Δεν έχω επιφύλαξη για τον θετικό ρόλο που μπορεί να παίξει η Διακομματική Επιτροπή της Θράκης, που συστάθηκε το καλοκαίρι του φετινού έτους, ύστερα από πρόταση του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη, κάτω βέβαια από ορισμένες προϋποθέσεις.
Πρόκειται για μια “πολιτική Επιτροπή, η οποία έχει σαν στόχο να μαζέψει, να αξιολογήσει, να ιεραρχήσει και να προτείνει πολιτικές”, επισήμανε κατά τη διάρκεια της συνεδρίασης η πρόεδρος της Διακομματικής Επιτροπής Ντόρα Μπακογιάννη. Ήδη δημιουργήθηκαν δύο ομάδες εργασίας: Αναπτυξιακών Θεμάτων, και Θεσμικών και Διασυνοριακών Θεμάτων. Η πρώτη θα εστιάσει, μεταξύ άλλων, σε θέματα σχετικά με τις υποδομές, τα εργασιακά, το περιβάλλον, την ενέργεια, τους κλάδους οικονομικής δραστηριότητας, την τεχνολογική και ψηφιακή ανάπτυξη. Η δεύτερη θα ασχοληθεί με θέματα εργασιακά ή περιβαλλοντικά, ασφάλειας, παιδείας και εκπαίδευσης, πολιτισμού, κοινωνικής οργάνωσης και υγείας, θέματα που εφάπτονται του μεταναστευτικού, της μειονότητας και των συνόρων.
Παράλληλα, δημιουργήθηκε πλατφόρμα διαβούλευσης που θα παρέχει πληροφορίες για τη σύσταση και το έργο της Επιτροπής, και θα είναι η βασική γραμμή επικοινωνίας με τους φορείς και τους πολίτες για κατάθεση προτάσεων και μελετών. Η επιτροπή επισκέφτηκε τη Θράκη και πρόκειται να επισκεφτεί και υπουργεία για τη μελέτη των αντίστοιχων θεμάτων: Οικονομίας και Ανάπτυξης, Οικονομικών, Εθνικής ΄Αμυνας και Πολιτισμού.
Στο παρελθόν, πριν από τριάντα χρόνια, είχε συγκροτηθεί ανάλογη επιτροπή, το 1990, μετά από πρωτοβουλία του τότε Πρωθυπουργού Κωνσταντίνου Μητσοτάκη και υπό την προεδρία της Βιργινίας Τσουδερού. Το τότε πόρισμα της Επιτροπής, γνωστό ως «Πόρισμα Τσουδερού» παρουσίασε πολιτικές θεματικές προτάσεις για πληθώρα ζητημάτων, όπως πολιτιστικής ταυτότητας, αναπτυξιακές, οικονομικές, αμυντικές και θεσμικές πολιτικές προτάσεις. Επίσης, η Ακαδημία Αθηνών διαμόρφωσε πρόταση για το πώς πρέπει να αναπτυχθεί η Θράκη. Το πόρισμά της θεωρήθηκε τότε «κόσμημα», υλοποιήθηκαν κάποια πράγματα, αλλά οι περισσότερες προτάσεις έμειναν στα χαρτιά. Εκδόθηκε ένας τόμος που περιέχει και το Πόρισμα της Διακομματικής και την εμπεριστατωμένη Πρόταση της Ακαδημίας με τίτλο: «Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΠΡΟΣ ΘΡΑΚΗΣ – ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ – Έκδ. Ακαδημία Αθηνών, Δεκέμβριος 1994 – σελ. 232. Διαβάζουμε σχετικά:
«Το Κέντρον Ερεύνης της Ελληνικής Κοινωνίας της Ακαδημίας Αθηνών παρουσιάζει στον παρόντα τόμο μια ολοκληρωμένη μελέτη με αντικείμενο την οικονομική, κοινωνική και πολιτισμική ανάπτυξη της Θράκης. […] Η κατάρτιση αυτής της μελέτης ανατέθηκε σε ομάδα ειδικών επιστημόνων, υπό την εποπτεία των Ακαδημαϊκών Ξενοφώντος Ζολώτα, Αγγέλου Αγγελοπούλου και Ιωάννου Πεσμαζόγλου.
Το κύριο βάρος της έρευνας δεν δόθηκε μόνο στην οικονομική και κοινωνικοπολιτισμική ανάπτυξη προς Θράκης αλλά και στην εθνική και γεωπολιτική της σημασία […] Έρευνα και συγγραφή: Λευτέρης Παπαγιαννάκης, Λουδοβίκος Βασενχόβεν, Σαράντης Λώλος, Γεράσιμος Νοταράς, Βίλμα Σινάνογλου – Συνεργάστηκαν: Νίκος Ζόνζηλος, Λόης Λαμπριανίδης».
Για όποιον/όποιαν ενδιαφέρεται ο τόμος είναι πολύ χρήσιμος, διδακτικός θα έλεγα όσον αφορά τη μετατροπή των ιδεών και προτάσεων σε δράση και πράξη. Και σε τούτο υπάρχει μεγάλη διάσταση / απόσταση.
Η ένστασή μου, όμως, βρίσκεται σε κάποιο άλλο σημείο. Ενώ η δομή της κοινωνίας, όπως λέμε, έχει τέσσερα επίπεδα: οικονομικό, κοινωνικό, πολιτικό και πολιτιστικό, πολλοί φρονούν ότι, αρκεί να παρέμβουμε στο οικονομικό επίπεδο, και τα άλλα θα επηρεαστούν και θα μεταβληθούν κατά τις επιθυμίες ή τα οράματά τους.
Δε θα γκρινιάσω περισσότερο, το έχω κάνει πολλές φορές, θα αναφερθώ απλώς στο πολιτιστικό επίπεδο, το οποίο κατά κανόνα αποτελεί το «διακοσμητικό» στοιχείο των μελετών, των προτάσεων και των ερευνών.
Το 2000 πραγματοποιήθηκε στην Ξάνθη το Ε΄ Παγκόσμιο Συνέδριο Θρακών. Είχα τη χαρά και τιμή να είμαι ένας από τους εισηγητές, με το θέμα: «ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΑ: Παράγοντες Προβολής και Ανάπτυξης της Θράκης». Θα παραθέσω κάποια σημεία που νομίζω θα αναδείξουν τον τρόπο που αντιλαμβάνομαι την αναγκαιότητα του πολιτιστικού στοιχείου.
Α.Πρώτον αποδεχόμαστε σ’ όλο το πλάτος και το βάθος την άποψη ότι η γνώση είναι μοχλός ανάπτυξης και ό, τι αυτό συνεπάγεται για όλους τους φορείς του κοινωνικού ιστού. `Οσο κι αν φαίνεται αυτονόητο, δε χρησιμοποιούμε πάντοτε τη γνώση – και μάλιστα την ιστορική – για τη διαμόρφωση της αντίληψής μας σχετικά με την εκάστοτε πραγματικότητα. Αυτό, ειδικά για τη Θράκη, αποδείχτηκε ότι έχει ολέθρια αποτελέσματα.
Η δεύτερη παραδοχή είναι πως η ιστορία και ο πολιτισμός δεν είναι άυλες έννοιες. Είναι απτές πραγματικότητες, τις οποίες συναντούμε στην καθημερινή μας ζωή. Την απτή ιστορική και πολιτιστική πραγματικότητα μπορούμε να αντιληφθούμε, μόνο όταν αποδεχτούμε τον αναπτυξιακό ρόλο της γνώσης.
Β. Ξεκινώντας από το φυσικό περιβάλλον και τις αλληλεπιδράσεις του με τον άνθρωπο, συνεχίζοντας με τις μεθόδους εργασίας του ανθρώπου για την παραγωγή αγαθών, την αξιοποίηση και κατανομή των αγαθών αυτών μέσα στις κοινωνικές λειτουργίες, φτάνουμε τέλος στο σύνολο των χαρακτηριστικών εκείνων που εκφράζουν τη συλλογική ζωή μιας ανθρώπινης ομάδας, στο σύνολο των υλικών, πνευματικών ηθικών πολιτικών και κοινωνικών πλευρών της ζωής μας, πράγμα που κατά τον Λισιέν Φεβρ είναι ο πολιτισμός. `Ενας πολιτισμός που είναι λαϊκός και λόγιος, επεξεργασμένος με τη λογική και την επιστημονική μεθοδολογία, ριζωμένος μέσα στο χώρο και στο χρόνο.
Τρία είναι τα κυρίαρχα στοιχεία του θρακικού πολιτισμού από τα κλασικά χρόνια ως προς μέρες μας:
α. Συνύπαρξη του διαφορετικού
β. Συμπληρωματικότητα των επιπέδων πραγματικότητας
γ. Μεθοριακή-Ακριτική θέση και σύλληψη
Γ.Παραλλάσσοντας το προσωκρατικό, μπορούμε να πούμε «Θράκη κρύπτεσθαι φιλεί», πράγμα που σημαίνει ότι είναι άγνωστο το θετικό πρόσωπο της Θράκης και στους Θρακιώτες και στους άλλους. Αυτό συνεπάγεται ότι για να υπάρχει πραγματική ανάπτυξη, οφείλουμε να αποκαλύψουμε τη δυναμική της Θράκης, το ιστορικό της πρόσωπο, τα στοιχεία – που πριν επιχειρήσαμε να δείξουμε – έχει η Θράκη σ’ όλα τα ιστορικά χρόνια.
Απαιτείται άμεσα ένας «Χάρτης Πολιτιστικής Δράσης», τον οποίο θα συντάξουν και μεθοδικά θα αναλάβουν να υλοποιήσουν το Κράτος, οι Τοπικές Αυτοδιοικήσεις, οι ιδιωτικοί φορείς και οι δημιουργοί της περιοχής. Βαρύνουσα θέση πρέπει να έχει ένα επανιδρυμένο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης.
Οι δομές του θρακικού πολιτισμού πρέπει να στηριχθούν από θεσμούς. Ο «Χάρτης Πολιτιστικής Δράσης» θα είναι πυξίδα για τη δράση όλων, με προοπτική τη Βαλκανική πρόκληση και την πρόκληση του μέλλοντος. Θα πρέπει να γίνει κατανοητός ο Χάρτης αυτός όχι μόνο από τους Θρακιώτες, αλλά και από όλους τους `Ελληνες και τους Ευρωπαίους. Η κατανόηση αυτή δε σημαίνει ανοχή και συναίσθημα εύνοιας προς τη Θράκη, αλλά απόδοση δικαιοσύνης και ευγνωμοσύνης.
Αυτά έλεγα πριν από είκοσι χρόνια. Για όποιον/όποιαν ενδιαφέρεται τα Πρακτικά του συνεδρίου κυκλοφόρησαν από τον Δήμο Ξάνθης το 2002, σελ. 248. [Η ομιλία μου στις σελίδες 96 – 105].
Με την ευκαιρία της νέας Διακομματικής επιτροπής για τη Θράκη, παρέθεσα τα αποσπάσματα της προ εικοσαετίας ομιλίας μου. Να προσθέσω τώρα δύο σχόλια:
Το πρώτο σχόλιό μου είναι ότι οι περιφερειακές ενότητες Δράμας και Καβάλας, αλλά και Σερρών κατά τη γνώμη μου, αποτελούν σε όλα τα επίπεδα και βεβαίως στα πολιτιστικά αναπόσπαστο κομμάτι της νοτιοδυτικής Θράκης: Ξάνθης, Ροδόπης και Έβρου. Είναι Θράκη ουσιαστικά.
Το δεύτερο σημείο που αναφέρω εντελώς επιγραμματικά είναι ότι για τον πολιτισμό και τα πολιτιστικά δρώμενα αρμόδιοι είναι να μιλήσουν ατομικά ή συνολικά οι πολίτες, οι άνθρωποι των γραμμάτων και των τεχνών και οι ασχολούμενοι με τα πολιτιστικά.
Το πώς θα μπορούσε να γίνει αυτό, έχω άποψη όπως και άλλοι συμπολίτες και συμπολίτισσές μου, αρκεί να τους ζητηθεί η γνώμη τους. Για να μην επαναληφθούν τα ίδια…
Θανάσης Μουσόπουλος
Φιλόλογος-συγγραφέας-ποιητής
