Βαρέθηκα να το ακούω και να το διαβάζω. Κρατάει χρόνια αυτή η κολόνια, μα τώρα με το κορωνοϊό βγήκε πάλι στη φόρα μια αγαπημένη και δημοφιλής λαϊκή ατάκα! «δεν είναι δική μου δουλειά!»
Προφανώς και υπάρχουν διακριτές «δουλειές» μεταξύ πολιτείας και πολιτών. Είναι του κράτους «δουλειά» να νομοθετεί και να αστυνομεύει, όχι των πολιτών. Είναι του κράτους «δουλειά» να παρέχει μια υγειονομική υπηρεσία προσβάσιμη προς όλους, όπως αυτή ενός εμβολιασμού.
Είναι όμως άραγε αποκλειστική ευθύνη του κράτους να πείθει τον κάθε πολίτη ξεχωριστά για την αναγκαιότητα, είτε νομική, είτε ηθική, όλων όσων παρέχει ή νομοθετεί; Ή μήπως αυτή είναι μια συλλογική ευθύνη; Μπορούν η κοινωνική συνοχή και το κράτος δικαίου να παραμένουν ισχυρά κάτω μόνο από την κρατική μέριμνα ή απαιτείται και η συνδρομή των πολιτών;
Θα απαντήσει κάποιος αυθόρμητα πως, «ναι, είναι εύλογη η συνδρομή των πολιτών». Εξετάζοντας όμως τις διαδικασίες που μεσολαβούν για να επιτύχουμε αυτό το σκοπό, βλέπουμε πως συχνά, βολευόμαστε όταν τα κάνει όλα κάποιος άλλος… κάποιος αρμόδιος… και κρυβόμαστε πίσω από την ατάκα «δεν είναι δική μου δουλειά».
Σκεφτείτε το ακόλουθο παράδειγμα: Είστε μάρτυρες ενός δυστυχήματος. Ένας οδηγός LX. περνάει με κόκκινο, παρακάτω τραυματίζει θανάσιμα έναν πεζό που περνούσε τη διάβαση και τον εγκαταλείπει. Είστε ο μοναδικός μάρτυρας που έχει δει τις πινακίδες του αυτοκινήτου. Θα καταγγείλετε το περιστατικό; Φαντάζομαι πως ναι. Σε μια εναλλακτική εκδοχή του περιστατικού βλέπετε έναν οδηγό να περνάει με κόκκινο και παρακάτω δεν συμβαίνει τίποτα τραγικό. Θα καταγγείλετε, θα επιπλήξετε τον οδηγό ή θα παραμείνετε θεατής; Μάλλον το δεύτερο. Δεν είστε αστυνομικός, «δεν είναι δική σας δουλειά!». Όμως οι δύο οδηγοί έκαναν αρχικά την ίδια παράβαση. Το παράδειγμα είναι ακραίο, αλλά ο νοοτροπία είναι κοινή.
Η συνδρομή του πολίτη στην διασφάλιση του κράτους δικαίου δεν είναι πάντα ευχάριστη διαδικασία. Αγανακτούμε όταν μαθαίνουμε για θανατηφόρα τροχαία στην άσφαλτο αλλά παράλληλα προτιμάμε να «κλείνουμε το μάτι» στην παραβατικότητα κάνοντας σινιάλο στους διερχόμενους οδηγούς σε ένα αστυνομικό μπλόκο. Είναι ευθύνη της πολιτείας να νομοθετεί κώδικα οδικής κυκλοφορίας και να επιβάλει πρόστιμα, είναι όμως συλλογική ευθύνη η νοοτροπία και η πειθώ γύρω από την αναγκαιότητα της τήρησης του κώδικα.
Αλλά ας αφήσουμε τα τροχαία. Πάμε στον κορωνοϊό και τους εμβολιασμούς. Ακούω πολλούς να λένε, τόσο άτομα όσο και οργανωμένες κοινωνικές ομάδες: «Ναι στο εμβόλιο, αλλά δεν είναι δική μου δουλειά να πίσω τον κόσμο». Διαβάζω από ανθρώπους της αγοράς που επλήγησαν από τα μέτρα να λένε «είμαστε υπέρ του εμβολίου, αλλά φταίει το κράτος που δεν εμβολιάζονται».
Ναι, σαφώς και έχει ευθύνη η πολιτεία, όταν έχει αποτύχει να εμφυσήσει την εμπιστοσύνη απέναντι στην επιστήμη και τους θεσμούς, στο βαθμό που απαιτείται. Εμείς όμως τι κάνουμε ως ενεργά μέλη της κοινωνίας για να υπερασπιστούμε τα πιστεύω μας που φέρουν τη σφραγίδα της παγκόσμιας επιστημονικής κοινότητας;
Ακούω πολλούς να μοιράζουν ευθύνες αλλά δεν βλέπω πρόθυμους να αναλάβουν μερικές. Γιατί πριν χτιστεί το τείχος της ανοσίας, πρέπει να χτίσουμε ένα άλλο της νοοτροπίας.
Κατανοώ πόσο δυσάρεστοι μπορούν να γίνουν οι υγειονομικοί κανόνες, ιδιαίτερα για εργαζόμενους και επαγγελματίες που έχουν γίνει «πορτιέρηδες». Τα πραγματικά θύματα όμως της πανδημίας δεν είναι αυτοί που «τρώνε πόρτα» σε μια καφετέρια, αλλά εκείνοι που περνάνε την πόρτα της εντατικής και μετά μπαίνουν στο φέρετρο.
Έχουμε ανάγκη από ένα αισιόδοξο μήνυμα. Όχι κατακραυγής, ούτε καταγγελίας. Ένα μήνυμα όμως θαρραλέο όχι ευθυνόφοβο. Αν κάποιος δεν πιστεύει πως οι εμβολιασμοί βοηθούν έξοδο από την κρίση, με ‘γεια του και χαρά του. Όσοι όμως το πιστεύουμε, αντί να ξοδεύουμε διαρκώς ενέργεια μοιράζοντας κατάρες σε κάθε λογής «αρμόδιους» ας μεταδώσουμε ένα αισιόδοξο μήνυμα ότι «τα εμβόλια σώζουν ζωές, θα σώσουν και τα Χριστούγεννα – και ό,τι έπεται παραπέρα!». Ας αναλογιστούμε ότι η πειθώ και οι νοοτροπίες είναι μία συλλογική ευθύνη και ότι το «δεν είναι δική μου δουλειά» είναι ευθυνοφοβία.
