Ένα κομμάτι της καθημερινότητας μου το αφιερώνω συχνά σε επισκέψεις στην παλιά πόλη. Μου αρέσει να περιφέρομαι στα σοκάκια της, να μελετώ και να αφουγκράζομαι τα “μηνύματα” που στέλνουν, τόσο τα κτήρια, αλλά και οι κάτοικοι της. Η παλιά πόλη, ο παραδοσιακός μας οικισμός όπως έχει χαρακτηριστεί, είναι ένα από τα δυο ισχυρά “brand name” της Ξάνθης, μαζί με τον Μάνο Χατζιδάκι, που διαθέτει στην πολιτιστική της φαρέτρα
Έτσι, λοιπόν, με την ιδιότητα του περιπατητή, επισκέπτομαι και αποτυπώνω συχνά την κατάσταση των κτηρίων, μέσα από τις φωτογραφίες. Ιδιαίτερη αίσθηση μου προκαλεί η κατάσταση στην οποία έχει περιέλθει το σπίτι της Άννας Αλτουνιάν, της Αρμένισσας δασκάλας πιάνου, του Μάνου Χατζιδάκι, στην οδό Αγ. Γεωργίου 6, απέναντι ακριβώς από την ομώνυμη εκκλησία.
Το κτίσμα έχει περιέλθει σε καταρρέουσα κατάσταση και επιβαρύνεται κάθε μέρα συνεχώς, ιδίως τους χειμερινούς μήνες με τα ακραία καιρικά φαινόμενα, όπου ο κίνδυνος ολικής κατάρρευσης είναι εντονότερος. Διερωτώμαι τι πρέπει να γίνει για να σωθεί τελικά αυτό το κτίσμα από την προδιαγεγραμμένη τύχη του. Η επικινδυνότητα του κτηρίου είναι μεγάλη, όπως και η πιθανότητα κάποιου ατυχήματος από την διέλευση των πεζών. Βέβαια, κάποιες βοηθητικές υποστυλωτικές ενέργειες έχουν γίνει, αλλά αυτές κατά την γνώμη μου δεν είναι αρκετές για την διάσωση του, αλλά και την ασφάλεια των πολιτών.
Και ενώ με υπερηφάνεια δείχνουμε το “Σπίτι του Μάνου Χατζιδάκι”, δυστυχώς ,δεν συμβαίνει το ίδιο και με το σπίτι της Άννας Αλτουνιάν.
Εκεί, τόσο ο Ξανθιώτης, όσο και ο ξένος επισκέπτης, διερωτάται για την άσχημη κατάσταση στην οποία έχει περιέλθει το κτίσμα. Κατά την γνώμη μου, θα πρέπει να ασκηθεί νέα πίεση στον ιδιοκτήτη από τον δήμο και την Υπηρεσία Νεοτέρων Μνημείων, ώστε να αποφασίσει τελικά και να πράξει την διάσωση του κτίσματος με μια σωστή συντήρηση. Είναι ειρωνεία να αναφερόμαστε σε σημαντικούς ανθρώπους της πόλης μας ,των οποίων τελικά δεν έχει απομείνει και τίποτε άλλο, πέραν του σπιτιού τους, ώστε να θυμίζει το πέρασμα τους από αυτή την πόλη και να μην πράττουμε ανάλογα.
Αναζήτησα τον τάφο της Άννας Αλτουνιάν, στο Κοιμητήριο της Αρμενικής Κοινότητας Ξάνθης, τον οποίο και δεν κατάφερα να εντοπίσω. Από το παλιό Κοιμητήριο δεν υπάρχει πλέον τίποτα και ορισμένοι τάφοι και οστά μεταφέρθηκαν στο καινούριο, το 1986. Σε επικοινωνία μου με τον Προέδρο της Αρμενικής Κοινότητος Ξάνθης, κ. Τακβόρ Καραογλανιάν, με διαβεβαίωσε ότι ο τάφος και συνεπώς τα οστά της Άννας Αλτουνιάν έχουν χαθεί στην λήθη του χρόνου. Ίσως και η μη ύπαρξη απογόνων να έπαιξε καθοριστικό ρόλο στο αποτέλεσμα αυτό. Ίσως και γιατί κάνεις δεν ενδιαφέρθηκε.
Η Άννα Αλτουνιάν κατά την περίοδο της Γερμανοβουλγαρικής Κατοχής, κατηγορήθηκε άδικα, λόγω της γλωσσομάθειάς της ( μιλούσε άπταιστα Γερμανικά, Αγγλικά, Γαλλικά και Τουρκικά ), ότι συνεργάστηκε με τους Γερμανούς, λόγω τον μεταφράσεων που τους έκανε.
Στο βιβλίο του Θωμά Εξάρχου: «Οι Εβραίοι στην Ξάνθη ( Ο κόσμος που χάθηκε, αλλά δεν ξεχάστηκε )», στην σελ. 122, αναφέρεται ότι η Άννα Αλτουνιάν εξασφάλισε άδεια στην οικογένεια του Ελληνοεβραίου της πόλης, Λουί Κοέν, το 1941, ώστε να διαφύγουν στην Αθήνα.
Από το λεύκωμα που εξέδωσε το “ΠΑΚΕΘΡΑ”: “Μοδίστρες και μοδιστρική στην Ξάνθη – Χρυσά βραχιόλια και χαμένες βέρες”, στις σελ.62-63, αντλούμε κάποιες πληροφορίες για την Άννα Αλτουνιάν. Τα τελευταία χρόνια της ζωής της τα πέρασε με τον υπηρέτη της Γερβάντ, ο οποίος λέγεται ότι έπαιζε καλά βιολοντσέλο. Επίσης, σύμφωνα με την κ. Φωτεινή Αλεξίου, η Άννα Αλτουνιάν ήταν μπροστά από την εποχή της και εξέπεμπε μια σπάνια αρχοντιά. Μια κοσμοπολίτισσα, χωρίς ταμπού και προκαταλήψεις.
Σε αναζήτηση μου στο Ληξιαρχείο Ξάνθης, εντόπισα τη ληξιαρχική πράξη θανάτου της Άννας Αλτουνιάν. Σύμφωνα με αυτή, η Άννα Αλτουνιάν, του Σαρκίς και της Γκιουζιλέρ, γεννηθείσα στην Αδριανούπολη της Ανατολικής Θράκης, απεβίωσε στις 4 Μαρτίου, ημέρα Τετάρτη, στις 8 μ.μ. του 1959, από διαβήτη. Ήταν 60 χρονών. Τον θάνατο της δήλωσε ο Αρτίν Κιουρκτσιάν, ετών 50, την επόμενη ημέρα, Πέμπτη 5 Μαρτίου 1959.
Αγαπητοί Συμπολίτες, αγαπητοί ιδιοκτήτες, αξιότιμε Πρόεδρε της Αρμενικής Κοινότητος Ξάνθης.
Το σπίτι της Άννας Αλτουνιάν, επιφανούς τέκνου της Αρμενικής Κοινότητος και της πόλης μας, δεν έχει πολύν χρόνο ζωής ακόμη. Ενεργήστε άμεσα προς τη διάσωσή του! Στη συνείδηση των Ξανθιωτών, αλλά και των επισκεπτών, η Άννα Αλτουνιάν, ως δασκάλα πιάνου, έχει ταυτιστεί με τον μαθητή της, Μάνο Χατζιδάκι. Αποτελεί δε ένα “λιθαράκι” στην πολιτιστική και μουσική ιστορία της πόλης μας. Ας την τιμήσουμε και ας αποκαταστήσουμε τη μνήμη της, όπως πραγματικά της αξίζει…Γιατί, όπως λέει και ο ποιητής, “…τότε πεθαίνουν οι νεκροί, όταν τους λησμονάνε”…
Έρευνα για το πιάνο της Άννας Αλτουνιάν
Από το λεύκωμα του ΠΑΚΕΘΡΑ “Μοδίστρες και μοδιστρική στην Ξάνθη”, του Β. Αϊβαλιωτη και της Σ. Αδαμαντίδου, από τη σελ. 63, αντλούμε την πληροφορία ότι το πιάνο της Άννας Αλτουνιάν, μετά φυσικά τον θάνατό της ( 4-3-1959 ), βρισκόταν για κάποια χρόνια στον Δήμο Ξάνθης. Μετά από ενδελεχή έρευνα σε πολλά πεδία, εστιάσαμε στο κλασικό όρθιο προπολεμικό πιάνο, που βρίσκεται στον επάνω όροφο της “Φ.Ε.Ξ”.
Με την συνδρομή δύο μαρτύρων, της κ. Φωτεινής Αλεξίου, η οποία μικρή επισκεπτόταν συχνά το σπίτι της Άννας Αλτουνιάν, η οποία ήταν πελάτισσα της μοδίστρας μητέρας της, αλλά και του κ. Ηλία Ντόμπρου – Δολμπρίδη, ο οποίος υπήρξε για ένα διάστημα μαθητής της, προσπαθήσαμε να ταυτοποιήσουμε την προέλευση του εν λόγω πιάνου, αν ανήκε, δηλαδή στην Άννα Αλτουνιάν.
Και οι δύο, σύμφωνα με τα λεγόμενά τους, είναι σχεδόν σίγουροι, ότι το πιάνο που είδαν στον επάνω όροφο της “Φ.Ε.Ξ.”, ανήκει στην Αρμένισσα δασκάλα του Μάνου Χατζιδάκι.
Κατά τη διάρκεια της επισκέψεως του κ. Ηλία Ντόμπρου – Δολμπρίδη, στον χώρο παρευρέθηκαν με φυσική τους παρουσία ο Προέδρος της “Φ.Ε.Ξ.”, κ. Απόστολος Τσότσος, αλλά και ο Αντιπρόεδρος, κ. Κων/νος Μπαμπατσίκος, οι οποίοι υπήρξαν και αυτήκοοι μάρτυρες των λεγόμενων του.
Με βάση, λοιπόν, τα καινούρια στοιχεία και τις ισχυρές ενδείξεις, που προκύπτουν από την έρευνα και τις μαρτυρίες των προαναφερθέντων προσώπων, επιβάλλεται, κατά τη γνώμη μου, η αξιοποίηση του εν λόγω αντικειμένου, με βάση την ιδιαίτερη ιστορική και πολιτιστική του αξία για την πόλη μας και τον Μάνο Χατζιδάκι, πάντα κατά την κρίση και διάθεση της “Φ.Ε.Ξ”, στην οποία ανήκει.
Κώστας Μαυρομάτης, Συλλέκτης – Ερευνητής
Επιμέλεια κειμένων, Ιωάννα Β. Καλού, Φιλόλογος
Θερμές ευχαριστίες:
1.Στο Ληξιαρχείο Ξάνθης
2.Στον Προέδρο της Αρμενικής Κοινότητος Ξάνθης, κ. Τακβόρ Καραογλανιάν, για τη συμβολή του στην έρευνα
3.Στην κ. Φωτεινή Αλεξίου
4.Στον κ. Ηλία Ντόμπρο – Δολμπρίδη
5.Στον κ. Χαράλαμπο Αλατά
6.Στον κ. Γεώργιο Φ. Μπατζακίδη
7.Στον κ. Ιωάννη Αγκόρτζα
8.Στον κ. Ιωάννη Χ. Διαφωνίδη
9.Στον κ. Αθανάσιο Μουσόπουλο
10.Στο Λαογραφικό Μουσείο Ξάνθης
11.Στη Φ.Ε.Ξ.
12. Στο Δημοτικό Αμφιθέατρο – Δημοτικό Ωδείο Ξάνθης
ΠΗΓΕΣ:
1.”Οι Εβραίοι στην Ξάνθη (Ο κόσμος που χάθηκε, αλλά δεν ξεχάστηκε ), Θ. Εξάρχου, 2001 2.”Μοδίστρες και μοδιστρική στην Ξάνθη – Χρυσά βραχιόλια και χαμένες βέρες”, Β. Δ. Αϊβαλιωτης –Σοφία Δ. Αδαμαντίδου, ΠΑΚΕΘΡΑ, 2006
