Του Νίκου Ιωσηφίδη
Η συγγραφή της κας Χαρίκλειας Μαργαριτοπούλου, σχετικά με τα μονοπάτια διασποράς των Βλαχόφωνων Ελλήνων στην Ανατολική Μακεδονία και Θράκη, συμβάλλει καθοριστικά στην τοπική ιστορία της πόλης μας, μιας και αναφέρεται σε γεγονότα πριν το 1860, τα οποία συνέπεσαν με την μεταφορά του διοικητικού κέντρου της περιοχής, από την Γενισέα στην Ξανθή.
Ήδη οι εργασίες του καθηγητή Δρ. Πέτρου Γεωργαντζή καθώς και των αειμνήστων Θωμά Εξάρχου και Στέφανου Ιωαννίδη είχαν επισημάνει τον ρόλο των Ηπειρωτών στη δημιουργία και την ανάπτυξη της πόλης.
Η κα. Μαργαριτοπούλου προχώρησε λίγο περισσότερο.
Άνοιξε το ‘’παλιό σεντούκι’’ όπως μου είπε, εκεί οπού φυλαγόταν το οικογενειακό αρχείο, και άρχισε να το ταξινομεί και να το σχολιάζει.
Τελικά, πρόεκυψε ένα έργο 390 σελίδων ,με 200 φωτογραφίες και 425 έγγραφα εποχής.
Όλα αυτά, προσέγγιζαν την παρουσία και τις δραστηριότητες των Βλαχόφωνων Ελλήνων, τα αίτια της διασποράς και της μετοικεσίας τους, στο πλαίσιο του ιστορικού γίγνεσθαι της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, λαμβάνοντας υπόψη τους εμπορικούς δρόμους της εποχής καθώς και τις συνέπειες των πολεμικών συγκρούσεων από την εποχή των Βαλκανικών πολέμων, μέχρι τον εμφύλιο.
Αυτό το οικογενειακό αρχειακό υλικό, συνιστά πηγή πληροφοριών για την ιστορική καθημερινότητα της Ξάνθης τον προτελευταίο και τελευταίο αιώνα:
-Τις συνεχείς καταστροφές, από τις αλλεπάλληλες Βουλγαρικές κατοχές,
-Τα στοιχεία των συναλλαγών και της εμπορικής κίνησης της εποχής,
-Και τέλος την ανόρθωση των επιχειρήσεων και των νοικοκυριών από τις καταστροφές.
Η Φ.Ε.Ξ. ανέλαβε το βασικό και σημαντικό έργο της έκδοσης του βιβλίου. Την επιστημονική επιμέλεια του κειμένου ανέλαβε επιτυχώς η κα. Αικατερίνη Μάρκου, Αναπλ. Καθηγήτρια Δ.Π.Θ., ενώ επίσης με επιτυχία υλοποιήθηκε και η επιστημονική επιμέλεια του αρχειακού υλικού από την Δρ. Λαογραφίας-Ιστορίας κα. Γαρυφαλλιά Θεοδωρίδου. Ο γραφίστας κ. Γαβριήλ Τσαγκαράτος ανέλαβε την γραφιστική επιμέλεια του βιβλίου ενώ η ψηφιακή αρχειοθέτηση του παλιού σεντουκιού της οικογενείας Μαργαριτοπούλου, έγινε από την ομάδα της Φ.Ε.Ξ. και αφορούσε περισσότερα από 2.500 έγγραφα.
Η έκδοση αυτού του επώνυμου αρχείου, με τον σχολιασμό από τον κληρονόμο και κάτοχο του, είναι σημαντική διότι:
‘’Ιστορία δεν είναι αυτό που συνέβη, αλλά αυτό που τα σωζόμενα αρχεία λένε ότι συνέβη. Αν μπορείς να αποκρύψεις τα στοιχεία και να τα κρατήσεις μυστικά, τότε μπορείς να ξαναγράψεις την ιστορία’’ [David Hackett Fisher,όπως παρατίθεται στον Tomas Powers,The man who kept the secrets:Richard Helms and C.I.A.,New York: Alfred A. Knopf, 1979, σ.297]
Έτσι, αυτό το αρχείο, αποτελεί αδιάψευστη παρακαταθήκη, για την συμβολή των Βλαχόφωνων Ελλήνων στην ιστορία της πόλης μας.
Η αγαπητή συνάδελφος μου, κα. Χαρίκλεια Μαργαριτοπούλου, με την εργασία αυτή, εκπληρώνοντας το χρέος προς τους προγονούς της, δίχως να το καταλάβει, ζωγράφισε την ψυχή της.
