Το Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα αναθεωρήθηκε το 2019 και δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως στο τ. Β’, 4893/31.12.2019. Έχοντας θέσει ιδιαίτερα φιλόδοξους στόχους αναμένεται να αναθεωρηθεί εκ νέου, διότι η πανδημία του Covid-19 έχει αλλάξει εν μέρει τους προσανατολισμούς. Ωστόσο ο βασικός στόχος δεν αλλάζει. Είναι η μετάβαση σε μια κλιματικά ουδέτερη οικονομία, που θα δημιουργήσει ευκαιρίες και θέσεις εργασίας μέσα από νέες υποδομές, νέες τεχνολογίες και καινοτόμα προϊόντα.
Αυτός ο στόχος είναι τεχνικά εφικτός και οικονομικά βιώσιμος. Τεχνικά εφικτός διότι η τεχνολογία κάνει συνεχώς άλματα στους τομείς αυτούς. Οικονομικά εφικτός, διότι διατίθενται πρωτοφανή κονδύλια σε παγκόσμιο, ιδίως όμως σε ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο.
Στην προσπάθεια αυτή η Αυτοδιοίκηση επιφορτίζεται με ολοένα και πιο πολλές ευθύνες, αναλαμβάνει συνεχώς νέες πρωτοβουλίες. Ανέκαθεν ο ρόλος της ήταν σημαντικός στην εφαρμογή των πολιτικών που σχεδιάζονται από τις εθνικές κυβερνήσεις ή από τα ευρωπαϊκά όργανα, καθώς επίσης και στην απορρόφηση των κάθε είδους και προέλευσης κονδυλίων. Το πρόβλημα αφορά το σύνολο της κοινωνίας, που επηρεάζεται από την κλιματική αλλαγή επειδή τα ακραία καιρικά φαινόμενα άλλοτε καταστρέφουν τις καλλιέργειες και διακόπτουν την εφοδιαστική αλυσίδα, άλλοτε αυξάνουν το μεταναστευτικό ρεύμα, άλλοτε οξύνουν τις κοινωνικές αντιθέσεις και την ανισότητα. Η Αυτοδιοίκηση θα κληθεί να βοηθήσει τα νοικοκυριά, τα πιο φτωχά ιδίως, που θα έχουν να αντιμετωπίσουν κλιματικές επιπτώσεις, όπως η αδυναμία πρόσβασης σε βασικά αγαθά, στη στέγη, στην εκπαίδευση, στην υγεία, στην ενέργεια και στην τεχνολογία. Άλλωστε όλα δείχνουν πως η κλιματική κρίση θα προκαλέσει τη λεγόμενη «τριπλή αδικία»: τις χειρότερες συνέπειες θα υποστούν οι πιο ευάλωτοι, οι λιγότερο υπεύθυνοι για τη δημιουργία τους, εκείνοι που ζουν ήδη σε αβίωτες συνθήκες (Γ. Μανιάτης, εφημ. Καθημερινή, 8.8.2021).
Στην Περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης αναμένεται να ενταθεί το χρόνιο πρόβλημα των πλημμυρικών φαινομένων και της κατάκλυσης ολόκληρων περιοχών, όπως τα τενάγη των Φιλίππων, με ύδατα που παραμένουν στάσιμα για εβδομάδες και μήνες. Το ξεχείλισμα του Έβρου συνιστά ένα σταθερά ετήσιο ζήτημα με διεθνείς προεκτάσεις. Η διάβρωση των ακτών τραγανίζει σιγά – σιγά την Επικράτεια και εξαφανίζει αμμουδιές και χωράφια. Και ενώ το επιφανειακό υδατικό απόθεμα είναι τεράστιο, οι πολλές και παράνομες γεωτρήσεις έχουν φέρει τη θάλασσα στον υπόγειο υδροφόρο ορίζοντας καθιστώντας σε πολλές περιπτώσεις το νερό ακατάλληλο για άρδευση και για ύδρευση. Παράλληλα, εντείνονται οι καθαρά ανθρωπογενείς παρεμβάσεις, όπως η άναρχη οικιστική και τουριστική επέκταση, οι βιομηχανικές εγκαταστάσεις εκτός οργανωμένων χώρων υποδοχής, η χρήση λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων, οι υδροβόρες καλλιέργειες.
Στις πόλεις και τις κωμοπόλεις μας το ανθρακικό αποτύπωμα έχει θεριέψει λόγω και της οικονομικής κρίσης με τα νοικοκυριά να καταναλώνουν για τη θέρμανση κάθε λογής καύσιμα. Όμως τα πράγματα οδεύουν προς επιδείνωση: σύμφωνα με μια έρευνα περίπου 5,5 εκατομμύρια κάτοικοι των 25 μεγαλύτερων πόλεων στην Ελλάδα, ανάμεσα στις οποίες και η Καβάλα «με το ήπιο κλίμα», εκτιμάται πως θα αντιμετωπίσουν επιβαρυμένες θερμικές συνθήκες λόγω της κλιματικής κρίσης (διαΝΕΟσις, Οκτώβριος 2021). Οι πόλεις πλέον διεθνώς αντιμετωπίζονται ως πρωταγωνιστές στην κλιματική αλλαγή, τόσο για λόγους περιβαλλοντικούς αφού εκπέμπουν τεράστιες ποσότητες αερίων του θερμοκηπίου, όσο και για λόγους κοινωνικούς αφού εκεί ζει άνω του 75% του παγκόσμιου πληθυσμού.
Οι Δήμοι και η Περιφέρεια καλούνται να συνεκτιμήσουν από τώρα τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής.
Σε τοπικό επίπεδο θα πρέπει να ενταθεί η προσπάθεια για την ενεργειακή αναβάθμιση των δημόσιων κτιρίων (σχολεία, γυμναστήρια, δημαρχεία κλπ). Να δημιουργηθούν μικρές νησίδες πράσινων χώρων και διαδρόμων που θα βελτιώνουν το μικροκλίμα κάθε περιοχής. Να ενθαρρυνθεί η χρήση των μαζικών μέσων μεταφοράς που θα χρησιμοποιούν φιλική προς το περιβάλλον ενέργεια. Να εκπονηθούν σχέδια κατά της διάβρωσης των ακτών αλλά και κατά της λειψυδρίας, ιδίως στις τουριστικές περιοχές.
Σε περιφερειακό επίπεδο εκ των πραγμάτων ο ρόλος πρέπει να είναι κυρίως επιτελικός χωρίς να παραβλέπεται το πρακτικό κομμάτι των έργων που ανήκουν στις αρμοδιότητες των Περιφερειών (στα οποία πρέπει να προστεθεί το χαρακτηριστικό της «ανθεκτικότητας»). Το κρίσιμο ζήτημα είναι τι θα σχεδιαστεί και ποιος θα σχεδιάσει. Σε μια Περιφέρεια, όπου λειτουργούν δύο Πανεπιστήμια με Σχολές και Τμήματα που σχετίζονται άμεσα με το περιβάλλον και τις υποδομές, η συγκρότηση μιας Επιτροπής «σοφών» θα είναι ιδιαιτέρως χρήσιμη και καθοδηγητική. Χρειαζόμαστε την επιστημονική γνώση, πρωτίστως όμως μακροχρόνιο σχεδιασμό και υπομονή.
Κωστής Σιμιτσής
Αντιπεριφερειάρχης Ανάπτυξης ΑΜΘ
