Φιλόλογος, συγγραφέας, ποιητής
Φέτος, καθώς συμπληρώνονται πενήντα χρόνια από την πρώτη παρουσία μου στα Γράμματα και στον Πολιτισμό, νιώθω την ανάγκη να μιλήσω για πρόσωπα που έπαιξαν ρόλο στην αφετηρία και στην πορεία αυτής της πεντηκονταετίας.
Όπως έγραψα πρόσφατα στο κείμενο «Ο δάσκαλος της ‘αιώνιας φιλοσοφίας’ Νίκος Μακρής» – ένα πρόσωπο που γνώρισα στην Καλαμάτα κατά την περίοδο της θητείας μου στην Καλαμάτα (1972-73). Με την ευκαιρία θυμήθηκα ένα μικρό κείμενο που δημοσίευσα στις 8 Νοεμβρίου 2018 με τίτλο «Θητεία Αεροπορίας, 1972 – 1974», όπου σημειώνω «Τους τριάντα μήνες αυτούς δεν τους θεωρώ χαμένους μήνες. Έμαθα πολλά, γνώρισα ανθρώπους, έκανε φιλίες που κρατώ ως σήμερα, διάβασα και έγραψα». Η αεροπορική μου διαδρομή: Άραξος, Θεσσαλονίκη, Καλαμάτα και Αθήνα.
Στην Αθήνα, που ήταν η πιο μακρόχρονη περίοδος αεροπορικής θητείας, είχα
την ευκαιρία και χαρά να συνανασταφώ με «συναδέλφους» που στιγμάτισαν τη μετέπειτα διαδρομή μου. Ο Χάρης Βρόντος – διακεκριμένος συνθέτης, ο Κώστας Σοφιανός δικηγόρος που ήδη το 1970 είχε εκδώσει την ποιητική συλλογή «Πάρεργα» και ο Γιάννης Πατίλης, που επίσης το 1970 είχε εκδώσει τη συλλογή «Ο μικρός και το θηρίο».
Στον Γ. Πατίλη θα επικεντρωθούμε στο σημερινό κείμενο. Όλο το διάστημα, που πέρασε από τα χρόνια της θητείας μας ως σήμερα, παρακολουθούσα και θαύμαζα τη λαμπρή διαδρομή του στα γράμματα και στον πολιτισμό.
Θα αναφέρω δύο παραδείγματα. Ασχολούμενος με το έργο του Νίκου Καρούζου το 2018 στη μελέτη μου «Ποιητής άπορος ζητών πόρον» χρησιμοποίησα το έργο «Γιάννης Πατίλης (εισαγωγή-ανθολόγηση), Χερουβείμ Αρουραίος: Ο ποιητής Νίκος Καρούζος (1926-1990)», ενώ πρόσφατα παρουσιάζοντας δύο βιβλία του Γιάννη Στρούμπα για την ποίηση του Αργύρη Χιόνη, συνάντησα στο έργο του Πατίλη «Το περιέχον περιεχόμενον. Ο ποιητής Αργύρης Χιόνης». Και σε άλλες περιπτώσεις, βέβαια, είχα υπόψη μου το Πλανόδιον, μέσω του οποίου ηλεκτρονικά ήρθα σε επικοινωνία με τον Γιάννη Πατίλη.
Κατά τη διάρκεια της θητείας μου στην Αθήνα (1973 – 1974) σε μια περίοδο συναρπαστική και δραματική, είχα την ευκαιρία και τη δυνατότητα με τους Αθηναίους της παρέας να γνωρίσω περιοχές, πρόσωπα, χώρους της πρωτεύουσας.
Μετά τη θητεία μας εξακολουθήσαμε την επικοινωνία μας. Το 1973 κυκλοφόρησε η συλλογή του Πατίλη «Αλλά τώρα, προσέχτε!». Στο τεύχος 31 του 1974 (σελ. 75) δημοσιεύθηκαν τρία αδημοσίευτα ποιήματα του Γιάννη Πατίλη. Δεν έχω υπόψη μου αν περιλαμβάνονται σε κάποια μεταγενέστερη συλλογή του.
1.Γόρδια Δεσμά
Απ’ τα γόρδια δεσμά / άλλα λύνονται
άλλα κόβονται / Τα πιο πολλά γίνονται βρόχοι
στο λαιμό μας…
2.Υπογραφές
Στην αρχή / με βάλανε να υπογράψω
για να βεβαιωθούν / πως δε βαστώ
στα χέρια μου μαχαίρι… / Μετά / μου δέσανε με άνεση
τα χέρια…
3.Επιτύμβιον
Άλλαξα πάλι συνοικία / τώρα πια μένω
στο νεκροτομείο / να που λοιπόν δεν τα κατάφερα
να παραμείνω αστός.
Θα ολοκληρώσουμε το αφιερωματικό αυτό κείμενό μου προς τον παλιό φίλο Γιάννη Πατίλη με ένα εργοβιογραφικό σημείωμα και κάποιους στίχους του.
Ο Γιάννης Πατίλης γεννήθηκε το 1947 στην Αθήνα. Σπούδασε Νομικά και Νεοελληνική Φιλολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Εργάστηκε ως φιλόλογος στη Μέση Εκπαίδευση. Δημοσίευσε εννέα συλλογές ποιημάτων και δύο συγκεντρωτικές. Τελευταία ποιητική συλλογή του: Εικόνες από μια νέα (Gutenberg, Αθήνα, 2015). Επιμελήθηκε την έκδοση: Άγγελου Θ. Σημηριώτη, Τα Ποιήματα [1893-1943], Τόμοι Α΄+Β΄ (με την Έλσα Λιαροπούλου, Πνευματικό Κέντρο Νέας Ιωνίας Αττικής, Νέα Ιωνία 1995) και δημοσίευσε δύο τόμους δοκιμίου-κριτικής. Υπήρξε συνιδρυτής του περιοδικού Το Δέντρο (1978), συνεκδότης των περιοδικών Νήσος, Μουσική και Ποίηση (1983-85) και Κριτική και Κείμενα (1984-85), και εκδότης του περιοδικού Πλανόδιον (1986-2012). Τον Απρίλιο του 2010 ίδρυσε τον ιστότοπο για το μικρό διήγημα Ιστορίες Μπονζάι, τον οποίο συνδιευθύνει με την Ηρώ Νικοπούλου. Από το 1999 ως μέλος του Δ.Σ. του Ιδρύματος Τάκης Σινόπουλος δραστηριοποιείται έντονα για την ζωή, διάδοση και συνέχεια της ποίησης στην Ελλάδα.
Βιβλιοκρισίες, άρθρα και σχόλιά του έχουν δημοσιευθεί μεταξύ άλλων στα περιοδικά: Το Δέντρο, Κριτική και Κείμενα, Πλανόδιον, Αντί και στις εφημερίδες: Καθημερινή, Αυγή, Εποχή και Δρόμος της Αριστεράς
Έχουν κυκλοφορήσει εννέα ποιητικές του συλλογές και δύο συγκεντρωτικές εκδόσεις ποιημάτων του: (1) Ο μικρός και το Θηρίο, Ιδιωτική έκδοση, Αθήνα, 1970, (2) Αλλά τώρα, προσέχτε!…, Ιδιωτική έκδοση, Αθήνα, 1973, (3) Υπέρ των Καρπών, Εγνατία, Θεσσαλονίκη, 1977, (4) Κέρματα, Εγνατία, Θεσσαλονίκη, 1980, (5) Μη Καπνιστής σε Χώρα Καπνιζόντων, Ποιήματα 1970-1980, Ύψιλον, Αθήνα, 1982 (6) Ζεστό Μεσημέρι, Ύψιλον, Αθήνα, 1984, (7) Γραφέως Κάτοπτρον, Ύψιλον, Αθήνα, 1989, (8) Ταξίδια στην ίδια πόλη, Ποιήματα 1970-1990, Ύψιλον, Αθήνα, 1993, (9) Ακτή Καλλιμασιώτη και άλλα ποιήματα, Ύψιλον, Αθήνα, 2009, (10) Αποδρομή του αλκοόλ και άλλα ποιήματα, Ύψιλον, Αθήνα, 2012, (11) Εικόνες από μια νέα (Gutenberg/Σύρτις, Αθήνα 2015). Παράλληλα έχουν εκδοθεί και κυκλοφορούν έξι τόμοι με δοκιμιακή του εργασία καθώς και ένα αφήγημα.
1 . Υπάρχω για να ληστεύω την ανυπαρξία
Υπάρχω για να ληστεύω την ανυπαρξία. / Από κει κουβαλάω με κόπο / Υπέροχα ποιήματα. / Είναι διάφανα, φωτεινά κι ανέκφραστα. / Αλλά στο δρόμο μου πέφτουνε, σπάνε.
Τα μπαλώνω, τα κολλάω με λέξεις. / Με λέξεις που οι άνθρωποι λένε. / Μ’ αυτά που ξέρω, που βλέπω κι ακούω.
Και τα χαλάω μ’ αυτό που υπάρχει.
2.ΑΠ’ ΤΗΝ ΠΟΡΕΙΑ ΤΗΣ ΡΕΓΓΑΣ
Η ρέγγα τυλιγμένη στην παλιά εφημερίδα. / Όλο τον χρόνο τρεφόταν με πλαγκτόν / την κυνηγούσαν Νορβηγοί, Αμερικάνοι, Ρώσοι και Δανοί./ Ο άνθρωπος που τη βαστά κρεμιέται στο λεωφορείο· / από μια τρίχα κρεμιέται στη ζωή του. / Μία ζωή κι αυτός κυνηγημένος.
3.ΨΩΜΙ ΤΗΣ ΚΑΘΕ ΜΕΡΑΣ
Μνήμη σημαίνει να ξεχνάς τους ορισμούς / λέξη σημαίνει πλέξη με το άλεκτο / βλέπω σημαίνει λείπω απ’ τ’ ορατό / Απείραχτο άσε το Κεφάλαιο του Κόσμου / και ζήσε από τους τόκους / Μέσα στο σάλο των γνωστών πραγμάτων / γίνε εσύ και πάλι το Σημείο Μηδέν / και βγάλε το ψωμί της κάθε μέρας
Αναζητώντας στοιχεία για τον Γιάννη Πατίλη, βρήκα στο Διαδίκτυο πολλά και σημαντικά στοιχεία. Ξεχώρισα ένα κείμενο της νέας ποιήτριας Θεώνης Κοτίνη που μιλά για την ποίησή του. Μια φράση, τώρα, μόνο: «Ολιγόλογη, αιχμηρή, φιλοπαίγμων, συχνά στεγνή, μα πάντοτε έρρυθμη, μαζεύει τα σπασμένα υλικά, ζητώντας να αποσπάσει από το διακεκομμένο τη διάρκεια».
Χαίρομαι που πριν από πενήντα χρόνια, στην αρχή της παρουσίας μου, είχα τη χαρά – και την τύχη – να γνωρίσω τον ποιητή Γιάννη Πατίλη, που είχε τόσο σημαντική πορεία. Θα επανέλθω για το έργο του αρχαίου φίλου…
