Έργα για τα Άβδηρα και τους Αβδηρίτες σοφούς

Αφιέρωμα στα εκατό χρόνια Ελεύθερης Θράκης με τα έργα του Θανάση Μουσόπουλου

Το Αρχαιολογικό Μουσείο Αβδήρων – κόσμημα της περιοχής μας και της Θράκης ευρύτερα – φέτος γιορτάζει τα είκοσι χρόνια δημιουργικής παρουσίας του. Ήδη έχω προ πανδημίας εκφράσει με κείμενό μου το θαυμασμό για το έργο που επιτέλεσε και επιτελεί.

Το κείμενό μου τούτο το αφιερώνω στον εορτασμό των εκατό χρόνων ελευθερίας της Θράκης, γιατί πιστεύω ότι τα έργα πολιτισμού αποτελούν την ασφαλέστερη θεμελίωση της ελευθερίας.

Με τα Άβδηρα, τον Δημόκριτο και τους άλλους Αβδηρίτες σοφούς  ασχολήθηκα από νωρίς. Για να  δημοσιεύσω κάτι όφειλα να μελετήσω και να ερευνήσω. Το 1983 γιορτάστηκαν τα 2500 χρόνια του Δημόκριτου. Τότε η Κοινότητα Αβδήρων το βιβλίο μου «Δημόκριτος ο Αβδηρίτης». Το καλοκαίρι της ίδιας χρονιάς οργάνωσε τα «Δημοκρίτεια ‘83», στα οποία μίλησα με θέμα «Κοινωνικές απόψεις του Δημόκριτου». Η εισήγησή μου δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «Θρακική Επετηρίδα» του Μορφωτικού Ομίλου Κομοτηνής, τ. 4, 1983, που δημοσιεύθηκε και σε Ανάτυπο.

Το 1985 στα «Δημοκρίτεια ΄85» με την ευκαιρία αδελφοποίησης των Αβδήρων με τα Άβδηρα – Adra της Ισπανίας μίλησα με θέμα «Άβδηρα: από το χώρο του μύθου στη σύγχρονη πραγματικότητα». Στη συνέχεια καταπιάστηκα με το θέμα περισσότερο, έτσι το 1987, μετά από έρευνα δημοσίευσα το βιβλίο μου «Τα Άβδηρα Ξάνθης στα χρόνια της Τουρκοκρατίας».

Το 1998 η Κοινότητα Αβδήρων, με πρόεδρο τον Δημήτρη Βουρβουκέλη, εξέδωσε το βιβλίο μου «Άβδηρα, Γη του κάλλους και του στοχασμού», που κατά κάποιο τρόπο συμπεριλαμβάνει όλες τις μελέτες και έρευνές μου για την ιστορία των Αβδήρων, το Δημόκριτο και τους άλλους Αβδηρίτες.

Νιώθω την ανάγκη να ευχαριστήσω τρία πρόσωπα που έπαιξαν βασικό ρόλο στην προσέγγιση μου στα θέματα αυτά: τον Στέφανο Ιωαννίδη, τον Δημήτρη Λαζαρίδη και τον Δημήτρη Δανδαλίδη. Και οι τρεις δούλεψαν με τον τρόπο τους για τα Άβδηρα και την ανάδειξή τους.

Στη συνέχεια συνοπτικά θα μιλήσω για τα τέσσερα αυτά βιβλία μου, κατά χρονολογική σειρά έκδοσης.

1. «Δημόκριτος ο Αβδηρίτης – Συμβολή στη μελέτη του Δημοκρίτειου στοχασμού», Ξάνθη, 1983, σελ. 64.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ:

Εισαγωγή: Ο Δημόκριτος σήμερα

Α΄ Μέρος: Αρχαία Ελληνική Φιλοσοφική Σκέψη, Τα Άβδηρα στην Κλασική Εποχή, Ζωή του Δημόκριτου, Τα έργα του Δημόκριτου, Δημοκρίτειο σύστημα: ατομική θεωρία, θεωρία γνώσης, βιοθεωρία του Δημόκριτου, άλλες απόψεις του Δημόκριτου

Β΄ Μέρος: Επιλογή από τα Δημοκρίτεια Αποσπάσματα (μετάφραση 123 αποσπασμάτων)

Γ΄ Μέρος: Πληροφορίες –  Γνώμες – Βιβλιογραφία

Η συμβολή αυτού του βιβλίου είναι η μετάφραση αποσπασμάτων από το βιβλίο του H. Diels “Die Fragmente der Vorsokratiker” (16η έκδοση 1972). Τα αποσπάσματα τα χώρισα θεματολογικά.

2. «Κοινωνικές απόψεις του Δημόκριτου», περιοδικό «Θρακική Επετηρίδα», τ. 4, 1983, σελ.57 – 63

Στο άρθρο – εισήγηση στα «Δημοκρίτεια ‘83» της Κοινότητας Αβδήρων, γίνεται αναφορά στους τομείς του πολιτισμού, στην ατομική και κοινωνική ζωή. Αναφέρεται στη δημοκρατία, στην παιδεία, στην εξέλιξη του ανθρώπου. Κατά τη γνώμη του Δημόκριτου η ευτυχία είναι η βάση της ατομικής και κοινωνικής ζωής.   Στην κατακλείδα του άρθρου σημειώνεται:

«(Ο Δημόκριτος) προσπάθησε, απαλλαγμένος από προκαταλήψεις και προλήψεις, να μελετήσει τον άνθρωπο και τον πολιτισμό, και τόλμησε να σαλπίσει την εμπιστοσύνη σ’ ένα καλύτερο αύριο του ανθρώπου, ένα αύριο που θα βγει μέσα από την ελευθερία και τη δημοκρατία […] Έγινε άγγελος της έρευνας, και της λογικής, της ελευθερίας και του ανθρωπισμού […]  Ο Δημόκριτος είναι ένα ολόφωτο μάτι που μας δείχνει το δρόμο της ειρήνης και της προόδου στις ταραγμένες μέρες μας. Είναι ένας οδηγός στη φυσική επιστήμη που επιβάλλει τη χρησιμοποίηση των πορισμάτων της έρευνας για ειρηνικούς και μόνο σκοπούς».

3. «Τα Άβδηρα Ξάνθης στα χρόνια της Τουρκοκρατίας», Ξάνθη, 1987, σελ. 38

Το βιβλίο αποτελείται από δύο μέρη Το πρώτο μέρος αναφέρεται στα αρχαία Άβδηρα (σελ. 7 – 12) και στα Βυζαντινά Άβδηρα – Πολύστυλο (σελ. 13). Το δεύτερο μέρος επιγράφεται «Τα Άβδηρα στην Τουρκοκρατία (Μπουλούστρα)» (σελ. 17 – 38).

Συγκέντρωσα ό,τι στοιχεία έχουν δημοσιευθεί σε διάφορα έντυπα για την ιστορία και τον πολιτισμό των Αβδήρων, τη λαογραφία, εγγραφές σε εκκλησιαστικά βιβλία. Αξιοποιήσαμε τα δημοσιευμένα τμήματα του Κώδικα της Κοινότητας Αβδήρων, που περιέχει τα Πρακτικά του διαστήματος 1864 – 1912. Δημοσιεύματα στα «Θρακικά Χρονικά», κείμενα του Δημήτρη Δανδαλίδη και της Κατίνας Βέικου Σεραμέτη πληροφορούν για τα έθιμα της Μπουλούστρας. Τα κεφάλαια αυτού του βιβλίου ενσωματώθηκαν στο επόμενο έργο «Ξάνθη, Γη του Κάλλους

Το εξώφυλλο του βιβλίου κοσμείται από εξαιρετικό έργο του ξανθιώτη  εικαστικού Χρυσόστομου Μουσμουλίδη.

4. « Άβδηρα – Γη του κάλλους και του στοχασμού», Έκδοση Κοινότητας Αβδήρων, Ξάνθη, 1987, σελ. 128

Το βιβλίο  ξεκινά με Εισαγωγή, σελ. 9 – 13, όπου αναφέρομαι σε ταξιδιώτες που μιλούν για το χώρο των αρχαίων Αβδήρων κατά τον 19ο αιώνα (Φράντς Βον Λέχερ 1876, Σολομών Ρενάκ 1881, Β. Ρέγκελ 1887). Στην Ξάνθη, στις αρχές του 20ου αιώνα υπάρχει κατάστημα αγοράς και πώλησης αρχαίων. Το 1950 αρχίζουν ανασκαφές στο χώρο των Αβδήρων από τον φωτισμένο αρχαιολόγο Δημήτρη Λαζαρίδη.

Η Κατίνα Βέικου Σεραμέτη μιλά για το χώρο των Αβδήρων σε ποίημά της, «στη στίλβη των Αβδήρων, / κάτω από το αστρικό πλέγμα / διείσδυση».

Το βιβλίο αποτελείται από τρία μέρη:

Μέρος Ι:

Τα Αρχαία Άβδηρα, Ο Ηρόδοτος και τα Άβδηρα, Τα βυζαντινά Άβδηρα –Πολύστυλο – Τα Άβδηρα στην Τουρκοκρατία (Μπουλούστρα)

Μέρος ΙΙ:

Δημόκριτος (τα περιεχόμενα του βιβλίου «Δημόκριτος ο Αβδηρίτης» βελτιωμένα)

Μέρος ΙΙΙ:

Φιλόσοφοι – Ποιητές (Πρωταγόρας, Λεύκιππος, Βίων, Ανάξαρχος, Εκαταίος, Ασκάνιος, Ανακρέων, Νικαίνετος)

Λεύκωμα Φωτογραφιών Αβδήρων.

Αυτές είναι οι δικές μου καταθέσεις για Άβδηρα και τους σοφούς προγόνους μας.

Τα Άβδηρα και ο Δημόκριτος είναι ένας πλούτος που δεν έχει αξιοποιηθεί πλήρως – πολλά απομένουν να γίνουν.