Ευρωπαϊκή ολοκλήρωση: Νέο μοντέλο διακυβέρνησης της ΕΕ

Στη βασανιστική πορεία που ακολουθεί η δημιουργία της ΕΕ από την αρχή της μέχρι σήμερα είχε στο μυαλό πολλών Ευρωπαίων το ενδεχόμενο να βαθαίνει η ένωση και να φτάσει ακόμη και μέχρι την πολιτική και οικονομική ένωση. Ο ευρωπαϊκός φεντεραλισμός ορίζει το πολιτικό κίνημα με στόχο την οικοδόμηση μιας ομοσπονδιακής Ευρώπης , όπως ονειρευόταν ο ων ιδρυτών της, Robert Schuman για μια ευρωπαϊκή ομοσπονδία. Η πανδημία που πλήττει τον πλανήτη διαδραμάτισε σοβαρό ρόλο στο θέμα της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, που με παρακίνησε να συντάξω το παρόν σημείωμα. Η κατεύθυνση προς την οποία βαδίζει η ΕΕ, πρέπει να ντυθεί με τα  κατάλληλα σημεία που ήδη θεωρούνται ότι τελούν υπό σοβαρή επεξεργασία. Είναι ίσως νωρίς, αλλά είναι χαρακτηριστικό της εποχής: Η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση είναι προ των πυλών.

Η επίτευξη της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης  έχει νόημα και μπορεί να οριστεί μόνο μέσω της κοινής άσκησης κυριαρχίας σε ευρωπαϊκό επίπεδο (για τομείς όπου είναι απαραίτητη αυτή η κατανομή της κυριαρχίας) ) και με τη δημιουργία μιας ευρωπαϊκής πολιτικής αρχής που προκύπτει από μια δημοκρατική διαδικασία . Όσοι μελετούν την ευρωπαϊκή ιστορία σίγουρα γνωρίζουν ότι στα πρώτα της βήματα η Κοινή Αγορά κατάφερε να δημιουργήσει επάρκεια αγαθών και τροφίμων σε μια δεινά χειμαζόμενη ήπειρο μετά τον παγκόσμιο πόλεμο. Το βάθεμα των πολιτικών πήρε σταδιακή πορεία και έδειξε σε όλους όσοι είναι υπέρ της ΕΕ ότι είναι δυνατή η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση. Τα βήματα δειλά μεν αλλά με την αρμόζουσα αποφασιστικότητα επί της διπλής προεδρίας του Ζακ Ντελόρ πήραν σάρκα και οστά και οδήγησαν σε ισχυρό βάθεμα των κοινοτικών πολιτικών. Το ευρώ είναι η βάση της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, η ισχυροποίηση των προγραμμάτων και η εξομοίωση (μερική για την ώρα) των πολιτικών δείχνουν προς την ίδια κατεύθυνση.

Για την επίτευξη του σκοπού αυτού της ολοκλήρωσης πρέπει να δούμε τα πράγματα κατάματα: Σημαίνει σταδιακή παραχώρηση της εκτελεστικής εξουσίας που κρατούν οι εγχώριοι πολιτικοί όλων των κρατών μελών. Για το λόγο αυτό χαιρετίζουμε κάθε προσπάθεια που παραχωρεί μέρη της εκτελεστικής εξουσίας στις Βρυξέλλες. Ο δρόμος είναι μακρύς, αλλά είναι παρών.

Μόλις πριν λίγες μέρες (15-02-2021) αναφέρει μελέτη της δεξαμενής σκέψης του Κοινοβουλίου για τη συμπληρωματική εκτελεστική ικανότητα ότι «Στο πλαίσιο νέων και πρωτοφανών κρίσεων και προκλήσεων, τα πλεονεκτήματα των συντονισμένων προσεγγίσεων και των αποτελεσματικών διασυνοριακών αντιδράσεων είναι όλο και πιο εμφανή και κερδίζουν υποστήριξη μεταξύ των Ευρωπαίων, όπως φαίνεται από πρόσφατες έρευνες του Ευρωβαρόμετρου¹» .

Πρόκειται για μια εμφανή συμπληρωματική εκτελεστική ικανότητα της ΕΕ θα μπορούσε να πάρει την μορφή  ικανοποίησης των προσδοκιών των πολιτών, συμπληρώνοντας, χωρίς αντικατάσταση, τις εκτελεστικές ικανότητες των κρατών μελών. Ένας κράτος μέλος μπορεί, ένα άλλο κράτος μέρος μπορεί μερικώς και ένα άλλο κράτος μέλος δεν μπορεί. Στο πλαίσιο αυτό η συμπληρωματική εκτελεστική ικανότητα της ΕΕ συμπίπτει φυσικά με τον συνεχιζόμενο μετασχηματισμό της ΕΕ από μια νομοθετική ένωση που είναι σήμερα  σε μια υβριδική (νομοθετική – εκτελεστική) ένωση, καθώς εμπλέκεται περισσότερο στην εφαρμογή του νόμου παρά στην καθαρή εφαρμογή της.

Βέβαια μέχρι σήμερα έχουμε τους κανονισμούς βάσης μιας πολιτικής, που υπερτερούν και από τους εθνικούς νόμους, έχουμε όμως και τους εκτελεστικούς κανονισμούς, που αφορούν τη διαδικασία εκτέλεσης των περιλαμβανομένων διατάξεων. Δηλαδή μέρος της εκτελεστικής εξουσίας έχει παραχωρηθεί ήδη στις Βρυξέλλες, για ισότιμη εφαρμογή της πολιτικής που έχει υιοθετηθεί.

Σε κάθε περίπτωση καταγράφονται αρκετές πρωτοβουλίες προς τον τομέα  της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, ως ενδεχόμενα να βαθύνουν και να αποκτήσουν ένα ευρωκεντρικό ρόλο

ΤΟΜΕΑΣ ΥΓΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΕ: Οι πρωταγωνιστές είναι το τρίπτυχο Επιτροπή, Συμβούλιο και Κοινοβούλιο, αλλά και το Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων και ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων (EMA). Η δράση τους μπορεί να επεκτείνει τις εντολές για

• τη διεύρυνση των υφιστάμενων κοινών διαδικασιών προμηθειών στον τομέα της υγείας,
• δημιουργία ενός ολοκληρωμένου συστήματος παρακολούθησης της υγείας,
• δημιουργία μιας ευρωπαϊκής ομάδας εργασίας για την υγεία, και αυτές οι δράσεις να στοχεύουν στην Ετοιμότητα για την Υγεία.

Αυτό σημαίνει «Συντονισμένη δράση της ΕΕ για την καταπολέμηση της πανδημίας COVID-19 και των συνεπειών της²»

ΤΟΜΕΑΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΤΗΣ ΚΛΙΜΑΤΙΚΗΣ ΑΛΛΑΓΗΣ

Οι πρωταγωνιστές είναι το τρίπτυχο Επιτροπή, Συμβούλιο και Κοινοβούλιο, αλλά και ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος. Στον τομέα αυτόν η δράση μπορεί να αφορά τη δημιουργία ευρωπαϊκού γραφείου έκτακτης ανάγκης για το κλίμα ως δομή υποστήριξης, συντονισμού και παρακολούθησης, διευκολύνοντας την ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών. Τώρα με την πανδημία, τα μέτρα που ελήφθησαν οδήγησαν σε δραματική πτώση της οικονομικής και κοινωνικής δραστηριότητας και σε αντίστοιχη προσωρινή μείωση των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου. Ορισμένες αλλαγές συμπεριφοράς που υιοθετήθηκαν κατά τη διάρκεια της κρίσης, όπως τηλεργασία και βίντεο-διασκέψεις, μπορεί να επιμείνει και να οδηγήσει σε μόνιμα μειωμένες εκπομπές που σχετίζονται με μετακινήσεις και επαγγελματικά ταξίδια³ .

Το θέμα που αναλύουμε δεν εξαντλείται στα πλαίσια ενός άρθρου. Θα συμπεράνουμε εδώ μόνο για τα δυο σημεία που προαναφέραμε: Για το θέμα της υγείας και των εμβολίων δε νομίζω να πρέπει να επιχειρηματολογήσει κανείς λογικός άνθρωπος, που θα ήμασταν σε επίπεδο εμβολίων, αν είχαμε δράσει μόνοι μας.

Για το θέμα της κλιματικής αλλαγής παραπέμπουμε σε παλαιότερα σημειώματά μας για την απερήμωση των πεδιάδων και των νησιών της χώρας μας. Φαντάζεστε την οποιαδήποτε κυβέρνηση ικανή να αντιμετωπίσει αυτό το θέμα; Μόνο με κοινοτική συνδρομή μπορεί να αντιμετωπιστεί η διαρκής αγρανάπαυση και η απερήμωση της υπαίθρου, διότι τα απαιτούμενα κονδύλια ούτε τα έχουμε, ούτε έχουμε τη δυνατότητα να τα βρούμε.

Πάντως, ο δρόμος προς την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση είναι στρωμένος με αγκάθια, εξαιρετικά δύσβατος, με πολλή άρνηση από τις χώρες αδύναμου προϋπολογισμού, όπως η δική μας, αν θυμηθούμε τι πληρώσαμε με τα μνημόνια για να γλυτώσουν οι γαλλογερμανικές τράπεζες και η δική μας ανικανότητα να διαχειριζόμαστε την κατάσταση.

Σε ερχόμενο σημείωμά μας θα συνεχίσουμε με άλλες ευρωπαϊκές προσπάθειες σε τομείς που άπτονται της ασφάλειας και της κυριαρχίας μας, καθώς και στον τομέα της απάτης και της τρομοκρατίας, γιατί και αυτά χρήζουν κυρίως ευρωπαϊκής συνδρομής και εκτελεστικής αρμοδιότητας.

2 https://www.europarl.europa.eu/doceo/document/TA-9-2020-0054_EL.html

3 https://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/BRIE/2020/652032/EPRS_BRI(2020)652032_EN.pdf

Γιώργος Μαρκατάτος