Ήθη-Έθιμα και ο κύκλος της παράδοσης σκιαγραφήθηκαν στην εκδήλωση της Παρασκευής στο Ιστορικό Λαογραφικό Μουσείο Ξάνθης
Η εκδήλωση πραγματοποιήθηκε σε συνεργασία με τον Σύλλογο Μικρασιατών Ν. Ξάνθης
Την Παρασκευή 6 Μαΐου 2022 στις 7 το απόγευμα στο Ιστορικό Λαογραφικό Μουσείο Ξάνθης πραγματοποιήθηκε μία ακόμη εκδήλωση στη σειρά διαλέξεων για τον «Κύκλο του χρόνου στον λαϊκό πολιτισμό των ελλήνων προσφύγων της Μικρασίας, της Ανατολικής Θράκης και του Πόντου» με την σκυτάλη του λόγου να ανήκει στη Γαρυφαλλιά Θεοδωρίδου, Δρ. Λαογραφίας, Διδάσκουσα στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης. Κάθε μήνα η Γ. Θεοδωρίδου παρουσιάζει στον «Κύκλο του χρόνου, τον λαϊκό πολιτισμό των ελλήνων προσφύγων της Μικρασίας, της Ανατολικής Θράκης και του Πόντου». Την οργάνωση επιμελήθηκαν η διεύθυνση του Λαογραφικού & Ιστορικού Μουσείου Ξάνθης και ο Σύλλογος Μικρασιατών Ν. Ξάνθης.
Ειδικότερα, παρουσιάστηκε η θεματική: Απ’ τη Βαγιοβδομάδα και το Λαζαροσάββατο έως του Άϊ-Γιώργη: Η γήινη έλξη του θανάτου και η Ανάσταση στον λαϊκό πολιτισμό των ελλήνων προσφύγων της Μικρασίας, της Ανατολικής Ρωμυλίας, της Ανατολικής Θράκης και του Πόντου που εγκαταστάθηκαν στην Ξάνθη (από το 1922 μέχρι σήμερα).
Αρχικά, η κα Γ. Θεοδωρίδου ανέλυσε το περιεχόμενο του Απρίλη, ο οποίος αποδόθηκε ως μήνας Ανοιξιάτικος, Λαμπριάτης, Αη-γιωργίτης. Στη συνέχεια, επικέντρωσε την προσοχή του κοινού στις δύο γιορτές που μορφοποιούν το περιεχόμενό του, το Πάσχα και ο Άη Γιώργης.
Σε ένα δεύτερο στάδιο κάνοντας μνεία στις λαϊκές εκδηλώσεις του Πάσχα ,υπογράμμισε: «Λόγος γίνεται για μία σύνθεση από διάφορες πολιτισμικές φάσεις του ελληνικού λαού. Η νεκρανάσταση της φύσης από τη χειμερία νάρκη και η προσδοκώμενη γονιμότητα είναι το σταθερό μοτίβο όλων των τελετουργιών και των θεατρικών δρώμενων του παραδοσιακού πολιτισμού από την αρχή του Δωδεκάμερου, συνέχιζαν με τα της Αποκριάς και της αρχής της άνοιξης και ολοκλήρωναν με το Πάσχα, την Πρωτομαγιά και την αρχή του καλοκαιριού. Επίσης, οι παραδοσιακές κοινωνίες χώριζαν την ζωή των ανθρώπων σε φάσεις και όφειλαν να επιλύουν τα προβλήματα, τα μέλη τους είχαν θεσπίσει τις διαβατήριες τελετουργίες-έθιμα για να βοηθήσουν την φύση στην αναγεννησιακή της προσπάθεια».
Κύκλος του Πάσχα-«Θάνατος-Ανάσταση», η κεντρική ιδέα των ημερών
Δεν είναι μόνο οι δύο εβδομάδες των σχολικών διακοπών. Η μείζουσα περίοδος ξεκινά με την έναρξη του Τριωδίου και τελειώνει με την Πεντηκοστή. Σε αυτή την περίοδο καταρχάς συντελείται η προετοιμασία του πιστού για να παρακολουθήσει το θείο Δράμα. Έπειτα, η κλιμάκωση του δράματος αρχίζει του Λαζάρου που προεικονίζει 8 μέρες πριν τον θάνατο και την Ανάσταση του Χριστού, κορυφώνεται στην Ανάσταση ,τη νίκη του Χριστού πάνω στον μεγαλύτερο εχθρό του ανθρώπινου γένους, τον θάνατο. Ακολουθεί μία χαρμόσυνη περίοδος 50 ημερών με δύο άλλες κορυφώσεις του θριάμβου του Χριστού, την Ανάληψη, επιστροφή του Υιού στον Πατέρα, όπου και παίρνει τη θέση Του «εκ Δεξιών» και την Πεντηκοστή, οπότε στέλνει το Άγιο Πνεύμα στους μαθητές.
Η ιδέα του πάσχοντος και του θνήσκοντος θεού είναι πανανθρώπινη. Ο θνήσκων θεός συμβολίζει το παλιό και η γένεση του νέου είναι η αναδημιουργία του κόσμου.
«Στη γεωργική Θράκη, οι άνθρωποι όπως συμβαίνει με τους χωρικούς που ζουν κοντά στην φύση και εξοικειώνονται από νωρίς με τους μηχανισμούς της, ήταν συμφιλιωμένοι με την ιδέα και την ύπαρξη του θανάτου», όπως επεσήμανε η κα Θεοδωρίδου στην ανάπτυξή της.
Λάζαρος
Ο Λάζαρος και η ανάστασή του έχει τέτοια στοιχεία με θνήσκοντα και αναστώμενο ήρωα(«Πρώτη Λαμπρή»).Ο Λάζαρος εντάσσεται στο σχήμα του θνήσκοντος και αναστώμενου ήρωα. Πρόδρομη και πιο ανθρώπινη λόγω της χοϊκής και οικείας για τον λαϊκό άνθρωπο φύσης του.
Έθιμα Λαζάρου
Παραστατικά έθιμα που εικονογραφούσαν στο λαϊκό αγροτικό επίπεδο αυτή την αντίληψη καταγράφηκαν σε πολλά μέρη της Ελλάδας
-Ανθοφορία: Γενικότερη έξοδος ομάδων που λένε τον Λάζαρο με ανθοστόλιστα καλάθια, καλαθάκι στολισμένο με πολύχρωμες κορδέλες και χίλια λογιών λουλούδια.
Λαζαρικά κάλαντα συνίσταντο σε μία δραματική αφήγηση θαύματος που είτε απλώς ψάλλεται, είτε αναπαρίσταται σε υπαίθριο θέατρο(μαγικά επιδίωξη ψυχολογικής απολύτρωσης και βιωτικής ανάστασης).
Λαζαρίνες-Λαζαρικά-Παινέματα
Ανήμερα ντύνονταν με τη δέουσα φορεσιά: πολύχρωμη, κεντημένη, με πολύχρωμα μπρισίμια, σειρήτια, δαντέλες, πούλιες, χάντρες, πεντόλιρα και ντούμπλες, γκερντάνια του λαιμού ασημένια, χάντρινα, αλυσίδες και σκουλαρίκια του κεφαλιού δαχτυλίδια, κεφάλια και χέρια στολισμένα με μπουρλιές από χάντρες.
Τα «Λαζαρικά» περιελάμβαναν ευχές αγροτικής παραγωγής και οικογένειας, όλα σχετικά με τη γονιμότητα. Τέλος, τα Παινέματα έλαβαν τον χαρακτήρα επαινετικών στίχων για τα μέλη της οικογένειας, τα εξέχοντα μέλη της κοινότητας.
Χρύσα Κιατίπη
