του Παύλου Γερουλάνου
Ο νέος αναπτυξιακός ρόλος του κράτους σε ένα παγκοσμιοποιημένο οικονομικό σύστημα είναι να δημιουργεί αγορές. Στο εξωτερικό, να προωθεί ελληνικά προϊόντα και υπηρεσίες, στο εσωτερικό, να οργανώνει παραγωγούς και παρόχους υπηρεσιών από κάτω προς τα πάνω για να αξιοποιήσουν τις πλουτοπαραγωγικές πηγές της χώρας. Για να ξεπεραστούν αγκυλώσεις που το ίδιο το κράτος δημιουργεί, τη δουλειά αυτή αναλαμβάνουν ειδικοί που χαίρουν της εκτίμησης του κράτους και αποκτούν την εμπιστοσύνη της κοινωνίας που οργανώνουν με πείρα, γνώση και καλές πρακτικές.
Τέτοιους ειδικούς γνώρισα ψάχνοντας να μάθω πώς η Ιρλανδία έγινε πρωταθλήτρια στον τουρισμό. Πριν από αρκετά χρόνια, η θέση του Προέδρου του αντίστοιχου ΕΟΤ Ιρλανδίας ήταν θέση που στην Ελλάδα αποκαλούμε «ψυγείο». Σε μια χώρα με φτωχή υποδομή, πλήρη απουσία εμπειρίας και δέκα μήνες βροχόπτωση, η προσέλκυση τουριστών ήταν στην ίδια προτεραιότητα με το διαστημικό της πρόγραμμα. Απλώς, δεν υπήρχε.
Την πραγματικότητα αυτή άλλαξε μια ομάδα ειδικών που ανέλαβε να μελετήσει τις προοπτικές του τουρισμού και να πείσει τις τοπικές κοινωνίες να αλλάξουν νοοτροπία απέναντι σε αυτή την πρόκληση. Αφού κατέγραψαν κάθε πιθανή τουριστική δράση αξιολόγησαν ποιες είχαν προοπτική να ευδοκιμήσουν. Τις ονόμασαν «low hanging fruits». Μία από τις πρώτες ήταν να προσελκύσουν Γερμανούς ψαράδες πέστροφας στις λίμνες της χώρας.
Η προετοιμασία περιελάβανε διαφήμιση σε γερμανικά περιοδικά ψαρέματος, αναβάθμιση των υποδομών φιλοξενίας στα χωριά γύρω από τις λίμνες μέσω αντίστοιχου ΕΣΠΑ και κυρίως την προετοιμασία των κατοίκων για να ανταπεξέλθουν στην πρόκληση. Πιο δύσκολο να πειστούν ήταν οι κυνηγοί των περιοχών αυτών διότι έπρεπε να αποδεχθούν συρρίκνωση και μερική μεταφορά της κυνηγετικής περιόδου. Η δημόσια διαβούλευση γύρω από το θέμα ξεκινούσε αφού οι κυνηγοί είχαν καταναλώσει ποσότητες αλκοόλ και συχνά κατέληγαν σε βίαιους καυγάδες.
Όμως οι υπεύθυνοι κατάφεραν να κρατήσουν τον κόσμο συγκεντρωμένο και αφοσιωμένο στον μεγαλύτερο στόχο με δύο τρόπους: πρώτον, θυμίζοντας τον πλούτο που θα έφερνε για όλους η δραστηριότητα και δεύτερον, καλώντας από την πρώτη στιγμή στη διαδικασία κάθε ενδιαφερόμενο (ακόμα και αυτούς που θα αντιταχθούν) και διατηρώντας τη διαδικασία ζωντανή μέχρι να πειστεί και ο τελευταίος.
Συγκρίνετε, αν θέλετε, τους χειρισμούς και τα αποτελέσματα αυτών των ειδικών με τους χειρισμούς των ελληνικών Κυβερνήσεων διαχρονικά για τον χρυσό στη Χαλκιδική. Η διαφορά αναδεικνύει τα προτερήματα της ανάπτυξης «από κάτω προς τα πάνω». Σήμερα, η θέση του Προέδρου του ιρλανδικού ΕΟΤ είναι παγκοσμίως σεβαστή.
Κάπου εδώ, αν έχουν φτάσει μέχρι εδώ, οι κυνικότεροι αναγνώστες που πιστεύουν ότι εμείς οι Έλληνες δεν μπορούμε να οργανωθούμε και να συνεργαστούμε, αποχωρούν. Λάθος. Όποιος γνωρίζει την Ιρλανδία της εποχής ξέρει ότι τότε δεν διαφέραμε στο παραμικρό. Επίσης, την διαδικασία αυτή ακολούθησε η Ουγκάντα για να αναπτύξει πετυχημένα τον Τουρισμό Περιπέτειας γύρω από κοινότητες γοριλών.
Τέλος, μέρος της ομάδας της Ιρλανδίας συνάντησα πρόσφατα στην Οχρίδα. Αφού οργάνωσαν μικροεπιχειρηματίες, τοπικά επιμελητήρια, συνεταιρισμούς και ΟΤΑ για να καλύψουν εγχώρια ένα μεγάλο εύρος υπηρεσιών, χρειάστηκε να βρουν προορισμούς με πολιτιστική αξία. Τη λύση τους έδωσαν τα Μετέωρα και μια μικρή ελληνική εταιρία που δραστηριοποιείται εκεί. Ακόμα επιμένετε ότι εμείς δεν μπορούμε;
Προφανώς μπορούμε. Αλλά πρέπει να αλλάξει ρόλο (και νοοτροπία) το κεντρικό πολιτικό σύστημα. Σήμερα, κύρια πηγή πληροφόρησης του Υπουργείου Τουρισμού και του ΕΟΤ είναι οι μεγάλοι επιχειρηματίες. Λογικά, η προσοχή τους είναι στις παραδοσιακές περιοχές τουριστικής ανάπτυξης και στις μεγάλες επενδύσεις εκεί. Όπως εύστοχα μου απάντησε παράγοντας του κλάδου: «ό,τι κι αν φέρεις σε Τουρισμό Περιπέτειας μπορώ να σου φέρω τριπλάσιους τουρίστες αν μειώσεις 1% τον ΦΠΑ». Τα κίνητρα ενός Υπουργού Τουρισμού να ασχοληθεί με τη Θράκη, για παράδειγμα, είναι λίγα.
Δεν θα έπρεπε, όμως, να ισχύει το ίδιο για έναν Πρωθυπουργό. Διότι η ανεργία νέων στη Θράκη είναι πάνω από 50% και δεν θα αλλάξει ούτε με την επένδυση στο Ελληνικό ούτε με τουριστικές επενδύσεις στις υπάρχουσες αγορές. Το ίδιο στην Ήπειρο και σε περιοχές της Πελοποννήσου. Η ανεργία εκεί μειώνεται μόνο όταν οι νέοι φεύγουν.
Η πραγματικότητα είναι ότι σήμερα ξημερώνει μια καινούργια μέρα στον τρόπο που αναπτύσσονται οι οικονομίες και δύο θέσφατα πρέπει να καταρριφθούν: Το πρώτο είναι ότι εμπιστευόμαστε αποκλειστικά την αγορά για να καλύψει κενά. Δεν ισχύει. Η αγορά χρειάζεται σχεδιασμό από πάνω και οργανωμένη αξιοποίηση πλουτοπαραγωγικών πηγών από κάτω. Αλλιώς, οι οικονομίες ολόκληρων περιοχών, κάποιες από τις οποίες είναι ζωτικές και για την εθνική μας ασφάλεια, θα οδηγηθούν στον αφανισμό.
Το δεύτερο θέσφατο που πρέπει να καταρριφθεί είναι ότι η αγορά απαιτεί μόνο ανταγωνισμό. Η πραγματικότητα είναι ότι εκτός από τον καθορισμό τιμών για τον οποίο είναι απαραίτητος ο ανταγωνισμός, η συνεργασία αποδεικνύεται πολύ πιο αποτελεσματική στο άνοιγμα αγορών. Ειδικά σε οικονομίες όπου το μέγεθος των επιχειρήσεων είναι μικρομεσαίο.
Πάνω σε τρεις λοιπόν άξονες, τον σχεδιασμό από πάνω, την οργάνωση κάτω και τη συνεργασία όλων των ενδιαφερομένων γύρω από αναξιοποίητες πλουτοπαραγωγικές πηγές θεμελιώνεται η Πατριωτική Οικονομία. Ένα είδος οικονομικής ανάπτυξης όπου ένα κράτος αξιοποιεί όλα τα νόμιμα μέσα για να οδηγήσει την ανάπτυξη στις περιοχές της χώρας που το χρειάζονται περισσότερο.
* O Παύλος Γερουλάνος είναι επικεφαλής της παράταξης «Αθήνα Είσαι Εσύ» και πρώην Υπουργός Πολιτισμού & Τουρισμού
