Όπως πέρσι, έτσι και φέτος αγαπητοί μου Συμπολίτες, γιορτάσαμε τα «Ελευθέρια» της πόλης μας αλλά και την ενσωμάτωση της Θράκης μας στον Εθνικό κορμό. Πέραν των εορταστικών εκδηλώσεων θα ήθελα να εστιάσω στο βαθύτερο μήνυμα αυτής της απελευθέρωσης από τον ελληνικό στρατό και το ιστορικό της.
Σε μια καταρρέουσα Οθωμανική Αυτοκρατορία με τα εσωτερικά και εξωτερικά προβλήματά της, ήταν πολύ δύσκολο πλέον να αντιδράσει στην Βουλγαρική προέλαση.
Αποτέλεσμα όλων αυτών των προβλημάτων και της δεινής οικονομικής κατάστασης στην οποία είχε περιέλθει ήταν να χάνονται συνεχώς εδάφη. Έτσι, έχουμε την εγκατάλειψη και παράδοση της Ξάνθης και όλης της Θράκης αμαχητί στον βουλγαρικό στρατό. Οι Βούλγαροι εισέρχονται τελικά στην Ξάνθη, στις 8 Νοεμβρίου του 1912.
Γρήγορα αντιλαμβάνονται οι κάτοικοι της πόλης το πραγματικό πρόσωπο του κατακτητή. Προχωρούν σε λεηλασίες, βανδαλισμούς Τεμενών, Εκκλησιών και εκφοβισμό των κατοίκων. Σε όλη αυτή την δύσκολη και ανυπόφορη κατάσταση για τους πρώην υπηκόους της, η Οθωμανική Αυτοκρατορία δεν μπορούσε να αντιδράσει. Είχε εγκλωβιστεί στα προβλήματα που είχε δημιουργήσει η πολιορκία της Αδριανούπολης από τους Βούλγαρους και Σέρβους και τελικά την παράδοσή της τον Μάρτιο του 1913.
Έτσι, μέσα σε αυτό το αποπνιχτικό σκηνικό για την πόλη μας ο Ελληνικός Στρατός αναλαμβάνει πρωτοβουλία, διαπερνά τον Νέστο ποταμό και καταλαμβάνει αμαχητί την πόλη στις 12-13 Ιουλίου του 1913. Ένα αίσθημα ευφορίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης δημιουργείται στους κατοίκους. Χριστιανούς και Μουσουλμάνους.
Τελικά, όλο αυτό το καλό κλίμα έρχεται να ανατρέψει η Συνθήκη του Βουκουρεστίου μετά από λίγες ημέρες που επέστρεψε και πάλι στη Βουλγαρία την Ξάνθη και όλη τη Δυτ. Θράκη. Όλο αυτό το διάστημα, μέχρι την τελική απελευθέρωση της Ξάνθης και πάλι από τον ελληνικό στρατό, οι κάτοικοι της πόλης τράβηξαν τα πάνδεινα.
Ο τότε Έλλην Συνταγματάρχης Κωνσταντίνος Μαζαράκης Αινιάν, εκμεταλλευόμενος παλιά του φιλία με τον Τούρκο βουλευτή Καβάλας Ισμαήλ Χακή, κατόρθωσε να προσεγγίσει τους Τούρκους βουλευτές που εκπροσωπούσαν την περίοδο εκείνη τη Δυτική Θράκη εις την «Σοβράνιε» (βουλγαρική βουλή) και να τους πείσει να στείλουν στην Σόφια στις 31 Δεκεμβρίου του 1918 ένα αναλυτικό υπόμνημα προς τον Αρχιστράτηγο των Συμμαχικών Δυνάμεων, Φρανσαί Ντ’ Εσπεραί, ζητώντας την κατάληψη της Δυτικής Θράκης με την συμμετοχή των ελληνικών στρατευμάτων.
Χαρακτηριστικό είναι το απόσπασμα του υπομνήματος «Κατάληψις της Δυτικής Θράκης υπό του Συμμαχικού Στρατού, θα έθετε τέρμα εις τα δεινά μας και θα προελάμβανε πάσαν διατάραξιν της τάξεως, η οποία όπως έχομεν ήδη εκθέσει, κινδυνεύει να εκραγή. Ευχής έργον θα ήτο, εάν τα Ελληνικά Στρατεύματα λάβουν μέρος εις την κατάληψιν ταύτην, δεδομένου ότι οι εν τη Δυτική Θράκη Έλληνες, εδείχθησαν πάντοτε απέναντι ημών φιλελεύθεροι και αποτελούσιν Έθνος με το οποίον δυνάμεθα κάλλιστα να συμφωνήσωμεν και θα ηδύνατο να μας προστατεύσουν συγχρόνως με τους συμπατριώτας των που ευρίσκοντο υπό τα αυτάς με ημάς συνθήκας. Οι Τούρκοι Βουλευταί της Βουλγαρικής Σοβράνιε, Μεχμέτ Τζεμάλ, Ισμαήλ Χακή…κ.α.»
Το βαρυσήμαντο τούτο έγγραφο, είχε μέγιστη απήχηση στην Διάσκεψη των Παρισίων και βοήθησε το έργο της Ελληνικής Αντιπροσωπείας για την υποστήριξη των Εθνικών θέσεων και τελικά εκχώρηση της Δυτικής Θράκης στον εθνικό κορμό. Οι ανωτέρω Τούρκοι βουλευτές προστατεύθηκαν και φυγαδεύτηκαν από τον Συνταγματάρχη Μαζαράκη- Αινιάν, στην Κωνσταντινούπολη.
Μετά δε και την κατάληψη της Ξάνθης στις 4 Οκτώβρη του 1919 με άψογο και υποδειγματικό τρόπο αναιμάκτως και άνευ επεισοδίων, έθεσαν τα θεμέλια μιας ελληνικής, ελεύθερης και ισόνομης πόλης.
Τα μηνύματα πολλά αγαπητοί μου φίλοι! Ο Ελληνικός Στρατός τελικά και συνάμα το ελληνικό κράτος, ήταν αυτά που προστάτεψαν τους Ξανθιώτες και γενικά όλους τους Θρακιώτες, Χριστιανούς και Μουσουλμάνους και άλλων εθνικοτήτων και δογμάτων.
Ο ελληνικός στρατός και η ελληνική διοίκηση ήταν αυτοί που έκανα την ήρεμη και σωστή μετάβαση από την υποδούλωση και ανασφάλεια στην ελευθερία και ισονομία και ασφάλεια όλων των κατοίκων.
Η Ελλάς τήρησε αργότερα και τηρεί ακόμη όσα υπογράφησαν στην «Συνθήκη της Λωζάνης» προστατεύοντας τις μειονότητες και εφαρμόζοντας κατά γράμμα τα συμφωνηθέντα, κάτι που δεν ισχύει από την αντίθετη πλευρά.
Η Μουσουλμανική Μειονότητα της Ξάνθης και της Θράκης, αυξάνεται, εξελίσσεται, δημιουργεί και απολαμβάνει όλα τα οφέλη μιας δημοκρατικής και ευρωπαϊκής χώρας στην οποία ανήκει! Κάτι που δεν εφαρμόζεται καθόλου στην Τουρκία, με αποτέλεσμα τη συρρίκνωση της Ελληνικής Ομογένειας, βεβήλωσης των μνημείων της, αφανισμό των μελών της.
Αυτά λοιπόν αγαπητοί Συμπολίτες μου είναι τα οφέλη της απελευθέρωσης από τον Ελληνικό Στρατό της πόλης μας και της ενσωμάτωσής της στον Εθνικό κορμό.
Ας μην το ξεπερνάμε έτσι εύκολα και ας το διατηρήσουμε ως κόρη οφθαλμού για τους επόμενους και ως πρότυπο αρμονικής συμβίωσης των δύο κοινοτήτων, και όχι μόνο!
Κώστας Μαυρομάτης
Συλλέκτης
