Όλα όσα ενδιαφέρουν τους υποψήφιους δημάρχους
Αναλυτική παρουσίαση σύμφωνα με το νέο εκλογικό σύστημα
Χρήστος Τσίχλης
Με πλειοψηφία 43% συν μία ψήφο από την πρώτη Κυριακή θα εκλέγονται οι περιφερειακές και δημοτικές αρχές, σύμφωνα με το νόμο για το νέο εκλογικό σύστημα στην τοπική αυτοδιοίκηση, το οποίο καταργεί την απλή αναλογική και τις δυσλειτουργίες που οδήγησαν στην ακυβερνησία σε πολλές περιπτώσεις. Ο νικητής θα εξασφαλίζει την εκλογή των 3/5 των μελών του συμβουλίου. Εκτός από το επιχείρημα της ακυβερνησίας στην τοπική αυτοδιοίκηση με το σύστημα της απλής αναλογικής, η ηγεσία του υπουργείου εσωτερικών υπενθυμίζει ότι Κυβερνήσεις σχηματίζονται με μικρότερα εκλογικά ποσοστά. Το έτος 2015 το κόμμα του ΣΥΡΙΖΑ, έλαβε ποσοστό 36%. Στις 17 Ιουνίου του 2012 υπό την ηγεσία του Αντώνη Σαμαρά, η ΝΔ αναδεικνύεται πρώτο κόμμα στις εκλογές με ποσοστό 29,66%. Το έτος 2019, η ΝΔ υπό την ηγεσία του Κυριάκου Μητσοτάκη, αναδεικνύεται πρώτο κόμμα με ποσοστό 39,85%.
Επίσης, στις αλλαγές που φέρνει ο νέος νόμος του υπουργείου Εσωτερικών είναι ότι εισάγεται πλαφόν 3% για την είσοδο ενός συνδυασμού στο δημοτικό συμβούλιο, ενώ οι εκλογές θα γίνονται ανά πενταετία και όχι ανά τετραετία όπως ίσχυε. Καταργείται η ξεχωριστή- αυτόνομη κάλπη για τα τοπικά συμβούλια τοπικών κοινοτήτων. Ως καταληκτική προθεσμία υποβολής υποψηφιοτήτων, τίθεται η 31η Αυγούστου του έτους των εκλογών, ώστε να υφίσταται ο απαραίτητος χρόνος μέχρι τις εκλογές(παρουσίαση προγράμματος, έλεγχος υποψηφίων).
Έτσι, βάσει του νόμου, οι επόμενες εκλογές της τοπικής αυτοδιοίκησης θα πραγματοποιηθούν στις 8 Οκτωβρίου 2023 και η εγκατάσταση των νέων αρχών θα γίνει την πρώτη ημέρα του 2024. Η τοπική κοινότητα από την μεταρρύθμιση του νόμου «Καποδίστρια» ,δεν αποτελεί πλέον αυτόνομη μονάδα της αυτοδιοίκησης, αλλά μέρος του δήμου και λειτουργεί στο πλαίσιο αυτού. Ο Δήμαρχος ελέγχει, εποπτεύει και συντονίζει τις δράσεις, στα πλαίσια του Δήμου.
Παράλληλα, τα πρόσωπα που έχουν καταδικαστεί , δεν έχουν δικαίωμα να καταρτίσουν συνδυασμό προκειμένου να είναι υποψήφιοι στις εκλογές, εφόσον καθίσταται ασυμβίβαστο η κατοχή επιτελικής θέσης για τον οριστικά καταδικασθέντα για αδικήματα των κεφαλαίων 1-6 του δεύτερου βιβλίου του Ποινικού Κώδικα (προσβολές κατά του πολιτεύματος, προδοσία της χώρας, νόθευση της εκλογικής διαδικασίας, βία κατά των εκλογέων κτλ.) ή για εγκλήματα που επισύρουν την ποινή της ισόβιας κάθειρξης.
Αναλυτικά, ο νέος νόμος προβλέπει:
Καταργείται η απλή αναλογική. Εξασφαλίζεται εκλογή δημάρχου και περιφερειάρχη από τον πρώτο γύρο, με όριο εκλογής το 43%. Εάν ο πρώτος συνδυασμός λάβει ποσοστό έως και 60%, εκλέγει τα 3/5 των εδρών του δημοτικού ή περιφερειακού συμβουλίου, ενώ για άνω του 60%, οι έδρες κάθε συνδυασμού κατανέμονται αναλογικά. Τίθεται πλαφόν εισόδου στα δημοτικά και περιφερειακά συμβούλια το 3%, όπως ισχύει και στις βουλευτικές εκλογές. Επανέρχεται η 5ετής θητεία, όπως προβλεπόταν από το πρόγραμμα «Καλλικράτης» και ίσχυσε στις εκλογές του 2014, αλλά είχε καταργηθεί με το πρόγραμμα «Κλεισθένης» της προηγούμενης κυβέρνησης.
Ο α΄ γύρος των εκλογών καθιερώνεται για τη δεύτερη Κυριακή του Οκτωβρίου του πέμπτου έτους κάθε αυτοδιοικητικής περιόδου και ο β΄ γύρος την επόμενη Κυριακή, ενώ η θητεία των νέων αρχών θα ξεκινάει από την 1η Ιανουαρίου του επόμενου έτους των εκλογών. Έτσι, οι επόμενες δημοτικές – περιφερειακές εκλογές θα διεξαχθούν στις 8 και 15 Οκτωβρίου 2023 και οι αιρετοί θα πιάσουν δουλειά την 1η Ιανουαρίου 2024.
Σε ό,τι αφορά τον αριθμό των δημοτικών συμβούλων, η μείωση είναι μικρότερης κλίμακας σε σχέση με το αρχικό κείμενο, ενώ για τους δήμους με πληθυσμό έως 2.000 κατοίκους, η δύναμη του δημοτικού συμβουλίου παραμένει στα 13 μέλη. Στις υπόλοιπες πληθυσμιακές κλίμακες ο αριθμός των μελών των δημοτικών συμβουλίων προβλέπεται ως εξής: από 2.001 – 5.000 κατοίκους 15 μέλη (από 17 σήμερα), από 5.001 – 10.000 κατοίκους 19 μέλη (από 21), από 10.001 – 30.000 κατοίκους 25 μέλη (από 27), από 30.001 – 50.000 κατοίκους 29 μέλη (από 33 για έως 60.000 κατοίκους), από 50.001 – 100.000 κατοίκους 35 μέλη (από 41 για πληθυσμό από 60.000), από 100.001 – 200.000 κατοίκους 39 μέλη (από 45 για έως 150.000 κατοίκους), ενώ σε δήμους με πληθυσμό από 200.000 κατοίκους και άνω, το δημοτικό συμβούλιο θα αποτελείται από 43 μέλη, αντί για 49 που ισχύει σήμερα (για πάνω από 150.000 κατοίκους). Για τους δήμους που αποτελούνται από περισσότερες από έξι δημοτικές ενότητες και έχουν πληθυσμό από 10.001 έως 50.000 κατοίκους, προβλέπεται ο αριθμός των δημοτικών συμβουλίων τους να είναι εκείνος που αντιστοιχεί στην επόμενη πληθυσμιακή κλίμακα.
Αντίστοιχα σε Περιφέρειες με πληθυσμό έως 300.000, το περιφερειακό συμβούλιο θα έχει 31 μέλη (από 41), από 300.001 – 800.000 41 μέλη (από 51), από 800.000 και άνω 51 μέλη (από 71), ενώ το περιφερειακό συμβούλιο της Περιφέρειας Αττικής θα αποτελείται από 71 μέλη, δηλαδή 30 μέλη λιγότερα σε σχέση με σήμερα. Ο εκλεγμένος περιφερειάρχης, κατά τη διάρκεια της θητείας του, τελεί σε αναστολή της επαγγελματικής του δραστηριότητας.
Οι προτάσεις που κατατέθηκαν στην δημόσια ηλεκτρονική διαβούλευση, έφεραν αλλαγές σχετικά με τις δημοτικές κοινότητες, όπως μετονομάζονται τα δημοτικά διαμερίσματα. Όσες από αυτές έχουν πληθυσμό έως 300 κατοίκους θα διοικούνται από τον πρόεδρο της δημοτικής κοινότητας (προέδρος εκλέγεται ο υποψήφιος -ανεξαρτήτως συνδυασμού- που έλαβε τους περισσότερους σταυρούς στον α΄ γύρο). Κάθε συνδυασμός μπορεί να έχει πάνω από έναν υποψήφιο πρόεδρο. Για τις δημοτικές κοινότητες με πληθυσμό άνω των 300 κατοίκων καταργείται η ξεχωριστή κάλπη, που ίσχυσε στις τελευταίες δημοτικές εκλογές και καθιερώνεται ξανά το ενιαίο ψηφοδέλτιο, στο οποίο θα περιλαμβάνονται οι υποψήφιοι δημοτικοί σύμβουλοι και οι σύμβουλοι δημοτικών κοινοτήτων. Ο πρόεδρος και το συμβούλιο της δημοτικής κοινότητας θα αποτελείται κατά τα 3/5 από τον συνδυασμό του δημάρχου και τα 2/5 από τους επιλαχόντες συνδυασμούς. Επίσης, το υπουργείο πήρε πίσω τελικά την κατάργηση των συμβουλίων δημοτικών κοινοτήτων στους δήμους της Περιφέρειας Αττικής, ενώ επίσης διατηρείται η δυνατότητα εκλογής και στις δημοτικές κοινότητες της έδρας των δήμων.
Η υποβολή των υποψηφιοτήτων γίνεται μόνο μέσω συνδυασμών και με δήλωση που υποβάλλεται στην ηλεκτρονική πύλη gov.gr, κατ’ επιλογή του υποψηφίου με το πατρώνυμο ή το μητρώνυμό του. Τίθεται ως καταληκτική ημερομηνία η 31η Αυγούστου του έτους των εκλογών, για την κατάρτιση και δήλωση των συνδυασμών, και η 10η Σεπτεμβρίου για την ανακήρυξη αυτών από το αρμόδιο δικαστήριο, ώστε να υπάρχει πλήρης έλεγχος των εκλογικών δαπανών και οι υποψήφιοι να είναι εγκαίρως γνωστοί στο εκλογικό σώμα.
Αυξάνεται το ηλεκτρονικό παράβολο που κατατίθεται από κάθε υποψήφιο δημοτικό σύμβουλο, από 50 σε 80 ευρώ, για τον υποψήφιο σύμβουλο δημοτικής κοινότητας από 10 σε 50 ευρώ, για τον υποψήφιο περιφερειάρχη από 200 σε 500 ευρώ και για κάθε υποψήφιο περιφερειακό σύμβουλο από 50 σε 100 ευρώ.
Ο μέγιστος αριθμός των υποψηφίων δημοτικών και περιφερειακών συμβούλων σε κάθε ψηφοδέλτιο διαμορφώνεται στο 150% του αριθμού των εδρών κάθε εκλογικής Περιφέρειας (από 30% που ίσχυσε στις τελευταίες εκλογές), ενώ παραμένει στο 40% η υποχρεωτική εκπροσώπηση από κάθε φύλο.
Αρμοδιότητες του Δημάρχου:
Ο Δήμαρχος προασπίζει τα τοπικά συμφέροντα, κατευθύνει τις δράσεις του δήμου για την υλοποίηση του σχεδίου ανάπτυξης, διασφαλίζει την ενότητα της τοπικής κοινωνίας και ασκεί τα καθήκοντά του με γνώμονα τις αρχές της διαφάνειας και της αποτελεσματικότητας. Ειδικότερα, ο δήμαρχος:
α) Eκπροσωπεί το δήμο στα δικαστήρια και σε κάθε δημόσια αρχή.
β) Eκτελεί τις αποφάσεις του δημοτικού συμβουλίου, της οικονομικής και της επιτροπής ποιότητας ζωής. H μη εκτέλεση των αποφάσεων αυτών συνιστά σοβαρή πειθαρχική παράβαση καθήκοντος.
γ) Ορίζει τους αντιδημάρχους, συγκαλεί και προεδρεύει της εκτελεστικής επιτροπής και συντονίζει την υλοποίηση των αποφάσεών της.
δ) Eίναι προϊστάμενος των υπηρεσιών του δήμου. Ως προϊστάμενος όλου του προσωπικού του δήμου εκδίδει τις πράξεις που προβλέπουν οι σχετικές διατάξεις για το διορισμό, τις κάθε είδους υπηρεσιακές μεταβολές και την άσκηση του πειθαρχικού ελέγχου.
ε) Συνυπογράφει τους βεβαιωτικούς καταλόγους και τα χρηματικά εντάλματα πληρωμής των δαπανών, οι οποίες έχουν εκκαθαριστεί από την αρμόδια υπηρεσία του δήμου.
στ) Υπογράφει τις συμβάσεις που συνάπτει ο δήμος.
ζ) Εκδίδει τις άδειες που προβλέπονται από τις διατάξεις που διέπουν τις αρμοδιότητες του δήμου.
η) Εκδίδει πιστοποιητικά προσωπικής και οικογενειακής κατάστασης των δημοτών, καθώς και τις βεβαιώσεις μόνιμης κατοικίας.
θ) Συνιστά ομάδες εργασίας και ομάδες διοίκησης έργου από μέλη του δημοτικού συμβουλίου, υπαλλήλους του δήμου, υπαλλήλους του δημόσιου τομέα ή ιδιώτες για τη μελέτη και επεξεργασία θεμάτων του δήμου, καθορίζοντας τον τρόπο οργάνωσης και λειτουργίας τους.
Όταν δημιουργείται άμεσος και προφανής κίνδυνος ή απειλείται άμεση ζημία των δημοτικών συμφερόντων από την αναβολή λήψης απόφασης, ο δήμαρχος μπορεί να αποφασίσει για θέματα που ανήκουν στην αρμοδιότητα της οικονομικής ή της επιτροπής ποιότητας ζωής. Στην περίπτωση αυτή οφείλει να υποβάλει προς έγκριση τη σχετική απόφασή του κατά την επόμενη συνεδρίαση της αντίστοιχης επιτροπής.
Σε περίπτωση όπου τα ιδιωτικά συμφέροντα του δημάρχου ή συγγενή του έως το δεύτερο βαθμό εξ αίματος ή εξ αγχιστείας συγκρούονται με τα συμφέροντα του δήμου, ο δήμαρχος υποχρεούται να απέχει και τα αντίστοιχα καθήκοντα ασκεί αντιδήμαρχος ή σύμβουλος του επιτυχόντος συνδυασμού που ορίζεται από το δημοτικό συμβούλιο. Η μη τήρηση της υποχρέωσης αυτής συνιστά σοβαρή πειθαρχική παράβαση καθήκοντος.
Στις περιπτώσεις που ο δήμαρχος εκτελεί αποφάσεις σύμφωνα με τη ρύθμιση του εδαφίου β΄ της παραγράφου 1 του παρόντος, δεν υπέχει αστική, ποινική και πειθαρχική ευθύνη, εφόσον αυτές δεν έχουν ακυρωθεί, ανακληθεί ή ανασταλεί.
Ο δήμαρχος δεν θεωρείται υπόλογος κατά την έννοια του Άρθρου 25 του π.δ. 774/1980 (ΦΕΚ 189 Α΄), όπως ισχύει, και σε βάρος του επιτρέπεται καταλογισμός μόνο για δόλο ή βαριά αμέλεια.
Οι ρυθμίσεις των παραγράφων 4 και 5 ισχύουν και για τους αντιδημάρχους όταν σε αυτούς ανατίθεται η άσκηση αρμοδιοτήτων του δημάρχου.
(άρθρο 58 νόμου 3852/2010 ΦΕΚ τεύχος Α 87 Νέα Αρχιτεκτονική της Αυτοδιοίκησης και της Αποκεντρωμένης Διοίκησης – Πρόγραμμα Καλλικράτης).
Ο Χρήστος Τσίχλης είναι Δικηγόρος Αθηνών- Συνταγματολόγος- Συνήγορος Αμερικανικού Δημοκρατικού Κόμματος στην Ελλάδα- Νομικός εκπρόσωπος Ιδρύματος Μπότσαρη- Νομικός σύμβουλος Βορειοηπειρωτών Ελλάδος- Δ.Σ. πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης Δήμου Αθηναίων
