Γιορτάζοντας τα εκατό χρόνια ελεύθερης ζωής της Θράκης, σε ένα ειδικό καθεστώς λόγω της πανδημίας, χρήσιμο είναι να φωτίσουμε το βαθύτερο και ουσιαστικά κοινωνικό νόημα της εκατονταετηρίδας αυτής για τη Θράκη.
Οι θρακιώτες και οι θρακιώτισσες όπου γης γιορτάζουν τα Ελευθέρια.
Α΄: Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΘΡΑΚΗΣ ΜΕ ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ
Η Θράκη καλύπτει μεγάλο τμήμα της Βαλκανικής – κατοικείται από Θράκες
1500 – 800 π.Χ. επαφές Θράκης με νότια Ελλάδα
800 – 350 π.Χ. αποικισμοί από ελληνικές πόλεις – ίδρυση Αβδήρων – οι Θράκες πολυάνθρωπο έθνος κατά τον Ηρόδοτο – χωρισμένο
350 π.Χ. – 330 μ.Χ. ενωμένοι με Μακεδονία – Ρωμαιοκρατία
330 – 1453 μ.Χ. στη Βυζαντινή αυτοκρατορία κέντρο η Κωνσταντινούπολη και η Θράκη – πολλές επιδρομές
1361 η Αδριανούπολη κυριεύεται από Οθωμανούς – πρώτη τους πρωτεύουσα στην Ευρώπη – το 1453 πέφτει στα χέρια Οθωμανών η Κωνσταντινούπολη
1365 – 1920 η Θράκη υπό Οθωμανική κατοχή για 550 χρόνια
1821 περιοχές της Θράκης επαναστατούν – θρακιώτες και θρακιώτισσες παίρνουν μέρος στην Επανάσταση στη νότια Ελλάδα
1878 η Βόρεια Θράκη – Ανατολική Ρωμυλία κατέχεται αυθαίρετα από τη Βουλγαρία
14 Μαΐου 1920 η Δυτική Θράκη ενώνεται με την Ελλάδα
1922 η Ανατολική Θράκη δίνεται στην Τουρκία
Β΄:1821 – 1920: ΕΝΑΣ ΑΙΩΝΑΣ ΑΓΩΝΕΣ ΤΗΣ ΘΡΑΚΗΣ
Μετά το τέλος του αγώνα του 1821 και τη δημιουργία του μικρού ελληνικού κράτους, ακολούθησε ένας δύσκολος αιώνας για τους υπόδουλους ελληνικούς πληθυσμούς. Το Οθωμανικό κράτος επέβαλε τιμωρίες πολύ σκληρές ως αντίποινα για τους αγώνες. Θανατώσεις, διωγμούς και καταπίεση αντιμετώπισαν οι Έλληνες της καταρρέουσας οθωμανικής αυτοκρατορίας. Παρόλα αυτά κατά το 19ο αιώνα σε όλα τα επίπεδα οι υπόδουλοι Έλληνες / οι Ελληνίδες πήγαιναν μπροστά.
Στα τέλη του 19ου και στις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα μετά από αιματηρούς αγώνες σταδιακά ορισμένα τμήματα ενσωματώνονται στην Ελλάδα. Άλλα όμως τμήματα του ιστορικού ελληνικού χώρου εξακολουθούν να ανήκουν σε άλλα κράτη. Από την ενιαία Θράκη, η Βορεία Θράκη – Ανατολική Ρωμυλία υπάγεται αυθαίρετα στη Βουλγαρία και η Ανατολική Θράκη παραχωρείται από τους συμμάχους στην Τουρκία.
Η (νοτιο)δυτική Θράκη [Ξάνθη, Ροδόπη, Έβρος] ενσωματώνεται στην Ελλάδα στο διάστημα 1919 – 1920. Η περιοχή μας είχε καταληφθεί το 1913 από τους Βουλγάρους και κυριολεκτικά σκληρά δεινοπάθησε, καθώς οι Βούλγαροι επιδίωκαν να αλλοιώσουν εθνολογικά τη Θράκη ώστε να την ενσωματώσουν μόνιμα στη χώρα τους. Μετά το τέλος του Α΄ παγκόσμιου πολέμου, στο Συνέδριο Ειρήνης στο Παρίσι, μετά από σκληρές διαπραγματεύσεις του Ελευθέριου Βενιζέλου και με την παρέμβαση στα πράγματα του Χαρίσιου Βαμβακά, αρχίζει να χαράζει ο δρόμος της ελευθερίας. Στις 4 Οκτωβρίου 1919 η Ξάνθη και στις 14 του Μάη του 1920 η Ροδόπη και ο Έβρος ενώνονται οριστικά με την Ελλάδα. Το διάστημα Οκτώβριος 1919 – Μάιος 1920 στην περιοχή μας επιβάλλεται διασυμμαχική κατοχή. Οι όλοι χειρισμοί επέτρεψαν και επέβαλλαν – θα λέγαμε – την ενσωμάτωση της περιοχής στην Ελλάδα. Αυτό τότε ζητούσαν επίμονα όλοι οι κάτοικοι, χριστιανοί και μουσουλμάνοι.
Οφείλουμε, οι σύγχρονοι θρακιώτες και θρακιώτισσες, να γνωρίσουμε την ιστορία μας και να απαιτήσουμε ώστε τα παιδιά της Ελλάδας να γνωρίζουν πλέρια την ιστορία της Θράκης, όπως εξάλλου και την ιστορία κάθε γωνιάς της πατρίδας μας. Γιατί αγαπώ την πατρίδα σημαίνει γνωρίζω την ιστορία της.
Γ΄: ΘΡΑΚΗ: ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΜΕ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΠΡΟΣΩΠΟ
Ο Ελευθέριος Βενιζέλος ως πολιτικά υπεύθυνος και ο Χαρίσιος Βαμβακάς ως διπλωμάτης κατάφεραν στο πολύμηνο συνέδριο ειρήνης στο Παρίσι να ανατρέψουν τις κρυφές προθέσεις των μεγάλων δυνάμεων – Γάλλων, Ιταλών, Αμερικανών – ήδη είχαν γίνει γνωστά τα πετρέλαια της περιοχής, ώστε οι νικητές του πρώτου παγκόσμιου πολέμου να ευδοκήσουν λύση του θρακικού ζητήματος.
Ως το Μάιο του 1920, οπότε ενσωματώθηκε όλη η νοτιοδυτική Θράκη στην Ελλάδα, ο αγώνας ο πολιτικός και ο διπλωματικός είναι δείγμα ορθοφροσύνης και ορθοπραξίας εθνικής. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος και κυρίως ο Χαρίσιος Βαμβακάς έπρεπε να δώσουν- και έδωσαν- κοινωνικό περιεχόμενο στην ελευθερία.
Σε μια ερημωμένη και ερειπωμένη περιοχή έδωσαν πνοή συνολικής ανάπτυξης. Η ελευθερία – όπως και η πραγματική δημοκρατία – πρέπει να εξασφαλίζουν ένα σχετικά ικανοποιητικό οικονομικό και μορφωτικό επίπεδο. Η ελευθερία και η δημοκρατία είναι ευάλωτη- και στη συνείδηση των πολιτών δεν παραμένει σαν βασική προϋπόθεση για την ευτυχία τους, όταν υπάρχει οικονομικό και πνευματικό χάσμα μεταξύ των πολιτών. Στη Θράκη έγιναν με την πρόνοια του Βαμβακά ό,τι χρειαζόταν για την ανάπτυξη όλων των επιπέδων για όλους τους κατοίκους, χωρίς διακρίσεις.
Γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο ο Χαρίσιος Βαμβακάς σημειώνει ότι «μία κεντρική ιδέα εστροβίλιζεν εις τον νουν μου : πώς, το συντομώτερον, θα επιτευχθή η απόδοσις της Θράκης εις την Ελλάδα και προς τούτο, πώς θα είναι δυνατόν ν’ αποφευχθώσιν λάθη, τα οποία και εις την διοίκησιν και ιδία εις την πολιτικήν καταστρέφουν και τας πατριωτικωτέρας διαθέσεις και αντιλήψεις».
Έτσι, το 1920 το Μάιο, προσφωνώντας τον Ελευθέριο Βενιζέλο, ο Χαρίσιος Βαμβακάς μπορούσε να πει : «Χάρις εις τα προσόντα του Θρακικού λαού επετεύχθη όπως το έργον της ελληνικής αντιπροσωπίας και διοικήσεως διευκολυνθή σημαντικώτατα και προλειανθή ο δρόμος μιας καλώς νοουμένης αποκεντρώσεως», ενώ σε άλλο κείμενό του της ίδιας εποχής συμπληρώνει : «Η Δυτική Θράκη εφεξής δεν θα έχη ουδεμίαν ανάγκην ενισχύσεως από το κέντρον, αλλά τουλάχιστον θα είναι δυνατόν να προσέλθη και αρωγός εις αυτό».
Από τον Γενάρη του 1920 η Θράκη είναι στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος του τύπου. Στις 16 Ιανουαρίου 1920 στην εφημερίδα «ΤΟ ΦΩΣ» βρίσκουμε στην πρώτη σελίδα ένα μονόστηλο με τίτλο «ΕΙΣ ΤΗΝ ΘΡΑΚΗΝ» και αναφέρει: «Οι εγκατασταθέντες μέχρι σήμερον εις Θράκην ανέρχονται εις 40 χιλιάδας». Το γεγονός αυτό δείχνει να αποδίδουν οι προσπάθειες της Ελληνικής Κυβέρνησης διά του εκπροσώπου μας στη Συμμαχική Διοίκηση της Θράκης Χαρίση Βαμβακά να επαναπατρισθούν οι Έλληνες που είχαν φύγει ως πρόσφυγες από το 1913 εξ αιτίας της Βουλγαρικής κατοχής. Στις 28 Ιανουαρίου 1920 η «Μακεδονία» δημοσιεύει στη 2η σελίδα ανταπόκριση από την Ξάνθη με τίτλο «Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΖΩΗ ΣΤΗ ΘΡΑΚΗ» και υπότιτλο «Πώς γίνεται η παλιννόστηση. Το έργον της περιθάλψεως. Νοσοκομεία, ιατρεία, πρατήρια, σχολαί, ορφανοτροφεία». Στο κείμενο μεταξύ των άλλων αναφέρει: «…Ιδρύθησαν ιατρεία εις Γκιουμουλτζίναν, Δεδέαγατς, Σουφλί, Διδυμότειχον και Κάραγατς, παρεχομένων φαρμάκων και ιατρικής περιθάλψεως δωρεάν, ανεξαρτήτως φυλής εις πάντας. Ιδρύθησαν Νοσοκομεία εις Ξάνθην και Δεδέαγατς…… Ελπίζεται ταχέως να οικοδομηθούν τα κατεστραμμένα χωρία Κιρκά, Μάκρη, Μαρώνεια και Μπουλούστρα……. Ήδη ιδρύθη εις Γκιουμουλτζίναν ορφανοτροφείον, όπου διαμένουν τα ορφανά της Θράκης. Ιδρύεται οικοτροφείον αρρένων εις Ξάνθην και βιοτεχνική σχολή, οικοτροφείον θηλέων εν Δεδεαγάτς και πρακτική αγροτική σχολή εις Γκιουμουλτζίνα. Επίσης ιδρύεται διδασκαλείον νηπιαγωγών μετά οικοτροφείου εν Δεδέαγατς».
Η Ελεύθερη εκατονταετηρίδα της Θράκης εδράζεται στην κοινωνική δικαιοσύνη και αλληλεγγύη. Αγαθά απαραίτητα όχι μόνο για την απόκτηση αλλά και για τη διατήρηση και εμπέδωση της ελευθερίας.
Θανάσης Μουσόπουλος
Φιλόλογος-συγγραφέας-ποιητής
