«Το σπίτι, ας του νοθέψανε το σχήμα και το χρώμα·
και ανόθευτο και αχάλαστο, και με προσμένει ακόμα…
Το σπίτι που γεννήθηκα κι ας το πατούν οι ξένοι.
Στοιχειό, και σαν απάτητο, με ζει και με προσμένει»
Κωστής Παλαμάς
Δεκαετία 1990. Σε ένα ορεινό χωριό γιορτάζονται οικογενειακά τα Χριστούγεννα. Έτσι όπως δε θα γιορταστούν φέτος λόγω του ακατονόμαστου.
Αφού στρώθηκε για ένα μεζέ το τραπέζι με γείτονες και συγγενείς, τα πιάτα μαζεύτηκαν και τα ψίχουλα έπρεπε να πεταχτούν απ’ το παράθυρο κάτω στο σοκάκι.
Η θεία Τόνη όμως (ως απλός παραδοσιακός άνθρωπος και με τη σοφία που της χάρισε απλόχερα η ζωή μέσα από βάσανα) ρώτησε δυνατά: «Το μπερεκέτι του σπιτιού πετάτε;»…
Τότε αυτή η φράση δεν έγινε απόλυτα κατανοητή από τη μικρή εγγονή του σπιτιού, που ήταν μεγαλωμένη στην πόλη. Πιο πολύ έγινε κατανοητός ο ανατολίτικος ήχος της λέξης «μπερεκέτι» και η προσταγή του σεβασμού προς κάτι που περιείχε το τραπεζομάντηλο, κάτι που φάνηκε να είναι ζωντανό και να συνδέεται με το σπίτι.
Σήμερα, που η θεία αυτή έχει φύγει πια από τη ζωή, έχει απομείνει αυτή η φράση να τριγυρνάει στις αναμνήσεις και το μυαλό της κοπέλας, που δεν είναι πια τόσο μικρή.
Στην ηλικία μονάχα, γιατί ακόμα νιώθει μικρή ώστε να καταλάβει πλήρως και να νιώσει το πώς τα ταπεινά ψίχουλα μπορούσαν να είναι τόσο σεβαστά από μια άλλη εποχή, από ανθρώπους όμως, σαν κι εμάς.
Πώς το τραπέζι μπορούσε να θεωρείται τόσο ιερό, ώστε να επηρεάζει την αφθονία του σπιτιού ή καλύτερα της οικογένειας. Αφθονία σε υλικά αγαθά, που τρέφουν το σώμα, αλλά και αφθονία σε συναισθήματα, ιστορίες και παραμύθια που τρέφουν την ψυχή και τη φαντασία μικρών και μεγάλων, που καθιστούν το κάθε σπίτι ζωντανό.
Πώς το μπερεκέτι, το κέρας της Αμάλθειας, μπορεί να κρατιέται ζωντανό τόσους αιώνες μέσα από θρύλους και παραδόσεις, που ταξιδεύουν μέσα από ανθρώπους και λέξεις.
Σήμερα που η αφθονία υλικών και άυλων και το μπερεκέτι έχουν χαθεί ανάμεσα σε Μελανές Παρασκευές, τα ψίχουλα παραμένουν πάντα εκεί και περιμένουν. Όπως και τα σπουργίτια.
Καλές κι ευλογημένες γιορτές!
Νατάσα Μιχαηλίδου
Αρχαιολόγος-μουσειολόγος-ξεναγός
