Η δεκαετία του 2000 ήταν μία δεκαετία μεταρρυθμίσεων και μεγάλων αλλαγών στην απελευθέρωση αγορών, στην λειτουργία των επιχειρήσεων και στην αγορά εργασίας. Η απελευθέρωση της κίνησης κεφαλαίων, η αυτοματοποίηση και η τότε «Κοινωνία Της Πληροφορίας» καθώς και η ανάδυση νέων δυνάμεων με κυρίαρχη την Κίνα (από τότε), χτύπησαν καμπάνες και καμπανάκια για την ανάγκη μεγάλων αλλαγών στα κράτη της ΕΕ. Η εισαγωγή του ευρώ, η διεύρυνση της Ευρώπης με νέους παίκτες και ανταγωνιστές, δημιούργησαν νέες προκλήσεις και απειλές. Ας δούμε μερικές ενδιαφέρουσες προσεγγίσεις στα κράτη-μέλη.
Επί Μπερλουσκόνι στην Ιταλία απαγορεύονταν οι απολύσεις στον ιδιωτικό τομέα. Καμία επιχείρηση (και η πιο μικρή) δεν μπορούσε να απολύσει χωρίς δικαστική απόφαση. Τα συνδικάτα το θεώρησαν το σημαντικότερο κεκτημένο Αυτό εντάσσεται στις φιλολαϊκές αποφάσεις ή όχι;
Ο σοσιαλδημοκράτης Σρέντερ μείωσε τις κοινωνικές δαπάνες προς όφελος της ανταγωνιστικότητας της γερμανικής οικονομίας με τεράστιες αλλαγές στην αγορά εργασίας. Τα συνδικάτα τιμώρησαν το SPD. Η Γερμανία με βάση την «Ατζέντα 2010» του Σρέντερ από τον μεγάλο ασθενή της Ευρώπης το 2000 έγινε μια από τις ισχυρότερες οικονομίες του πλανήτη το 2021. Πώς χαρακτηρίζεται αυτή η μεταρρύθμιση;
Οι σοσιαλδημοκράτες Σκανδιναβοί εφάρμοσαν στην αγορά εργασίας την «ευελιξία με ασφάλεια» (flexicurity: εύκολες απολύσεις, κοινωνικό δίκτυ ασφαλείας για τον άνεργο, εύκολες προσλήψεις).Τα συνδικάτα στις χώρες αυτές πρωτοστάτησαν στο να λαμβάνονται οι αποφάσεις σε επίπεδο κοινωνικών εταίρων. Ήταν προς όφελος της κοινωνίας αυτή η πολιτική;
Ο σοσιαλιστής Ζοσπέν στη Γαλλία εφάρμοσε το 35ωρο. Πόσο αυτό βοήθησε στην ανταγωνιστικότητα της γαλλικής οικονομίας;
Στην Ελλάδα την ίδια περίοδο γίνονται προσπάθειες αλλαγών οι οποίες συνεχίζονται καθ’ όλη την διάρκεια της 20ετίας χωρίς ακόμα και μετά από αλλεπάλληλες κρίσεις να έχουμε επιταχυμένες μεταρρυθμίσεις στον χώρο της κοινωνικής ασφάλισης και της αγοράς εργασίας.
Η συζήτηση παραμένει σταθερά υποκριτική. Υπάρχουν δυο αγορές εργασίες μία στον δημόσιο τομέα και μία στον ιδιωτικό. Στον ιδιωτικό τομέα ζητήματα όπως: η μαύρη εργασία, η καταπάτηση του 8ώρου, οι ψεύτικες αμοιβές , η ανεργία, η αδυναμία δηλαδή να δημιουργήσει θέσεις εργασίας αλλά και οι αδύναμοι ελεγκτικοί μηχανισμοί είναι η διαχρονική πραγματικότητα.
Τα 20 αυτά χρόνια των μεγάλων μεταρρυθμίσεων πολιτικοί που κατανοούσαν τα μηνύματα των καιρών, επιχειρούσαν αλλαγές όταν ήταν στην Κυβέρνηση. Η αντιπολίτευση σταθερά (όποια και αν ήταν) είχε την ίδια συνταγή με βασικές λέξεις τον μεσαίωνα, τον στραγγαλισμό των εργαζομένων, τον μπαμπούλα του νεοφιλελευθερισμού.
Όμως είμαστε στο 2021. Ο ψηφιακός μετασχηματισμός καταπίνει την πραγματικότητα που ξέραμε μέχρι σήμερα, δηλαδή το κλασικό μοντέλο των επιχειρήσεων αλλά και τα δικαιώματα των εργαζομένων. Οι εργαζόμενοι στις πλατφόρμες, η εξ αποστάσεως εργασία, η gig economy, η υπερδιεθνοποίηση των αγορών, θέτουν νέες προκλήσεις που αφορούν την ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων μας (χωρίς αυτές δεν υπάρχουν εργαζόμενοι), ένα νέο θεσμικό πλαίσιο προστασίας των εργαζομένων σε μια νέα πραγματικότητα και θεσμούς και δομές που να μπορούν να προβλέπουν, να προχωρούν σε αλλαγές με ευελιξία και βέβαια να ελέγχουν με αξιόπιστα εργαλεία στα χέρια τους.
Οι θέσεις που κατέθεσαν η ΓΣΕΕ, Η ΓΕΣΕΒΕ και ο ΣΕΒ έχουν νομικές επεξεργασίες, αναλύσεις και θέσεις που υποστηρίζουν τα συμφέροντα των μελών τους.
Ο ρόλος της κυβέρνησης είναι να συνθέσει τα συμφέροντα των κοινωνικών εταίρων ώστε βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα να λειτουργήσει προς όφελος της κοινωνίας συνολικά. Πρωταρχικός στόχος να δοθούν κίνητρα στις επιχειρήσεις για την δημιουργία νέων θέσεων εργασίας. Το υπουργείο Εργασίας σε σημαντικό βαθμό προχώρησε σε αυτήν την σύνθεση χρησιμοποιώντας το ευρωπαϊκό οπλοστάσιο και την εμπειρία μεταρρυθμίσεων σε άλλες χώρες.
Όταν την δεκαετία του 2000 προσπάθησα ως Επίτροπος Απασχόλησης και αργότερα με το βιβλίο μου «Έξυπνη Ελλάδα» να ανοίξω την συζήτηση για την ευελιξία και ασφάλεια την οποία προσπάθησα να αποδώσω με τον όρο «ευελφάλεια», αντιμετώπισα πολεμικές συμπεριφορές και πολιτική εχθρότητα. Σήμερα 20 χρόνια μετά και με δεδομένα τα αποτελέσματα σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες θετικά και αρνητικά, η πολιτική «ευελιξία με ασφάλεια» διατυπώνεται και δια του στόματος του Πρωθυπουργού.
Μπορεί να εφαρμοσθεί προς όφελος όλων; Το στοίχημα είναι μεγάλο. Το ευρωπαϊκό κοινωνικό μοντέλο σε όλες του τις εκφάνσεις από Βορρά μέχρι Νότο απαιτεί συνεργασία πολιτείας και κοινωνικών εταίρων. Χρειάζονται υπεύθυνες εργοδοτικές οργανώσεις , υπεύθυνα συνδικάτα και πολιτεία η οποία μπορεί να υποστηρίζει και να ελέγχει. Στη Γερμανία έχει ήδη γίνει η πρώτη συνδικαλιστική πλατφόρμα εργαζομένων σε πλατφόρμες και το αντίστοιχο με τις εργοδοσίες! Το θεσμικό πλαίσιο είναι πάντοτε μια αρχή αναγκαία, αλλά όχι και ικανή συνθήκη.
Για να κάνουμε το απαιτούμενο άλμα στον 21ο αιώνα προς όφελος όλων και όχι συγκεκριμένων ομάδων, χρειαζόμαστε θεμελιώδεις μεταρρυθμίσεις στην δομή των κομμάτων και των συνδικάτων.
Η πολιτική της επαναστατικής ρητορείας εκ του ασφαλούς και ο εργατοπατερισμός – προστάτης των δικαιωμάτων των εντός των τειχών, συνεργάζονται με στόχο την πολιτική τους επιβίωση αλλά όχι και την ευημερία της χώρας. Και επειδή θεσμοί, κόμματα, συνδικάτα, καθορίζονται από ανθρώπους χρειαζόμαστε ανθρώπους με γνώση και αντίληψη του τοπικού και του παγκόσμιου του σήμερα και του αύριο.
Η ανάδειξη αυτών των ανθρώπων σε όλα τα επίπεδα είναι και η μεγάλη ευθύνη των πολιτών.
Άννα Διαμαντοπούλου
* Η Άννα Διαμαντοπούλου είναι Πρόεδρος του Δικτύου για τη Μεταρρύθμιση στην Ελλάδα και την Ευρώπη, Πρώην επίτροπος στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή και πρώην υπουργός
