Η Άσπενδος ήταν αρχαία Ελληνική πόλη στη περιοχή της Παμφυλίας στη Μικρά Ασία περίπου 40 χλμ. ανατολικά από τη σημερινή παραθαλάσσια πόλη Αττάλεια (Antalya) της Τουρκίας.
Η Άσπενδος ήταν αποικία των Ελλήνων από το Άργος που φέρεται να την ίδρυσαν περί το 1000 π.Χ.. Κατά τον 5ο αιώνα π.Χ. η Άσπενδος αποτελούσε το σημαντικότερο κέντρο εμπορίου στη περιοχή με μεγάλες εξαγωγές γεωργικών και κτηνοτροφικών προϊόντων.
Το 333 π.Χ. την πόλη κατέλαβε ο Μέγας Αλέξανδρος και το 190 π.Χ. περιέρχεται στους Ρωμαίους μετά από μεγάλη καταστροφή. Από το τέλος της Ρωμαϊκής περιόδου και στη συνέχεια κατά η Βυζαντινή η Άσπενδος έλαβε μια λατινογενή προσωνυμία καλούμενη “Primopolis” λόγω της εμπορικότητάς της, η οποία όμως άρχισε σιγά σιγά να φθίνει και να παρακμάζει.
Από τα λείψανα της αρχαίας πόλης που βρίσκονται παρακείμενα του σημερινού λόφου Μπαλκίς ( Balkış Tepe) πάρα τον ποταμό Μπάλκε Σου ή Κιοπρού Σου (Köprü su), όπως λέγεται σήμερα ο αρχαίος Ευρυμέδοντας ποταμός, ξεχωρίζουν το αρχαίο ελληνορωμαϊκό θέατρο και το ρωμαϊκό υδραγωγείο.
Το αρχαίο θέατρο της Ασπένδου θεωρείται ένα από τα καλύτερα διατηρημένα αρχαία ελληνικά θέατρα στο κόσμο. Έχει διάμετρο 96 μ. και χωρητικότητα καθισμάτων 10.000 – 12.000 θεατών και χτίστηκε από τον Έλληνα αρχιτέκτονα Ζήνωνα τον Κιτιέα το 155 (μ.Χ.) στην ελληνιστική περίοδο.
Το κοίλο ήταν κατασκευασμένο αμφιθεατρικά και έφερε τρία διαζώματα, (το κάτω, το μεσαίο και το άνω με θολωτές καμάρες) ενδιάμεσα των οποίων φέρονταν ανά είκοσι σειρές μαρμάρινων καθισμάτων.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον από αρχιτεκτονική άποψη παρουσιάζει η μεγάλη πρόσοψη της σκηνής που το ύψος της έφθανε περίπου τα 14 μ.
Ολόκληρο το χώρο της σκηνής φέρεται να σκέπαζε λοξή ξύλινη στέγη που εξασφάλιζε επίσης και ηχομόνωση. Η στέγη αυτή ήταν κρεμαστή σε ιστούς που ήταν περασμένοι σε 58 πακτωμένους προβόλους στο άνω μέρος της σκηνής και που με σχοινιά σύρονταν περιμετρικά από τις θολωτές καμάρες του άνω διαζώματος. Λέγεται ότι το θέατρο αυτό, ήταν δωρεά δύο πλουσίων Ασπενδίων εμπόρων της εποχής.
Κατά την Βυζαντινή περίοδο το θέατρο είχε μεταβληθεί αρχικά σε καραβάν-σεράι (σταθμό καραβανιών), αργότερα όμως μετά την κατάληψη της περιοχής από τους Σελτζούκους αποτελούσε Σελτζουκικό ανάκτορο. Μέχρι πρόσφατα στο θέατρο αυτό παρουσιάζονταν διάφορα θερινά καλλιτεχνικά φεστιβάλ, λόγω όμως φθορών που σημειώθηκαν έχουν ανασταλεί παρόμοιες εκδηλώσεις, που συνεχίζονται όμως σε παρακείμενο κατάλληλα διαμορφωμένο χώρο. Το θέατρο συντηρείται επιμελώς ανά τακτά χρονικά διαστήματα και αποτελεί τεράστια τουριστική ατραξιόν της περιοχής.
Επιμέλεια ιστορικής έρευνας
Μπατζακίδης Φ. Γεώργιος
Απόφοιτος του ΕΑΠ τμήμα ανθρωπιστικών σπουδών
με μεταπτυχιακές σπουδές στον Ελληνικό πολιτισμό και Ιστορία
Υποψήφιος Διδάκτωρ της Οθωμανικής ιστορίας
