Ι. Τίποτα δεν είναι εύκολο στην ζωή. Ακόμα και ό,τι φαίνεται αυτονόητο και δεδομένο. Αυτό συνέβη με τις Ιερές Χριστιανικές Εικόνες και τον Εσταυρωμένο στις Αίθουσες Διδασκαλίας στα Σχολεία της Χώρας μας : είναι τόσο δεδομένο ότι ανέκαθεν είναι τοποθετημένες στα Σχολεία μας, που κανείς έως πρόσφατα δεν είχε ασχοληθεί λεπτομερώς από πού προέκυπτε αυτή η πραγματική κατάσταση. Πλέον όμως στο υψηλότερο δυνατό θεσμικό επίπεδο έχουμε και την συνταγματική κατοχύρωση της όλης κατάστασης. Και ας χρειάσθηκε (α) η Απόφαση Ευρείας Σύνθεσης ΕΔΔΑ από 18.03.2011 Lautsi κά/Ιταλίας [Προσφυγή 30814/2006 – παρέμβαση διαδίκου Ελληνικής Δημοκρατίας υπέρ Ιταλίας], (β) η Εγκύκλιος Υπουργού [Αντώνη Τρίτση] Υπουργείου Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων [ΥΠΕΠΘ] υπ’αρ. 1031/α/16.02.1987, (γ) το Εγγραφο Διεύθυνσης Σπουδών Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης ΥΠΕΠΘ 76172/Γ2/29.06.2009, (δ) το Εγγραφο Διεύθυνσης Σπουδών, Προγραμμάτων και Οργάνωσης Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης ΥΠΕΘ υπ’αρ. Φ9/67689/Δ2/02.05.2019, (ε) οι Αποφάσεις Ολομέλειας ΣτΕ 660/2018 [μάθημα Θρησκευτικών] και 1760/2019 [«Ενωση Αθέων»], (ε) η Απόφαση ΑΠΔΠΧ 28/2019 {θρήσκευμα στα Εγγραφα ΥΠΑΙΘ], και κυρίως (στ) η Παρεμπίπτουσα Απόφαση Ολομέλειας ΣτΕ 71/2019 [Ιερές Χριστιανικές Εικόνες στις Αίθουσες Διδασκαλίας κατά συνταγματικό έθιμο].
Πόσοι και ποίοι ενεπλάκησαν σε κάτι τόσο αυτονόητο; (α) η Εκκλησία της Ελλάδος, (β) η Ιερά Αρχιεπισκοπή Καθολικών Αθηνών / Ιερά Σύνοδος Καθολικής Ιεραρχίας Ελλάδος, (γ) το ΥΠΑΙΘ και η Γενική Γραμματεία Θρησκευμάτων, (ε) ο Εθνικός Μηχανισμός Εποπτείας της Εφαρμογής των Αποφάσεων του ΕΔΔΑ του Υπουργείου Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων κατά τον Ν. 4443/2016 (Α’ 232), (στ) η Βουλή των Ελλήνων / Ειδική Επιτροπή Παρακολούθησης των Αποφάσεων του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, (ζ) το Νομικό Συμβούλιο του Κράτους (ΝΣΚ) / Σχηματισμός Υποθέσεων δικαιοδοσίας ΔΕΚ, ΔΑΔ και Δικαστηρίων Αλλοδαπής κατά το άρ. 2 παρ. 2 εδ. δ’ ΠΔ 238/2003, (η) ο Ελληνας Refendaire της ΕΣΔΑ, (θ) το Εθνικό Συμβούλιο κατά του Ρατσισμού και της Μισαλλοδοξίας [άρ. 16-19 Ν. 4356/24.12.2015], (ι) ο Συνήγορος του Πολίτη / Βοηθός Συνήγορος του Παιδιού, (ια) η Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα, (ιβ) το Δίκτυο Καταγραφής Περιστατικών Ρατσιστικής Βίας – μόνο!…
ΙΙ. 1. Το ζήτημα των εικόνων και του Εσταυρωμένου στα Δημόσια, τα Ιδιωτικά, τα Ξένα Σχολεία στην Χώρα μας άπτεται ευθέως και ρητώς τόσο του Ελληνικού Συντάγματος 1975/1986/2001/2008 /2019 (Προοίμιο, άρθρα 3, 13, 16, 105), όσο και των άρθρων 2 Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ) και 2 Πρώτου Πρόσθετου Πρωτοκόλλου ΕΣΔΑ [που πλέον διά της Συνθήκης της Λισσαβώνας είναι το κρατούν θεσμικό πλαίσιο εντός ΕΕ ως προς τα ανθρώπινα δικαιώματα με άμεση δεσμευτική και υπερνομοθετική ισχύ και άμεσο έννομο αποτέλεσμα στην Ελληνική Εννομη Τάξη]. Ειδικώς το ζήτημα των εικόνων και του Εσταυρωμένου στις σχολικές αίθουσες είναι συμβατό με την αρχή του εκπαιδευτικού πλουραλισμού και την υποχρέωση σεβασμού των πεποιθήσεων των Γονέων, όπως κρίθηκε στην πολύ σημαντική Απόφαση Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ) “Lautsi κά / Ιταλίας».
- Το ζήτημα ετέθη μετά την Απόφαση Τμήματος ΕΔΔΑ από 03.11.2009 περί παραβίασης του άρ. 2 Πρώτου ΠΠ και 9 ΕΣΔΑ, που παρέπεμψε για ΤΕΛΙΚΗ κρίση της Υπόθεσης στην Ευρεία Σύνθεση ΕΔΔΑ κατόπιν αιτήματος της Ιταλίας. Στην Ευρεία Σύνθεση ΕΔΔΑ παρέμβαση ΥΠΕΡ της Ιταλίας ήσκησαν πολλά Κράτη Μέρη, μεταξύ αυτών και η ΕΛΛΑΔΑ.
- Η Ευρεία Σύνθεση ΕΔΔΑ στην Απόφαση «Lautsi κά/Ιταλίας» από 18.03.2011 έκρινε ότι ΔΕΝ αποδείχθηκε ότι η έκθεση των μαθητών στο θρησκευτικό σύμβολο του Εσταυρωμένου στις δημόσιες σχολικές αίθουσες ως μία κρατική εκπαιδευτική παράδοση θα μπορούσε να επιδράσει αρνητικά στους μαθητές. Η αυτή Σύνθεση ΕΔΔΑ έκρινε τον Εσταυρωμένο «σύμβολο ουσιαστικά παθητικό», το οποίο ΔΕΝ δύναται να συγκριθεί με διδαχή ή συμμετοχή σε δραστηριότητα θρησκευτικού περιεχομένου, διότι η βαρύνουσα θέση της Επικρατούσας θρησκείας ΔΕΝ αποτελεί προσηλυτισμό κατά την ΠΑΓΙΑ νομολογία του ΕΔΔΑ. Η έκθεση του Εσταυρωμένου ΔΕΝ ενθαρρύνει την ανάπτυξη παιδαγωγικών μεθόδων με τάσεις προσηλυτισμού, καθώς ΔΕΝ συνδέεται με υποχρεωτική διδασκαλία σχετικά με τον Χριστιανισμό, ενώ δεν προκύπτει καμία ένδειξη έλλειψης ανεκτικότητας έναντι των άλλων θρησκειών. Το ΕΔΔΑ κατέληξε στο ότι η έκθεση του Εσταυρωμένου και των θρησκευτικών συμβόλων ΔΕΝ συνιστά παραβίαση της αρχής του εκπαιδευτικού πλουραλισμού, ιδίως όταν την ίδια στιγμή στα ίδια Σχολεία (α) επιτρέπονται η ισλαμική μανδήλα και άλλα θρησκευτικά σύμβολα ή ενδυματολογικοί συμβολισμοί με θρησκευτικό περιεχόμενο, ενώ (β) εορτάζονται μεγάλες Εορτές άλλων θρησκευμάτων, αλλά και (γ) προβλέπεται η οργάνωση διδασκαλίας άλλων γνωστών θρησκευμάτων εκτός του Χριστιανισμού (αντί άλλων θυμίζω την ΥΠΟΔΕΙΓΜΑΤΙΚΗ πανευρωπαϊκώς, μολονότι βαρύνουσα μονομερώς και ετεροβαρώς την Ελλάδα, κοστοβόρα οικονομικά λειτουργία στην Χώρα μας πολλών ΜΕΙΟΝΟΤΙΚΩΝ ΜΟΥΣΟΥΛΜΑΝΙΚΩΝ Σχολείων στην Δυτική Θράκη άνευ απαίτησης τήρησης της συνταγματικής αρχής της αμοιβαιότητας από την Τουρκία για τα Ελληνικά Σχολεία και τους Έλληνες μαθητές της διεθνώς προστατευόμενης Ελληνικής Μειονότητας κατ’ εφαρμογή των Μορφωτικών Συμφωνιών Ελλάδας – Τουρκίας 1951 και 1968).
Περαιτέρω στην αυτή Απόφαση Ευρείας Σύνθεσης ΕΔΔΑ ο Δικαστής, Καθηγητής Χρήστος Ροζάκης, διατύπωσε συντρέχουσα γνώμη, κατά την οποία έθεσε ως κεντρικό ερώτημα την εφαρμογή της αρχής της αναλογικότητας στην στάθμιση μεταξύ του δικαιώματος των γονέων να διασφαλίζουν στα παιδιά τους εκπαίδευση κατά τις πεποιθήσεις τους από την μία και του δικαιώματος της κοινωνίας να εκθέτει θρησκευτικά σύμβολα. Πλέον οι υποχρεώσεις του Κράτους έχουν κατά πολύ μετατοπισθεί από τις ανησυχίες της κοινωνίας στο σύνολό της, ώστε η ικανότητα των γονέων να προσδιορίζουν εκτός οικίας την εκπαίδευση των παιδιών τους να έχει περιορισθεί, ενώ η ίδια η σύνθεση των σύγχρονων ευρωπαϊκών κοινωνιών έχει αλλάξει με αποτέλεσμα, η βασικότερη ανησυχία του Κράτους να είναι πιά η διασφάλιση της εκπαίδευσης, η οποία θα εγγυάται την πλήρη και ουσιαστική ενσωμάτωση των παιδιών στην κοινωνία.
- Επομένως και κατά συνέχεια και αλληλουχία των ανωτέρω η τοποθέτηση των κινητών θρησκευτικών Ιερών Χριστιανικών Οορθόδοξων εικόνων και του Εσταυρωμένου στις Αίθουσες των Σχολείων μας είναι δεσμία αρμοδιότητα και υπηρεσιακή ευθύνη χωρίς διακριτική ευχέρεια των διοικητικών οργάνων και πρέπει να λάβει χώρα άμεσα χρονικά. Αντιρρήσεις επί του νομικού ζητήματος μετά την διαυγή και διαφανή Απόφαση Ευρείας Σύνθεσης ΕΔΔΑ, απολύτως δεσμευτική από το δεδικασμένο της για την Χώρα μας, αφού μάλιστα ενώπιον του ΕΔΔΑ η Ελληνική Δημοκρατία ήταν και ΔΙΑΔΙΚΟΣ, δεν φαινόταν ότι θα μπορούσαν βάσιμα να υπάρξουν ή ακόμα και να προβληθούν. Αλλά είπαμε : Ελλάδα είμαστε!
ΙΙΙ. Με το θέμα της τοποθέτησης των Ιερών Εικόνων κλήθηκε να ασχοληθεί η Ολομέλεια του Συμβουλίου της Επικρατείας (ΣτΕ) στα πλαίσια της δίκης της αιτούσας «Ενωσης Αθέων Ελλάδας» για την ακύρωση των Υπουργικών Αποφάσεων ΥΠΑΙΘ για τον καθορισμό του τύπου των τίτλων του Γυμνασίου και του Γενικού Λυκείου ως προς την αναγραφή του θρησκεύματος των μαθητών σε όλα τα Εγγραφα του ΥΠΑΙΘ (η Απόφαση Ολομέλειας ΣτΕ 1760/2019 έκανε δεκτή την Αίτηση). Η Ολομέλεια ΣτΕ με την Παρεμπίπτουσα Απόφασή της στην ίδια Υπόθεση 71/10.05.2019 αναγνώρισε «κανονιστικές συνέπειες» από την αναφορά στο Σύνταγμα της Επικρατούσας Θρησκείας, καθώς και ότι «ακολοθούνται εθιμικά ορισμένες πρακτικές σύμφωνα με την ορθόδοξη παράδοση». Η εν λόγω Απόφαση ειδικώς έκρινε «(…) Πράγματι, ήδη από την ίδρυση του Ελληνικού Κράτους αναρτώνται θρησκευτικές εικόνες λ.χ. στις αίθουσες διδασκαλίας των σχολείων της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης (…) κατά μακροχρόνια πρακτική, που ακολουθείται εθιμικά. (…)». Συνεπώς αναγνώρισε η Ολομέλεια ΣτΕ ως συνταγματικό έθιμο την τοποθέτηση των Ιερών Χριστιανικών Εικόνων στα Σχολεία μας!
Τελικά τίποτα δεν είναι εύκολο στην ζωή…
Ιωάννης Ελ. Κυμιωνής
Δικηγόρος ΔΣΑ παρ’ Αρείω Πάγω
Email : ioanniskymionis@yahoo.gr
