακίδης Φ. Γεώργιος
Ιστορικός Ερευνητής.
