Που κατέστρεψαν οι Βούλγαροι το 1941
Λύθηκε ένας γρίφος 80 περίπου χρόνων
Βρέθηκε επιτέλους η μια από τις δύο επιγραφές στο συγκρότημα του “Κιουλλιγιέ” (Külliye) της κεντρικής πλατείας της Ξάνθης και αποτελεί μια πολύ σημαντική αποκάλυψη. Αφορά την επιγραφή που ήταν πάνω από την είσοδο του Παζάρ Γερί Ατίκ Τζαμί (Pazar Yeri Atik Camii), όπου το 1941 γκρέμισαν οι Βούλγαροι ολοσχερώς, εκθεμελιώνοντας ακόμη και τους τάφους που υπήρχαν στην αυλή. Από πληροφορίες που συνέλεξα μαζί με τον εξαιρετικό φίλο και συνεργάτη Κώστα Μαυρομάτη, με τον οποίο μας συνδέει το ίδιο πάθος για την διάσωση της ιστορικής αλήθειας, μάθαμε, πως τη νύχτα που καταστράφηκε το τέμενος, κάποιος (άγνωστος μέχρι σήμερα) μουσουλμάνος Ξανθιώτης, πήγε στο σημείο που ήταν γκρεμισμένο το Τζαμί και ανάμεσα στα χαλάσματα, παρόλο, που υπήρχαν Βούλγαροι που φρουρούσαν τη γύρω περιοχή, βρήκε και πήρε μέσα από τα χαλάσματα την επιγραφή, την οποία έκρυβε για αρκετά χρόνια και την διέσωσε μ αυτόν τον θαρραλέο τρόπο.
Ευχής έργον, να μάθουμε το όνομά του κάποια στιγμή, ώστε να τον μνημονεύσουμε.
Με το πέρασμα των ετών κανείς δεν ήξερε ότι η επιγραφή δεν είχε καταστραφεί, όλοι γνώριζαν πως χάθηκε για πάντα μαζί με το Τέμενος, τους τάφους που βρίσκονταν στη μέσα σ αυτό, την μεγαλοπρεπή είσοδο που εφάπτονταν με το ρολόι της πλατείας μας.
Κάποια στιγμή μάθαμε ότι η πινακίδα που βρίσκεται τοποθετημένη στην είσοδο του Σούννε Τζαμί (Sünne Camii) της Ξάνθης, που είναι λίγο πιο πάνω από την κεντρική πλατεία της πόλης, μοιάζει πολύ με την εν λόγω “χαμένη” επιγραφή και μετά από σωστή αξιολόγηση των πληροφοριών που είχαμε στη διάθεσή μας, πήγαμε και φωτογραφίσαμε την επιγραφή στο Σούννε Τζαμί και πράγματι ήταν ακριβώς ίδια και στις διαστάσεις της. Δυστυχώς, κάποιος ζωγράφισε με διάφορα χρώματα την ιστορική επιγραφή, αλλοιώνοντας έτσι την αρχική της μορφή, που ήταν σε καφέ απόχρωση.
Παρόλα αυτά όμως, απευθύνθηκα στους ειδικούς για την ταυτοποίηση της επιγραφής, όπως στην αξιότιμη κ. Χρύσα Μελκίδη που στο μνημειώδες έργο της “Τα μουσουλμανικά μνημεία της Ξάνθης”, αναφέρει την επιγραφή στο Σούννε Τζαμί με κάθε επιστημονική λεπτομέρεια αγνοώντας όμως, ότι πρόκειται για την ιστορική επιγραφή που θεμελίωσε ο Χατζή Εμίν Αγά όταν έχτισε όλο το συγκρότημα των μνημείων μέσα και γύρω από την πλατεία της Ξάνθης.
Όταν της έστειλα τα στοιχεία με έκπληξη, ταυτοποίησε την επιγραφή και παραδέχτηκε ότι αποτελεί μια σπουδαία αποκάλυψη. Την ίδια άποψη είχε σε επικοινωνία που είχα με τον αρχιτέκτονα και ειδικό στα οθωμανικά μνημεία Στέφανο Πασβάντη από την Καβάλα, όπου και αυτός με την σειρά του αποφάνθηκε την πλήρη ταύτιση της επιγραφής του Σούννε Τζαμί με την ιστορική επιγραφή της εισόδου που, δυστυχώς, γκρεμίστηκε από τους Βούλγαρους το 1941.
Όταν η ιστορική έρευνα, αξιοποιεί στο μέγιστο βαθμό τις επιστημονικές πηγές και τις μαρτυρίες που αξιολογούνται, τότε το αποτέλεσμα, είναι πολύ εποικοδομητικό.
Ευχαριστώ θερμά τους συνεργάτες στην ερευνητική ομάδα: Κώστα Μαυρομάτη, Σαμπριγιέ Ντελήογλου, Χρύσα Μελκίδη και Στέφανο Πασβάντη καθώς επίσης και την εφημερίδα ΕΜΠΡΟΣ που πάντα στηρίζει τις προσπάθειές μας.
Επιμέλεια ιστορικής έρευνας
Μπατζακίδης Φ. Γεώργιος
Απόφοιτος του Ε.Α.Π. με μεταπτυχιακές σπουδές στον ελληνικό πολιτισμό και ιστορία.
*οι έγχρωμες φωτογραφίες είναι από το Σούννε Τζαμί με την επιγραφή.
*Οι ασπρόμαυρες είναι από το βιβλίο της Μελκίδη
