Απαίτηση επιστροφής των κλαπέντων χειρόγραφων κωδίκων των Μονών μας
Μια πολύ σημαντική είδηση έκανε το γύρο του κόσμου τις προηγούμενες μέρες, η οποία μας χαροποίησε , αλλά και μας προβλημάτισε ιδιαίτερα! Ο λόγος, η επιστροφή ενός κλεμμένου χειρογράφου Ευαγγελίου του 11ου αιώνα, το οποίο ανήκε στην Πατριαρχική και Σταυροπηγιακή Μονή Εικοσιφοινίσσης Δράμας. Είχε κλαπεί από τα βουλγαρικά στρατεύματα κατοχής, μαζί με άλλα 430 χειρόγραφα και 470 εκκλησιαστικά αντικείμενα της Μονής, τον Μάρτιο του 1917. Αυτή, βέβαια, είναι η δεύτερη επιστροφή σημαντικού εκκλησιαστικού κειμηλίου, καθώς προηγήθηκε, το 2016, ο επαναπατρισμός στη Μονή, μιας χειρόγραφης Καινής Διαθήκης του 9ου αιώνα, που τυγχάνει να είναι και η παλαιότερη που έχει βρεθεί!
Αυτές οι σημαντικές επιτυχίες μας χαροποιούν μεν, αλλά και ταυτόχρονα μας προβληματίζουν , όσον αφορά την τύχη των δικών μας 43 κλαπέντων χειρογράφων κωδίκων, των Μονών της Παναγίας Αρχαγγελιώτισσας και της Παναγίας Καλαμούς! Αντικείμενα υψίστης τοπικής πολιτιστικής κληρονομιάς και σημασίας, τα οποία παραμένουν στα «αζήτητα», στα χέρια των γειτόνων μας. Οι κώδικες αυτοί εκλάπησαν από τα βουλγαρικά στρατεύματα κατοχής κατά τη δεύτερη βουλγαρική κατοχή της πόλης μας (1913-1919) και έκτοτε βρίσκονται στο «Κεντρικό Εκκλησιαστικό Ιστορικό – Αρχαιολογικό Μουσείο της Ιεράς Συνόδου», στη Σόφια. Το 1972, ο Λίνος Πολίτης μπόρεσε να τα μελετήσει και να τα καταγράψει, με οδηγό του τον κατάλογο του Χρυσοστόμου Χατζησταύρου, Πρωτοσύγκελλου και μετέπειτα Μητροπολίτου Νεαπόλεως, Φιλίππων και Θάσου, και μετέπειτα Αρχιεπισκόπου Αθηνών και Πάσης Ελλάδος, ο οποίος κατέγραψε 33 χειρόγραφα της Μονής Αρχαγγελιώτισσας και 10 της Παναγίας Καλαμούς.
Λαμβάνοντας, λοιπόν, υπόψιν μας, τις τελευταίες εξελίξεις, που αφορούν την επιστροφή του προαναφερθέντος χειρογράφου Ευαγγελίου, γεννάται το ερώτημα, αν θα μπορούσαμε και εμείς, υπό την καθοδήγηση και τον συντονισμό του Σεβαστού Μητροπολίτη μας κ. Παντελεήμονος, να αιτηθούμε την επιστροφή των εν λόγω πολιτιστικών και εκκλησιαστικών μας κειμηλίων! Ίσως και με την προσωπική παρέμβαση του Οικουμενικού μας Πατριάρχη, κ. Βαρθολομαίου, αλλά και με τη διαμεσολάβηση των αρμόδιων πολιτικών παραγόντων, να έχουμε το επιθυμητό αποτέλεσμα. Βλέπουμε ότι οι γείτονές μας Βούλγαροι γνωρίζουν πολύ καλά να θέτουν τα «βέτο» τους σε ό,τι αφορά την πολιτιστική τους κληρονομιά ( βλ. ενταξιακές διαπραγματεύσεις Σκοπίων ), κάτι που εμείς δεν έχουμε κάνει απέναντί τους, εγείροντας πολλά ερωτηματικά! Το 2014, κατά τον εορτασμό των χιλίων χρόνων απ’ το θάνατο του Γενάρχη των Βουλγάρων, τσάρου Σαμουήλ ( 958 -1014μ.Χ. ), επισκέφτηκε τη Θεσσαλονίκη ο τότε πρόεδρος της Βουλγαρίας, Ρόσεν Πλεβνελίεφ, συνοδευόμενος από τον πρώην βασιλιά της Βουλγαρίας, γιο του Βόριδος Γ΄, Συμεών Β΄. Τα οστά του Σαμουήλ φυλάσσονται στο Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού Θεσσαλονίκης. Βρέθηκαν το 1969 στις Πρέσπες από τον καθηγητή Νικόλαο Μουτσόπουλο, εντός του ναού του Αγίου Αχιλλείου, όπου και είχε ταφεί ο Σαμουήλ. Τότε υπήρξε έντονο παρασκήνιο ανάμεσα στις δύο χώρες, σχετικά με την ανταλλαγή των οστών του Σαμουήλ με 400 χειρόγραφα και άλλα κειμήλια της πολιτιστικής μας κληρονομιάς, που εκλάπησαν απ’ τους Βουλγάρους. Δυστυχώς, η συνέχεια δεν ήταν ανάλογη, καθώς οι Βούλγαροι άλλαξαν στάση. Από τότε δεν έχει γίνει κάποια επίσημη κίνηση προς αυτήν την κατεύθυνση. Θα ήταν, λοιπόν, ευχής έργον ν’ αξιοποιηθεί η παρούσα συγκυρία εκ μέρους της ημετέρας Ιεράς Μητροπόλεως, ώστε να δρομολογηθούν οι διαδικασίες διεκδικήσεως και επαναπατρισμού των κλαπέντων θρησκευτικών κειμηλίων της πόλης μας!
* Οι φωτογραφίες (πλην του χειρογράφου) προέρχονται από το προσωπικό αρχείο του συλλέκτη Κώστα Μαυρομάτη
Κώστας Μαυρομάτης
συλλέκτης – ερευνητής
