Ας μην αδικούμε εαυτούς και αλλήλους. Όσοι εφευρίσκουν δικαιολογίες και ελαφρυντικά για τους εισβολείς αποτελούν μειοψηφικό ποσοστό της κοινωνίας μας. Όσοι υποστηρίζουν ανοιχτά το καθεστώς του Πούτιν είναι ένα θλιβερό περιθώριο – η στάση τους εύκολα ερμηνεύεται από τους δεσμούς τους με συγκεκριμένα κέντρα και παράκεντρα. Παρουσιάζει τέτοιες αναλογίες το δράμα της Ουκρανίας με ηρωικές και πένθιμες στιγμές του δικού μας έθνους, από τις Θερμοπύλες μέχρι το Έπος του 1940… Ώστε πρέπει να είναι κανείς ιστορικά αναλφάβητος, ψυχικά παχύδερμος, τυφλωμένος από γύρευε τι ιδεασμούς για να μη συμπάσχει με τους ελεύθερους πολιορκημένους τού Κίεβου και της Μαριούπολης. Από τις 24 Φεβρουαρίου, οι Έλληνες στην τεράστια πλειονότητά τους, μαζί με τους Ευρωπαίους και τους απανταχού δημοκρατικούς πολίτες στέκουν αταλάντευτα στο πλευρό των δοκιμαζόμενων Ουκρανών.
Ο πόλεμος ωστόσο δείχνει να χρονίζει. Και αν αυτό σημαίνει για τους αισιόδοξους παρατηρητές πως ο Πούτιν τα έχει βρει σκούρα, ότι ο περίπατος που προσδοκούσε αποδεικνύεται κακοτράχαλο μονοπάτι, το νόμισμα έχει και άλλη όψη. Οι κυρώσεις που επεβλήθησαν στη Ρωσία τη στριμώχνουν. Δυσχεραίνουν απερίγραπτα την καθημερινότητα των ανθρώπων της, που -ως δύστηνοι υπήκοοι αυταρχικού καθεστώτος- είναι αθώοι τού αίματος που χύνει ο ηγεμόνας τους.
Μα και ο ηγεμόνας και οι παρατρεχάμενοί του διαθέτουν βέλη στη φαρέτρα. Και δεν εννοώ γενίκευση των συρράξεων, εισβολή και σε άλλη χώρα, χρήση πυρηνικών, βιολογικών και χημικών όπλων. Η “ειρηνική απειλή” ήδη διατυπώθηκε. “Η Ευρώπη θα δει τις τιμές της ενέργειας να φτάνουν στη στρατόσφαιρα!” Η εκτίναξή τους έχει ήδη ξεκινήσει.
Μεταφερθείτε νοερά στο φθινόπωρο του 2022. Έστω ότι ο Πούτιν έχει καταγάγει κάποια πύρρειο νίκη, με τους Ουκρανούς να οργανώνουν την εθνική τους αντίσταση. Οι Ρώσοι διάγουν σε σκληρή λογοκρισία, αποκομμένοι από το παγκόσμιο διαδικτυακό χωριό, στερούμενοι των δυτικών καταναλωτικών αγαθών. Αλλά και οι Ευρωπαίοι αγκομαχούν για να πληρώνουν θέρμανση, μετακίνηση και διατροφή ακόμα-ακόμα, με τα λιπάσματα να πωλούνται σαν αρώματα, με τον απέραντο σιτοβολώνα της Ουκρανίας σε αποκλεισμό…
Δεν θα μάς απασχολεί πλέον πρωτίστως το Ουκρανικό. Όσο οι συνέπειές του στο δικό μας πετσί. Οι σχετικώς εύποροι πιθανόν να αντεπεξέρχονται στωικά, συγκρίνοντας τη δική τους ταλαιπωρία με τα βάσανα των Ουκρανών. Στους οικονομικά ασθενέστερους όμως δεν θα συμβαίνει το ίδιο.
Ποιο Κίεβο; Ποιος Ζελένσκι; Όταν θα αντικρίζεις τον λογαριασμό της ΔΕΗ, των κοινοχρήστων τετραψήφιο, απλώς θα σού γυρνάει το μάτι! Θα διοχετεύεις την οργή που σε πνίγει στον Πούτιν; Η Μόσχα πέφτει πάρα πολύ μακριά…
Τότε θα κυκλώσουν τον ξεπαραδιασμένο πολίτη-καταναλωτή οι σειρήνες. Για να τραγουδήσουν τα ψέματά τους, τα οποία θα ηχούν πλέον αρκετά πειστικά. “Δεν σού το λέγαμε εξαρχής ότι η κυβέρνησή μας κακώς έστειλε όπλα στην Ουκρανία; Άμα δεν είχαμε μπει στο ρουθούνι των Ρώσων, δεν θα μάς τιμωρούσαν έτσι σήμερα! Μάς τα είχαν πρήξει με τους ολιγάρχες… Ποιοί; Οι καπιταλιστές! Οι οποίοι είναι τρισχειρότεροι! Πες τώρα το ψωμί ψωμάκι φουκαρά, που έκλαιγες για τους νεοναζί, για τους κοκάκηδες του καραγκιόζη του Ζελένσκι!”
Η συνταγή είναι γνωστή σε εμάς από τα χρόνια της χρεοκοπίας και των μνημονίων. Αντισυστημισμός, όπου στο “σύστημα” εντάσσεται ό,τι αντιπαθεί ο καθένας. Μεσσιανισμός – μαγικές λύσεις και χαρισματικοί ηγέτες από το πουθενά. Συνωμοσιολογία με το καντάρι. Χρυσαυγίτικες ή σταλινικές ή antifa σάλτσες. Ένα χαρμάνι δηλητηριώδες που αποβλακώνει, που ντοπάρει τον απελπισμένο. Που προκαλεί ή διευρύνει το κοινωνικό ρήγμα.
Ποιά είναι η αχίλλειος πτέρνα της δημοκρατίας; Ότι οι άνθρωποι σκέπτονται ψύχραιμα ώσπου να τους αρπάξει από τον λαιμό η ανάγκη. Τότε σπάνε τα φρένα τους. Και καταντούν αθύρματα του κάθε επιτήδειου, του κάθε παραμυθατζή, του κάθε θεομπαίχτη.
Το βλέπω να ξανάρχεται, με δύναμη. Όχι από το Καστελόριζο τού πρώτου μνημονίου. Μα από την Ουκρανία.
Πώς πρέπει να αντιδράσουν οι δημοκρατικοί θεσμοί;
Δύο φορές αντιμετωπίστηκε επιτυχώς κατά τον 20ο αιώνα στη Δύση η απειλή κοινωνικού κατακερματισμού. Ανεξέλεγκτης, βίαιης ριζοσπαστικοποίησης. Την πρώτη στις Ηνωμένες Πολιτείες, ύστερα από το Κραχ του 1929, με το “New Deal” τού Ρούζβελτ. Τη δεύτερη στην Ευρώπη, μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, με το κοινωνικό κράτος. Και με το δίπολο Χριστιανοδημοκρατία-Σοσιαλδημοκρατία να εναλλάσσεται στην κυβέρνηση.
Μπορούμε να προσαρμόσουμε τους αλλοτινούς, σωτήριους τρόπους στις σημερινές και αυριανές συνθήκες; Να μπορέσουμε! Η κοινωνική συνοχή, η συμπερίληψη, το να ενισχύσουμε πάση θυσία το δίχτυ ασφαλείας για τους πιο ευπαθείς αποτελεί επείγουσα ανάγκη. Αν δεν το κάνουμε εγκαίρως, ο Πούτιν και οι κατά τόπους πλασιέδες του θα τρίβουν τα χέρια τους.
Χρήστος Χωμενίδης
