Εισαγγελική παρέμβαση προκάλεσαν τα όσα απαράδεκτα ανέφερε ο Μητροπολίτης Κυθήρων και με αφορμή αυτήν την παρέμβαση κυκλοφορούν άρθρα με αιχμές για «αθώωση» του Μητροπολίτη με βάση τις ρυθμίσεις του νέου Ποινικού Κώδικα. Τέτοιες προσεγγίσεις διασπείρουν ανακρίβειες και θα μπορούσε να ειπωθεί ότι υποπίπτουν στο ίδιο σφάλμα για το οποίο εγκαλείται ο Μητροπολίτης.
Είναι αλήθεια ότι μετά τις αλλαγές στον ΠΚ, υπάρχει διάχυτη στον κόσμο, η λανθασμένη αίσθηση της αποποινικοποίησης του εγκλήματος της διασποράς ψευδών ειδήσεων. Ανταποκρίνεται, όμως, πράγματι αυτή η αίσθηση στην πραγματικότητα;
Οι ψευδείς ειδήσεις που στοχεύουν είτε στην εξόντωση πολιτικών αντιπάλων, είτε σε διάδοση ρατσιστικού μίσους ή ακόμα και σε χτίσιμο πολιτικής καριέρας υπήρχαν ανέκαθεν και σίγουρα δεν είναι μόνο ελληνικό φαινόμενο. Ενδεικτικά θα αναφέρω την περίπτωση του απρόσκλητου σωτήρα της χώρας με το ομόλογο των 600 δισ., την πρόσφατη πληρωμένη εκπομπή «έρευνας» του διεθνούς φήμης δικτύου Al Jazeera όσον αφορά στη δυσμενή μεταχείριση της μουσουλμανικής μειονότητας στη Θράκη, κόμματα και πλανητάρχες που ανήλθαν στην εξουσία κεφαλοποιώντας την αποδοχή των ψευδών ισχυρισμών τους από τον λαό.
Το διαδίκτυο και η τεχνολογία αδιαμφησβήτητα μας έχουν εξοπλίσει με ισχυρά όπλα απέναντι σε προκλήσεις της εποχής μας αλλά από την άλλη αποτελούν ισχυρά όπλα στα χέρια των πονηρών ή κακόπιστων τυχοδιωκτών που άλλοτε με την πραγματική τους ταυτότητα και άλλοτε ως trolls εκμεταλλεύονται τη δυνατότητα αυτή για να παράγουν πρωτογενώς είδηση χωρίς όμως τα εχέγγυα και τον έλεγχο ενός δημοσιογράφου σε ΜΜΕ. Η επιστημονική έρευνα εις βάθος και η αξιοπιστία των προϊόντων αυτής έχουν δώσει τη θέση τους σε έναν νέο στρατό «επιστημόνων του διαδικτύου», οι οποίοι με τον ψευδεπίγραφο τίτλο της έρευνας που έχουν πραγματοποιήσει στο διαδίκτυο μεταμορφώνουν την προχειρότητα σε έρευνα, την ημιμάθεια τους σε γνώση, και την ολική άρνηση σε δόγμα με αποτέλεσμα να γίνονται όλοι ειδικοί επί πάντων εξαπολύοντας ομοβροντίες ακατέργαστων ειδήσεων που διαδίδονται με απίστευτη ταχύτητα.
Η περίοδος της πανδημίας, ωστόσο, όπως ήταν αναμενόμενο αποδείχθηκε ιδιαίτερα πρόσφορη στην διόγκωση του φαινομένου. Ήδη από την πρώτη στιγμή κυριάρχησε η καχυποψία και η εσωστρέφεια με αποτέλεσμα να καταλήξουμε να διαβάζουμε για το εμβόλιο που μεταλλάσσει το DNA μας, για τα εμβόλια που παρασκευάστηκαν περιέργως, που βγήκαν πολύ γρήγορα για να φτάσουμε στην επίμαχη δήλωση του μητροπολίτη που αποδίδει την προέλευση των εμβολίων σε προϊόντα των εκτρώσεων. Ψευδείς ειδήσεις που ταυτόχρονα ασκούν μια σαγηνευτική επιρροή σε μέρος του πληθυσμού, εύπιστο ανάλογα με τις προσωπικές καταβολές και ιδεοληψίες του. Έρχεται, λοιπόν, και η αβάσιμη φημολογία ότι την ώρα που τα hoaxes με όπλο το διαδίκτυο ενισχύονται, ο Έλληνας νομοθέτης επέλεξε να προχωρήσει στην εν τοις πράγμασι αποδυνάμωση της τιμώρησής τους και το πρόβλημα εντείνεται.
Η αλήθεια είναι κάπου στη μέση. Ειδικότερα, το αδίκημα της διασποράς ψευδών ειδήσεων μετατράπηκε από έγκλημα συμπεριφοράς και συγκεκριμένης διακινδύνευσης σε έγκλημα αποτελέσματος και βλάβης. Πρακτικά, πλέον με τον νέο ΠΚ δεν αρκεί η ψευδής είδηση να είναι ικανή (επικίνδυνη) να προκαλέσει φόβο σε αόριστο αριθμό ατόμων ή σε ορισμένο κύκλο ή σε κατηγορία προσώπων, που αναγκάζονται έτσι να προβούν σε μη προγραμματισμένες πράξεις ή σε ματαίωση τους, με κίνδυνο να προκληθεί ζημία στην οικονομία, στον τουρισμό ή στην αμυντική ικανότητα της χώρας ή να διατηρηθούν οι διεθνείς σχέσεις αλλά έτι περαιτέρω απαιτείται να συντελεστεί πράγματι το αποτέλεσμα αυτό. Με λίγα λόγια ο νομοθέτης φαίνεται να μην ενδιαφέρεται για την επικινδυνότητα της διάδοσης αλλά για το αν πράγματι προκλήθηκε η βλάβη από την διάδοση. Φαίνεται να μεταθέτει την τιμώρηση της πράξης σε ένα μεταγενέστερο στάδιο από αυτό της διάδοσης σε αυτό της υιοθέτησης από τον αποδέκτη. Αυτό θα ήταν αλήθεια εάν δεν προβλεπόταν ως μορφή τέλεσης του αδικήματος η απόπειρα και αναρωτιέμαι γιατί άραγε υποβαθμίζουμε την απόπειρα ως μορφή εμφάνισης του εγκλήματος.
Σίγουρα δεν με ικανοποιεί αυτή η αξιολογική- ποιοτική νομική υποχώρηση έναντι του φαινομένου των hoaxes και κατά την προσωπική μου άποψη και μόνο η διάδοση τέτοιων ειδήσεων ή φημών αρκούν για να θεωρείται τετελεσμένο το αδίκημα.. Στην ουσία, όμως, δεν έχει αλλάξει κάτι. Ο παλαιός νομοθέτης είχε τυποποιήσει την απόπειρα τέλεσης του αδικήματος ως βασική μορφή τέλεσης του και ο νεότερος ήρθε να αποκαταστήσει (;) ένα παράδοξο καθώς η αλήθεια είναι ότι η παλαιότερη διάταξη δημιουργούσε το νομικό αδιέξοδο να αντιμετωπίζονται με τον ίδιο τρόπο αυτός που διαδίδει πράγματι επικίνδυνες ψευδείς φήμες με αυτόν που διαδίδει ψευδείς ειδήσεις που είναι απρόσφορες να προκαλέσουν οιοδήποτε περαιτέρω αποτέλεσμα.
Είναι ηλίου φαεινότερο εκ της κοινής πείρας ότι μια τέτοια διάδοση πολλές φορές δεν γίνεται άμεσα αντιληπτή, δεν αντικρούεται ή αργεί να υιοθετηθεί και ότι κατά την ταπεινή μου άποψη δεν υφίσταται ουδεμία ψευδής δήλωση που να μην είναι ικανή να μετουσιώσει τον εκ φύσεως επικίνδυνο ρόλο της σε βλαπτικό αποτέλεσμα. Δεν υφίσταται ψευδής είδηση που να μην είναι πρόσφορη να προκαλέσει διασάλευση της δημόσιας τάξης. Το μόνο που διαφέρει είτε είναι είτε (ακόμη) δεν είναι ώριμες για την εξάπλωση και την υιοθέτησή της από μερίδα των πολιτών. Όλες αυτές οι, ελλείψει επαρκούς επιστημονικού υπόβαθρου, συνωμοσιολογίες ως άλλο μικρόβιο, απαιτούν συνθήκες εσωστρέφειας και μεγάλες κρίσεις για να αναπτυχθούν. Μην ξεχνάμε ότι ο επίδοξος σωτήρας της χώρας με την δήθεν αμύθητη περιουσία, που θα πλήρωνε το χρέος μας, διέδιδε τα ψεύδη του επί πολλά χρόνια πριν τον ακολουθήσει ένας σημαντικός αριθμός πολιτών της χώρας. Εν τέλει, θα μπορούσε να υπάρξει μια διαβάθμιση στην ποινική μεταχείριση με την πιο αυστηρή τιμώρηση στην περίπτωση που είχαμε τετελεσμένο αδίκημα, δηλάδή όταν είχε προκύψει εν τοις πράγμασιν το απευκταίο αποτέλεσμα.
Εν κατακλείδι, η προστασία της δημόσιας τάξης και της κοινωνικής ειρήνης από κακόπιστους ή αφελείς παραπληροφοριοδότες και επίδοξους «δημοσιογράφους» του διαδικτύου, που ως ανοιχτομάτηδες (!) δεν κοιμούνται όπως οι υπόλοιποι, είναι ένα μεγάλο στοίχημα για τις σύγχρονες πολιτειακές εξουσίες ειδικά με δεδομένο την έκταση του φαινομένου. Το εάν η νέα διάταξη ανταποκρίνεται ορθότερα στην ασφάλεια δικαίου θα το κρίνει μόνο ο χρόνος και η νομολογία μας και αν η τροποποίηση αυτή θα χρειαστεί εκ νέου τροποποίηση για να επανέλθει στην παλαιά της μορφή πάλι ο χρόνος και η εφαρμογή της θα το δείξει. Η αντιμετώπιση, όμως, του φαινομένου θα πρέπει να λάβει χώρα με τη νηφαλιότητα που αρμόζει σε μια σύγχρονη ευνομούμενη κοινωνία και πριν σπεύσουμε να «αθωώσουμε» κάποιον ισοπεδώνοντας το δικαιϊκό μας σύστημα, ας μην ξεχνάμε ότι το νομικό μας οπλοστάσιο είναι επαρκές για να αντιμετωπίσει κάθε είδους αδίκημα.
Αλέξανδρος Γιαλάογλου
Δικηγόρος, Μ.Δ.Ε. Ποινικών και Εγκληματολογικών Επιστημών
