Ευάγγελος Παπανικολάου
Το όριο αναπλήρωσης γονέων είναι 2,1 παιδιά ανά γυναίκα. Η υπογεννητικότητα στη Ελλάδα με δείκτη γονιμότητας 1,38 από τους χαμηλότερους στον κόσμο, και γεννήσεις σταθερά κάτω των 100.000 ετησίως, αποτελεί κατά πολλούς το πιο ανησυχητικό πρόβλημα της χώρας μας (πηγή Eurostat). Όχι μόνο γιατί οδηγεί σε σταθερή μείωση του πληθυσμού (από το 2011 για πρώτη φορά εν καιρό ειρήνης ο πληθυσμός της Ελλάδας μειώνεται) με ότι αυτό συνεπάγεται – δημογραφική γήρανση, απώλεια εργατικού δυναμικού, απώλεια επιστημόνων, ένδεια επιχειρηματικότητας και προοδευτική εθνολογική αλλοίωση – αλλά και γιατί θα είναι αδύνατη σε 30 έτη από σήμερα (2050) η διατήρηση ενός υγιούς ασφαλιστικού συστήματος που θα είναι ανταποδοτικό και θα γεμίζει ασφάλεια τον νεοεισερχόμενο στον χώρο εργασίας – πρόβλεψη για 5εκ. οικονομικά ενεργό πληθυσμό το 2050 έναντι 7εκ. το 2015 (πηγή ΔιαΝέοσις 2019).
Άλλα κράτη ήδη έχουν εφαρμόσει διατάξεις και ευνοϊκές νομοθετήσεις ώστε να βοηθήσουν την διατήρηση του δείκτη γέννησης πάνω από το 2 ώστε αν όχι να αυξάνεται τουλάχιστον να μην μειώνεται ο πληθυσμός της χώρας τους. Οι προτάσεις θα πρέπει να κατευθύνονται προς τρεις Πυλώνες Δράσης, δύο με κρατική οικονομική επιδότηση και μία με διοικητικές διευκολύνσεις. Πρώτον, στο πως να βοηθήσουμε οικονομικά αυτούς που προετοιμάζονται να τεκνοποιήσουν ή έχουν ήδη ένα παιδί να κάνουν και δεύτερο ή ακόμα και τρίτο, δεύτερον στο πως να συνδράμουμε τα ζευγάρια που είναι υπογόνιμα και η γέννηση και μόνο ενός παιδιού κοστίζει και τρίτο πως να διευκολύνουμε την ανατροφή των παιδιών τα πρώτα τουλάχιστον χρόνια της οικογένειας.
Η βασική πρόταση συνίσταται στην χορήγηση οικογενειακού επιδόματος για 17 έτη το οποίο να ανανεώνεται ανά 5ετία μόνο αν και εφόσον αυξάνεται η οικογένεια με 2 ή και 3 τέκνα. Ας το δούμε πιο αναλυτικά: προτείνουμε να υποστηρίζεται η υπό σύσταση οικογένεια με επίδομα οικογένειας 250 ευρώ μηνιαίως, αρχικώς άμα τη γέννηση του πρώτου τέκνου, ώστε να πληρώνεται το ενοίκιο, ή το δάνειο πρώτης κατοικίας ή οι βασικές ανάγκες ανατροφής τέκνου σε πρώτα είδη ενός νέου ζευγαριού που ξεκινά τη ζωή του. Το επίδομα θα διατηρείται σταθερό για 5 έτη και μόνο αν προχωρήσει το ζευγάρι σε γέννηση δεύτερου τέκνου θα ανανεώνεται για άλλα 5 έτη με χορήγηση ποσού 200 ευρώ πλέον (καθώς επαγγελματικά υποθετικά βελτιώνουμε τη θέση μας προϊόντος του χρόνου) και για άλλα 7 έτη με 150 ευρώ αν προχωρήσει σε απόκτηση και τρίτου τέκνου.
Συνοψίζοντας, για μέγιστη διάρκεια 17 ετών, αν εντός πενταετίας προχωρήσουμε σε γέννηση δεύτερου παιδιού ανανεώνεται το οικογενειακό επίδομα -στα 200 ευρώ- και αν εντός της δεκαετίας προχωρήσουμε και σε γέννηση και τρίτου τέκνου, διατηρούμε για 17 έτη το οικογενειακό επίδομα.
Ποιά θα είναι η επιβάρυνση για το Ελληνικό κράτος: ανατρέχοντας στην ΕΛΣΤΑΤ το 2020 οι οικογένειες με τουλάχιστον ένα παιδί κάτω των 18 ετών υπολογίζονται να είναι 1.160.000. Αν υποθέσουμε μακροπρόθεσμα σε ένα καλό σενάριο ότι το 25% θα έχουν 1 παιδί (72.500.000 μηνιαίως), το 50% 2 παιδιά (116.000.000 μηνιαίως), και το 25% τρία παιδιά και άνω (43.500.000 μηνιαίως), το ετήσιο κόστος για τον ελληνικό προϋπολογισμό θα είναι της τάξης των 2 δισεκατομμυρίων 784 χιλιάδων ευρώ. Δηλαδή όσο το ΕΝΦΙΑ! Το οποίο θα αποκτήσει νόημα για αυτούς που θα το πληρώνουν ενσυνείδητα πλέον, γιατί θα γνωρίζουν ότι θα επιστρέφει πίσω στους νέους οικογενειάρχες, δηλαδή είτε στους ίδιους είτε στα παιδιά τους αν πρόκειται για συνταξιούχους ιδιοκτήτες ακινήτων.
Εξειδίκευση του ανωτέρου μέτρου, θα ακολουθήσει σε άλλη παρέμβαση ώστε να αναλυθεί τι θα συμβαίνει σε περίπτωση διαζυγίου ή σε περίπτωση νομαδικής ζωής και μη φοίτησης των τέκνων σε σχολείο, καθώς και οικονομικές παρεμβολές εξοικονόμησης χρημάτων (πχ διακοπή του επιδόματος τέκνων που ούτως ει άλλως είναι εξευτελιστικά χαμηλό και δεν αποτελεί πραγματικό κίνητρο για τους εργαζόμενους, διακοπή του επιδόματος τοκετού που καταλήγει σε ιδιωτικά μαιευτήρια και εξατμίζεται η όποια ωφέλεια του).
2ος πυλώνας: Αποζημίωση διαδικασιών Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής
Αν αναλογιστούμε ότι από τις Ελληνίδες γεννηθείσες το 1965 το 16% δεν έκαναν κανένα παιδί, ενώ οι γεννημένες μια δεκαετία πριν μόνο το 8,3% έμειναν άκληρες, και όταν το ποσοστό στη γειτονική Τουρκία είναι κάτω του 5%, μπορούμε να φανταστούμε το μέγεθος υπογεννητικότητας το οποίο έχουμε ως λαός. Για να κατανοήσουμε δε καλύτερα το πρόβλημα της υπογονιμότητας πρέπει να αναφέρουμε ότι οι Ελληνίδες αποκτούν το πρώτο τους παιδί στην ηλικία των 30,3 ετών όταν οι ευρωπαίες στα 28 έτη, ότι η ηλικιακή ομάδα 35-39 συνεισφέρει μία στις τέσσερις γεννήσεις και ότι στην Ελλάδα εμφανίζεται ένα από τα μεγαλύτερα ποσοστά των γεννήσεων από μητέρες άνω των 40 (5,3%).
Κάθε χρόνο στην χώρα μας πραγματοποιούνται πέριξ των 12.000 εξωσωματικές (δεν συμπεριλαμβάνω αυτές του ιατρικού τουρισμού). Ενώ η πλειονότητα των Ευρωπαϊκών κρατών επιδοτούν από 80 έως και 100% του ποσού τόσο της διαδικασίας (4500-6000e) όσο και των φαρμάκων (±1000e) καθώς και ικανό αριθμό προσπαθειών πχ από 3 προσπάθειες (Δανία) μέχρι και 6 προσπάθειες (Βέλγιο) η χώρα μας πάλι είναι ουραγός χορηγώντας μόνο τα φάρμακα. Μέχρι και η γειτονική μας Βόρεια Μακεδονία με τον πενιχρό προϋπολογισμό επιδοτεί 3 προσπάθειες εξωσωματικής! Τι επιδοτεί το κράτος μας: (α) Φαρμακευτική θεραπεία περί τα 1000 ευρώ όπως και τα λοιπά ευρωπαϊκά κράτη, αλλά μέσω της μοναδικής στα παγκόσμια δεδομένα αναχρονιστικής ύπαρξης, επιτροπής ανά περιφέρεια, στελεχωμένης με μη ειδικούς στην αναπαραγωγή ιατρούς που υποβάλλουν τα ζευγάρια που θέλουν να γίνουν γονείς σε έλεγχο ως εν δυνάμει ψεύτες που θα πάρουν τα φάρμακα για τη πλάκα τους. Μια διαδικασία χρονοβόρος, με αναμονή 2-4 μηνών, ελέγχου καταλληλότητας των δικαιολογητικών, όταν και μόνο ο ορισμός της υπογονιμότητας αρκεί, (ένα άκαρπο έτος ελεύθερων επαφών) που σε μοντέρνες κοινωνίες δεν μπορεί να πιστοποιηθεί από τον γάμο καθώς οι άνθρωποι είναι ελεύθεροι να τεκνοποιούν εκτός γάμου.
Επίσης, (β) το ελληνικό κράτος των πιθανών 8.500.000 Ελλήνων εν έτι 2050, προσφέρει ως αποζημίωση, αντίδωρο 350 ευρώ στο ζευγάρι όταν το κόστος στη χώρα μας δεν ξεπερνά τις 3000 ευρώ, ποσό κατά πολύ χαμηλότερο από το κόστος της εξωσωματικής στα υπόλοιπα ευρωπαϊκά κράτη. Η πρόταση μας εδώ είναι ρηξικέλευθη και απόλυτα εφικτή. Αποζημίωση των εξόδων εξωσωματικής (βιολογικών-νοσηλευτικών-ιατρικών) μέχρι του ποσού 2.000-3.000 ευρώ, παρά μόνο με προσκόμιση αποδείξεων, μέχρι την απόκτηση δύο τέκνων (τουλάχιστον). Αν το ζευγάρι επιθυμεί και τρίτο τέκνο θα μπορεί να κάνει χρήση των δομών των δημόσιων νοσοκομείων δωρεάν, όπως και τώρα. Κατάργηση της επιτροπής και αγορά από το ζευγάρι με 25% συμμετοχή των φαρμάκων όπως και για τα υπόλοιπα φάρμακα (επιβάρυνση 250-400 ευρώ μόνο για τους wannabe γονείς). Μηδενική συμμετοχή σε όποια διαγνωστική εξέταση χρήζει η διερεύνηση της υπογονιμότητας. Τέλος, υποχρέωση των ιδιωτικών ασφαλιστικών να καλύπτουν θεραπείες γονιμότητας, πράγμα το οποίο μόνο στην Ελλάδα δεν το παρέχουν προφανώς καταχρηστικά προς το δημόσιο συμφέρον. Η επιβάρυνση για το Ελληνικό κράτος θα είναι μηδενική καθώς μόνο από την κατάργηση της μηδενικής συμμετοχής και της γραφειοκρατίας των επιτροπών θα εξισορροπήσει το κόστος του 75% των 12.000 εξωσωματικών ετησίως, ήτοι 18.000.000-27.000.000 ευρώ.
3ος πυλώνας: Διευκόλυνση Ανατροφής Τέκνων-Διοικητικά μέτρα
Εδώ χρειάζονται μικρότερα βήματα, καθώς μπορούμε να συγχαρούμε διαχρονικά το Ελληνικό κράτος καθώς όλες οι κυβερνήσεις έχουν προβεί σε ρυθμίσεις, παραβλέποντας όμως ότι πρώτα δίνω κίνητρα για την απόκτηση παιδιών και μετά διευκολύνω την ανατροφή τους. Στη χώρα μας τώρα αν και προέχει το δεύτερο δηλαδή η δημιουργία οικογένειας και η αύξηση της, ταυτόχρονα όμως το κράτος πρέπει να διευκολύνει και την ανατροφής των τέκνων αυτής. Πιο συγκεκριμένα, προτείνουμε: (1) θέσπιση Υπουργείου Οικογενειακής Επαγρύπνησης (2) μεγαλύτερη άδεια ανατροφής τέκνου αν εντός 3ετίας προβώ σε γέννηση και δεύτερου παιδιού πχ. 360 ημέρες πλήρους αποζημίωσης ίσης με τον μισθό που λάμβανε πριν (3) άμεση απόσπαση για όποιον κάνει δεύτερο παιδί (4) μοριοδότηση γονέων με ικανό αριθμό μορίων για μετατάξεις ή μεταθέσεις (πχ διπλάσια μόρια από ότι η απόκτηση διδακτορικού το δεύτερο παιδί) (5) άμεση θεσμοθέτηση του θεσμού της παιδαγωγού/νταντάς της γειτονιάς με ήδη μητέρες άνεργες που μπορούν να προσφέρουν κατ’ αυτό τον τρόπο, αποσυμφορίζοντας ταυτόχρονα και τους παιδικούς σταθμούς (6) επιδότηση στεγαστικών επιτοκίων σε τρίτεκνους (7) ελάττωση 3% στην φορολογία των τριτέκνων και άνω (8) ελάττωσης ασφαλιστικών εισφορών για τον εργοδότη για τους γονείς 2 παιδιών και μηδενισμό για τους γονείς 3 παιδιών, και πολλά άλλα τέτοια μέτρα που θα προκύψουν από τον κοινωνικό διάλογο.
Κλείνοντας, η Ελλάδα μας εκτός του ότι αιμορραγεί από την απώλεια νέων προς το εξωτερικό αυτοκτονεί μην αναπληρώνοντας όσους φεύγουν από την ζωή. Χρειάζεται άμεσα μέτρα σήμερα χωρίς ίχνος πολιτικού αριβισμού ούτε και γραφειοκρατίας. Νομίζω ότι υπερκομματικά το πολιτικό προσωπικό είναι έτοιμο από καιρό αρκεί να ζητήσει τη βοήθεια των ειδικών.
* Ο Ευάγγελος Γ. Παπανικολάου MD, PhD είναι Επίκουρος Καθηγητής Ανθρώπινης Αναπαραγωγής και Γυναικολογίας στο ΑΠΘ – Επισκέπτης Λέκτωρ στο Yale University of USA
