Του Ανδρέα Ματζάκου*
Εισαγωγή
Στις εκλογές του Νοεμβρίου 2020 στην Αμερική, εξελέγη ο Biden ως νέος πρόεδρος, σε αντικατάσταση του αποχωρούντος Trump. Ο νέος πρόεδρος θα αναλάβει τα καθήκοντα του στις 20 Ιανουαρίου του τρέχοντος έτους. Επί προέδρου Trump, είδαμε μια άνευ προηγουμένου ανοχή στην αυτονόμηση της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής από τις επιλογές των ΗΠΑ, με την συνεργασία Τουρκίας- Ρωσίας σε περιφερικά θέματα, με την αγορά του αντιαεροπορικού συστήματος S-400 και με την ανοχή στην επιθετικής της συμπεριφορά έναντι της χώρας μας και της Κύπρου.
Το ερώτημα που τίθεται λοιπόν είναι: ‘’Θα αλλάξει κάτι στην στάση της Αμερικής στα ελληνοτουρκικά; Μπορεί να περιμένει κάτι καινούργιο η Ελλάδα από την νέα αμερικανική διοίκηση’’;
Η θέση του άρθρου είναι ότι δεν αλλάξει η αμερικανική συμπεριφορά έναντι της Τουρκίας, στα ελληνοτουρκικά ζητήματα. Οι ΗΠΑ δεν θα υποχρεώσουν την Τουρκία να υποχωρήσει στις εκτός Διεθνούς Δικαίου παράνομες απαιτήσεις της σε βάρος των θαλασσίων ζωνών Ελλάδος και Κύπρου.
Πως η Αμερική βλέπει τον Χώρο των Στενών και του Αιγαίου
Για να αντιληφθούμε τον τρόπο αντιμετωπίσεως των ελληνοτουρκικών ζητημάτων από τις ΗΠΑ, θα πρέπει πρώτα να δούμε πως αντιλαμβάνονται οι ΗΠΑ τον χώρο του Αιγαίου και της Ανατολικής Μεσογείου.
Για τις ΗΠΑ, ο άξονας Στενά Βοσπόρου/Ελλησπόντου-Αιγαίο-Μεσόγειος-Κύπρος-Σουέζ, είναι απαραίτητο να ελέγχεται από την Δυτική Συμμαχία προκειμένου να απαγορεύεται ρωσική κάθοδος στις θερμές θάλασσες. (Βλέπε Χάρτη ΜΕΣΟΓΕΙΟΥ)
Αυτή η στρατηγική επιλογή δεν έχει αλλάξει από την εποχή του τερματισμού του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και μέχρι σήμερα. Ας θυμηθούμε ότι Ελλάδα και Τουρκία έγιναν μέλη του ΝΑΤΟ, την ίδια ημέρα και χρονιά: στις 18 Φεβρουαρίου του 1952 κατόπιν προσκλήσεως των ΗΠΑ. Η συμμετοχή στο ΝΑΤΟ δεν ήταν αποτέλεσμα δικής μας επιλογής στο πλαίσιο της Εθνικής μας Στρατηγικής Εθνικής Ασφαλείας. Ο λόγος απλός: Ελλάδα και Τουρκία φράσσουν από κοινού τον θαλάσσιο άξονα Στενά-Σουέζ, εγκλωβίζοντας την Ρωσία στον χερσαίο χώρο της Ευρασίας. Για την Δυτική Συμμαχία, δεν έχει σημασία ποια χώρα ελέγχει τον θαλάσσιο χώρο, αρκεί αυτή να ανήκει στο ΝΑΤΟ.
Ας δούμε πως αντιμετωπίζεται η Ρωσία από την ισχύουσα αμερικανική Στρατηγική Εθνικής Ασφαλείας, την οποία θα εφαρμόσει και ο νέος πρόεδρος μετά την ανάληψη των καθηκόντων του.
Ισχύουσα Αμερικανική Στρατηγική Ασφαλείας
Στην εν ισχύ Στρατηγική Ασφαλείας των ΗΠΑ που υπεγράφη από τον πρόεδρο Trump τον Δεκέμβριο του 2017, δεν θεωρείται πλέον η τρομοκρατία ως κύρια απειλή για τις ΗΠΑ. Αναγνωρίζονται για πρώτη φορά η Ρωσία και η Κίνα ως ανταγωνίστριες δυνάμεις για την κυρίαρχη θέση των ΗΠΑ στον κόσμο. Ειδικότερα για την Ρωσία, εκτιμάται ότι προσπαθεί να αλλάξει την αρχιτεκτονική ασφαλείας στην Ευρώπη και την Μέση Ανατολή προς όφελος της. Στο πλαίσιο αυτό, η ανάσχεση της επιρροής της Ρωσίας επιχειρείται με την δια του νόμου CAATSA (Countering America’s Adversaries Through Sanctions Act), επιβολή κυρώσεων σε όσα κράτη έχουν δοσοληψίες με την αμυντική της βιομηχανία. Τέτοιες κυρώσεις επεβλήθησαν σε δυο δόσεις, στις 14 και 23 Δεκεμβρίου από την αμερικανική διοίκηση στην Τουρκία για την αγορά των S-400. Η εν λόγω Στρατηγική θα είναι σε ισχύ μέχρι το 2022, οπότε δεν αναμένεται αλλαγή της συμπεριφοράς της Αμερικής έναντι της Ελλάδος, αφού η Ρωσία παραμένει αντίπαλος για την Δυτική Συμμαχία.
Πως Πρέπει να Πορευθεί η Ελλάδα την Εποχή Biden;
Η Ελλάδα πρέπει να βασίζεται μόνο στις δικές της δυνάμεις για την εξασφάλιση των δικών της συμφερόντων. Και πως μπορεί να γίνει αυτό; Με δυο τρόπους:
- Με την εκμετάλλευση των συντελεστών ισχύος της, Διπλωματία, Στρατιωτική Ισχύς, Οικονομία και Πληροφορίες και,
- Με την σύναψη συμμαχιών μέσω της συγκλήσεως συμφερόντων. Αν μάλιστα κάποια από αυτές τις συμμαχίες έχει και ρήτρα αμυντικής συνδρομής, τότε η σχετική ισχύς της Ελλάδος αυξάνεται περισσότερο.
Για τον λόγο αυτό και επειδή η χώρα μας αντιμετωπίζει απειλή για την εθνική της ασφάλεια με το εν ισχύ casus belli της Τουρκίας σε περίπτωση που αυξήσουμε τα χωρικά μας ύδατα στα 12νμ, πρέπει η οικονομία μας να ανθεί και να διαθέτουμε ισχυρές και αρτίως εξοπλισμένες ένοπλες δυνάμεις.
Στο πλαίσιο αυτό, μια ουσιαστική κίνηση της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής ήταν η αναβάθμιση της Αμυντικής Συνεργασίας Ελλάδας-ΗΠΑ με το υπογραφέν τον Οκτώβριο του 2019 Πρωτόκολλο Τροποποιήσεως της Συμφωνίας Αμοιβαίας Αμυντικής Συνεργασίας (Mutual Defense Cooperation Agreement – MDCΑ).
Στις Συμμαχίες ισχύει το ότι όσο πιο ισχυρό είναι ένα μέλος, τόσο μεγαλύτερη αξία έχει για την συμμαχία και τόσο πιο πολύ λαμβάνονται υπόψιν οι επιλογές του.
Επίλογος
Το ΝΑΤΟ και οι ΗΠΑ, ουδέποτε θα πάρουν θέση υπέρ των απόψεων της Ελλάδος. Δεν πρέπει να ζούμε με την ψευδαίσθηση ότι οι ΗΠΑ βλέπουν τα ελληνοτουρκικά προβλήματα υπό το δικό μας πρίσμα. Οι πρόσφατες κυρώσεις, επεβλήθησαν κατά της Τουρκίας διότι εξυπηρετούνται τα αμερικανικά συμφέροντα στην περιοχή μας και όχι για την παράνομη δραστηριότητα της Τουρκίας σε βάρος Ελλάδος και Κύπρου στην περιοχή της ΝΑ Μεσογείου. Η Τουρκία αποτελεί χώρα κλειδί για την ανάσχεση πιθανής ρωσικής καθόδου στον άξονα Μαύρη Θάλασσα-Μεσόγειος-Ερυθρά Θάλασσα, μέσω των στενών, και προς την Μέση Ανατολή μέσω του εδάφους της, χωρίς μάλιστα να υπάρχει γεωγραφικό υποκατάστατο. Για τον λόγο αυτό οι ΗΠΑ θα επιδεικνύουν ανοχή προ της λήψεως οποιασδήποτε αποφάσεως κατά της Τουρκίας.
Ο τρόπος που οι ΗΠΑ αντιμετωπίζουν τις ελληνοτουρκικές διαφορές δεν πρόκειται να αλλάξει επειδή θα φύγει ο Trump και στις 20 Ιανουαρίου θα αναλάβει ο Biden.
* Ο Ανδρέας Ματζάκος είναι Απόστρατος Αξκος του ΣΞ και κατέχει MΑ στις Διεθνείς Σχέσεις και Στρατηγικές Σπουδές. Είναι δόκιμος ερευνητής στον Τομέα Αμυντικών Θεμάτων του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων του Παντείου Πανεπιστημίου και μέλος του Ελληνικού Ινστιτούτου Στρατηγικών Μελετών.
