Του Γιώργου Μαρκατάτου
Η καλοστημένη γκάφα που εκθέτει τον Τούρκο πρόεδρο και τον πρόεδρο του Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ, εκθέτει πλήρως τις αρχές στις οποίες στηρίζεται η ΕΕ, σε επίπεδο πρωτοκόλλου και διπλωματίας, αλλά φανερώνει και το πώς βλέπουν τις γυναίκες αρκετοί από τους άθλιους αυτούς ηγετίσκους. Το σκάνδαλο πρωτοκόλλου συμβολίζει την κατάσταση των σχέσεων ΕΕ-Τουρκίας, και ο Ερντογάν απέδειξε ότι εννοεί αυτά που λέει και αφού έβγαλε την ουρά του από τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης, τώρα δείχνει την πραγματική του ταυτότητα στην άνευ προηγουμένου τσαλακωμένη διπλωματική τακτική, που εκφράστηκε με ένα νεύμα και επιφώνημα απορίας.
Και οι πλέον αδαείς καταλαβαίνουν ότι πρόκειται για τρικλοποδιά με απροσδιόριστα αποτελέσματα. Οι Ευρωπαίοι πολίτες όμως, οφείλουν να γνωρίζουν που στηρίζεται ο θεσμός του Προέδρου του Συμβουλίου. Και δεν έχω καταλάβει προς τι ο βαθμός του Προέδρου, εκεί που ουσιαστικά ο επικεφαλής του Συμβουλίου ήταν ο Γενικός Γραμματέας, θεσμός που απέδειξε όλη τη δυναμική του βασικού οργάνου αυτού, που είναι και το όργανο που παίρνει τις αποφάσεις, εκτός από ορισμένα πλήρως αιτιολογημένα σημεία, όπου υπάρχει ο θεσμός της συναπόφασης με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.
Οι οργανισμοί παγκόσμιας εμβέλειας διοικούνται κατά το δοκούν όταν δημιουργούνται. Και αν υπάρξει λάθος στο σχεδιασμό τότε ακολουθείται μια διορθωτική πορεία, που αν δεν ικανοποιήσει τις συνθήκες λειτουργίας του κάθε οργάνου τότε αλλάζουν το όργανο και το επικαιροποιούν ως οφείλουν. Υπενθυμίζω την Κοινωνία των Εθνών (έζησε μέχρι το 1946) που δεν μπόρεσε να επιβιώσει και οι διορθωτικές πορείες της οδήγησαν στην εκ νέου δημιουργία ενός παγκόσμιου οργανισμού του ΟΗΕ, ο οποίος έχει επιδείξει σπουδαιότατο έργο. Άλλοι ισχυροί οργανισμοί εξαρτώμενοι από τις κυβερνήσεις του κόσμου, όπως ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, ή ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου, πανίσχυροι οργανισμοί με δύναμη και πρωτοβουλία στις δραστηριότητές τους.
Οι δημιουργοί της Ευρωπαϊκής Ένωσης σωστά έδωσαν τη διαχείριση του «αποφασιστικού» οργάνου σε μια πανίσχυρη Γενική Γραμματεία, όπου η θέση του ΓΓ ήταν μια από τις τρεις κορυφαίες θέσεις των τριών οργάνων διοίκησης, όπως ο πρόεδρος της Κομισιόν και ο Πρόεδρος του Κοινοβουλίου.
Μάλιστα επειδή τα κράτη μέλη της ΕΕ δεν έχουν αποφασίσει – για την ώρα – να οδεύσουν μέσα σε μια κοινή φεντεραλιστική λογική, όπως οι πανίσχυρες ΗΠΑ, αλλά απαρτίζονται από αρχηγούς κρατών και κυβερνήσεων, ήταν λογική η απόρροια της εξάμηνης εκ περιτροπής προεδρίας, ώστε να κινούνται σωστά και να προχωρούν προς τα μπροστά οι κοινές πολιτικές. Η εξάμηνη εκ περιτροπής προεδρία αναδείκνυε και μια δευτερεύουσα λογική που αφορούσε τα θέματα που προχωρούσαν πιο αποφασιστικά από την τρέχουσα επικαιρότητα. Οι αναγνώστες μας θα θυμούνται ότι στο Β΄ εξάμηνο του 2020 την εκ περιτροπής προεδρία ασκούσε η Γερμανία και όλοι περίμεναν να δουν να αποφασίζεται, έστω την τελευταία στιγμή ο Πολυετής Δημοσιονομικός Προϋπολογισμός που θα κάλυπτε τα έτη 2021 – 2027. Εκεί που είχαν αποτύχει άλλες προεδρίες, η κα Μέρκελ ήρθε και έδεσε το νέο επταετή προϋπολογισμό, όχι μόνο στα 1,1 τρις €, αλλά του κόλλησε και 750 δις λόγω της πανδημίας, ανεβάζοντας στο σύνολο του αστρονομικού 1,8 τρις € τις προγραμματισμένες δαπάνες.
Τι σημαίνουν όλα αυτά; Ότι στην ουσία η εκ περιτροπής προεδρία ασκεί τα καθήκοντα διαχείρισης και προώθησης των πολιτικών που ενδιαφέρουν περισσότερο την ίδια, αλλά βεβαίως συνάδουν και με πολλά άλλα κράτη μέλη που επιβάλουν πολιτικές. Κυρίως αυτά τα κράτη είναι οι καθαροί συνεισφέροντες στον προϋπολογισμό της ΕΕ.
Άρα η εκ περιτροπής προεδρία έχει απόλυτη ανάγκη από μια γραμματεία που να υποστηρίζει το εκ των προτέρων ανακοινωθέν πρόγραμμα της εξάμηνης προεδρίας. Γι αυτό και οι ταγοί της ΕΕ όταν δημιούργησαν το οικοδόμημα αυτό έβαλαν επικεφαλής του αποφασιστικού οργάνου που λέγεται συμβούλιο έναν Γενικό Γραμματέα.
Οι καιροί άλλαξαν και δημιουργήθηκε ο θεσμός του προέδρου, με τον νυν πρόεδρο να καταλαμβάνει την προεδρική θητεία, μετά τον κ. Χέρμαν Βαν Ρομπόϋ, και τον κ. Ντόναλντ Τούσκ. Όμως για να πούμε και την αλήθεια, ο ουσιαστικός πρόεδρος είναι ο εκ περιτροπής πρόεδρος και όχι ο διορισμένος αυτός αξιωματούχος, που δεν έχει καθόλου μεγαλύτερη εξουσία απ ότι ο προκάτοχος του αξιώματος που λεγόταν Γενικός Γραμματέας του Συμβουλίου.
Μάλιστα η ουσιαστική διαφορά πλέον φαίνεται στο άρθρο 26 (πρώην άρθρο 13 ΣΕΕ), όπου στη παράγραφο 1 αναφέρεται ότι «Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο προσδιορίζει τα στρατηγικά συμφέροντα της Ένωσης, ορίζει τους στόχους και καθορίζει τους γενικούς προσανατολισμούς της κοινής εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφαλείας, συμπεριλαμβανομένων των θεμάτων που έχουν συνέπειες στην άμυνα. Εκδίδει τις απαιτούμενες αποφάσεις». Ο λόγος είναι προφανής και σημαίνει το διακοσμητικό ρόλο του προέδρου, σε αντίθεση με τον πρόεδρο της εκτελεστικής εξουσίας, δηλαδή της Κομισιόν[1].
Αξίζει δε, να επισημανθεί ότι στο άρθρο 17 της Ενοποιημένη απόδοση της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση και της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης , στην παράγραφο 6α και 6β αναφέρει τα εξής:
- Ο πρόεδρος της Επιτροπής:
α) καθορίζει τους προσανατολισμούς στο πλαίσιο των οποίων η Επιτροπή ασκεί τα καθήκοντά της,
β) αποφασίζει σχετικά με την εσωτερική οργάνωση της Επιτροπής προκειμένου να διασφαλίζονται η συνοχή, η αποτελεσματικότητα και η συλλογικότητα της δράσης της.
Ουσιαστικά λοιπόν, η Πρόεδρος της Επιτροπής επιτελεί έργο δυσανάλογα σπουδαιότερο του Προέδρου «Άνευ Χαρτοφυλακίου». Και το χειρότερο όλων είναι ότι σε ανακοίνωση του κ. Μισέλ αναφέρει στην τελευταία φράση του ότι «Τέλος, λυπάμαι, διότι αυτή η κατάσταση επισκιάζει τη μεγάλη και επωφελή γεωπολιτική δουλειά, που κάναμε μαζί στην Άγκυρα, και της οποίας ελπίζω ότι η Ευρώπη θα καρπωθεί τα οφέλη».
Επειδή μάλιστα, στην ερχόμενη Σύνοδο κορυφής θα μάθουν όλοι οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων τι έγινε, σας διαβεβαιώνω ότι αυτές τις ανακοινώσεις δεν τις κάνει ο πρόεδρος Μισέλ, αλλά η πρόεδρος της Κομισιόν, διότι έτσι ορίζει το πρωτόκολλο. Δεν είναι τυχαίο ότι ένας Ευρωπαίος, ο Μάριο Ντράγκι διατράνωσε την αντίθεσή του στη συμπεριφορά του Ερντογάν που τον χαρακτήρισε δικτάτορα!
[1] https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/HTML/?uri=CELEX:12012M/TXT
