Παραμένει πάντα επίκαιρος ο δημόσιος λόγος και η μουσική του
Συμπληρώνονται σήμερα Σάββατο 15 Ιουνίου, 25 χρόνια από τον θάνατό της μεγαλύτερης μουσικής ιδιοφυΐας της Ελλάδας, του κορυφαίου μουσικοσυνθέτη Μάνου Χατζιδάκι.
Ο Μάνος Χατζιδάκις γεννήθηκε στην Ξάνθη στις 23 Οκτωβρίου 1925. Από την ηλικία των τεσσάρων ετών άρχισε να μελετάει πιάνο, ενώ από το 1940-43 ανώτερα θεωρητικά, με τον Μενέλαο Παλλάντιο, σημαντική μορφή της Ελληνικής Εθνικής Μουσικής Σχολής. Παράλληλα, σπούδαζε φιλοσοφία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, ενώ γαλουχήθηκε από καλλιτέχνες και διανοούμενους της γενιάς του μεσοπολέμου (Σεφέρης, Γκάτσος, Σικελιανός). Από το 1945 συνεργαζόμενος κυρίως με το Εθνικό Θέατρο και το Θέατρο Τέχνης, έγραψε μουσική για πολλές αρχαίες τραγωδίες και κωμωδίες, καθώς και για έργα σύγχρονου ρεπερτορίου: “Ορέστεια” (1950), “Μήδεια” (1956), “Εκκλησιάζουσες” (1956), “Λυσιστράτη” (1957), “Κύκλωπας” (1959), “Όρνιθες” (1959), “Λεωφορείον ο Πόθος” (1948), “Ματωμένος Γάμος” (1948), “Το γλυκό πουλί της νιότης” (1960), “Το φυντανάκι” (1989) κ.α. Το 1948 γράφει, για μία μικρή λευκή αχιβάδα, έργο το οποίο ο ίδιος ξεχωρίζει, στο σύνολο της εργασίας του. Το 1949 με την περίφημη διάλεξη του για το ρεμπέτικο (1949), ξεσήκωσε θύελλα αντιδράσεων στη συντηρητική αστική κοινωνία.
Αναμόρφωσε όλο το ελληνικό τραγούδι, δρομολογώντας σε νέους μουσικούς ορίζοντες. Παράλληλα με το θέατρο από το 1946 ο Μάνος Χατζιδάκις, συνέθεσε μουσική για 80 ελληνικές και ξένες ταινίες: “Στέλλα” (1955), ο “Δράκος” (1956), “America-America” (1963). Το 1960 του απονέμεται βραβείο για το τραγούδι, “Τα παιδιά του Πειραιά”, της ταινίας: “Ποτέ την Κυριακή”. Δύο χρόνια αργότερα, ανέβασε στην Αθήνα την “Οδό Ονείρων”, παράσταση σταθμό για το ελληνικό μουσικό θέατρο, με πρωταγωνιστή τον Δημήτρη Χορν. Στο διάστημα 1966-72 έζησε στη Ν. Υόρκη , όπου έγραψε μερικά από τα σημαντικότερα έργα του: “Ρυθμολογία” (έργο για πιάνο), “Ο Μεγάλος Ερωτικός” (κύκλος τραγουδιών, βασισμένος σε ποιήματα αρχαίων και σύγχρονων), εκεί ξεκίνησε και την “Εποχή της Μελισσάνθης”, μια μουσική ιστορία με αυτοβιογραφικά στοιχεία, που διαδραματίζεται λίγο μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου πολέμου.
Ο Μάνος Χατζιδάκις, προσωπικότητα πολύπλευρη και πολυδιάστατη, εκτός από την σύνθεση είχε και άλλες καλλιτεχνικές δραστηριότητες. Ίδρυσε και διηύθυνε την Πειραματική Ορχήστρα Αθηνών (1964-67), το Πολύτροπο (καφεθέατρο 1972), Μουσικές Γιορτές στα Ανώγεια Κρήτης (1978, φεστιβάλ μουσικής), τους Μουσικούς αγώνες στην Κέρκυρα(1981) τον Σείριο (δισκογραφική εταιρεία, 1985) την Ορχήστρα των Χρωμάτων (ορχήστρα συμφωνικής μουσικής, 1989), τέλος διηύθυνε τον κρατικό ραδιοσταθμό (Τρίτο Πρόγραμμα, 1975-81), τον οποίο μετέτρεψε σε σημείο αναφοράς ποιότητας και ιδεών. Από την αρχή της παρουσίας του στον ελληνικό μουσικό χώρο, ήταν διαρκώς δισκογραφικά παρών με δίσκους που θεωρούνται πια κλασικοί: “Τo χαμόγελο της Τζοκόντα” (1964), “Αθανασία” (1975), “Σκοτεινή μητέρα” (1985) “Τα τραγούδια της Αμαρτίας” (1992) κ.α. Επίσης δημοσίευσε τέσσερα βιβλία με ποιήματα και σχόλια: “Μυθολογία”, “Μυθολογία Δεύτερη” , “Τα σχόλια του Τρίτου”, “Ο Καθρέπτης και το Μαχαίρι”.
Μάνος Χατζιδάκις – πάντα επίκαιρος
Το 1963, όταν η Μπρέντα Λι έκανε μία από τις μεγαλύτερες επιτυχίες της ερμηνεύοντας το «All alone am I», ο βραβευμένος με Οσκαρ Μάνος Χατζιδάκις θεωρούνταν διεθνώς ένας από τους φημισμένους κινηματογραφικούς συνθέτες. Και δεκάδες διάσημοι ομότεχνοι της Αμερικανίδας τραγουδίστριας διασκεύαζαν συνθέσεις του.
Σήμερα συμπληρώνονται 25 χρόνια από τον θάνατο του κορυφαίου συνθέτη και πολλοί θα πίστευαν ότι αυτή η διάθεση για δημιουργική εξερεύνηση του έργου του, που ξεφεύγει από τα ελληνικά σύνορα, θα είχε πια εξαντληθεί. Και όμως, μόλις πρόπερσι, με μια νέα ηχογράφηση του «All alone am I», μια σύγχρονη Αμερικανίδα σταρ, η Αλισον Κράους, βρέθηκε στις πρώτες θέσεις του top του Billboard. Νωρίτερα, οι Pink Martini είχαν ηχογραφήσει το τραγούδι του «Ποτέ την Κυριακή» στα ελληνικά, όπως άλλωστε και η Ρουμάνα σοπράνο Αντζελα Γκεοργκίου το «Πάει έφυγε το τρένο». Πολλοί σύγχρονοι καλλιτέχνες, από την Πορτογαλίδα Τερέζα Σαλγκουέιρο έως τους Αμερικανούς ράπερ Black Moon, συνεχίζουν να διασκευάζουν Χατζιδάκι. Μέχρι και στη διάλεκτο των Ζουλού τον έχουν τραγουδήσει οι Αφρικανές Στέλα Κουμάνο και Φέιθ Κουγιάτε.
Χάρη στη συνεργασία της Εθνικής Λυρικής Σκηνής με τον γιο του συνθέτη, Γιώργο Χατζιδάκι, απολαμβάνουμε τα τελευταία χρόνια και τα λιγότερο γνωστά έργα του, καθώς και κάποια που πρώτη φορά παρουσιάστηκαν σε συναυλία, με νέους, ταλαντούχους ερμηνευτές, όπως η Δήμητρα Σελεμίδου, και πειραματικές ομάδες, σαν τους bizoux de kant, σε απρόβλεπτες κάποτε διασκευές, όπως εκείνη του «Μεγάλου Ερωτικού» για σύνολο μπαρόκ, από τον Ανδρέα Λινό. Και όλα αυτά, ενώ ο δημιουργός αυτής της μουσικής είναι προ πολλού απών. Ή μήπως όχι;
Στην πραγματικότητα, ο Χατζιδάκις είναι παρών. Μέσα από τον πάντοτε επίκαιρο δημόσιο λόγο του υπέρ των αξιών, εναντίον του λαϊκισμού και κάθε είδους ολοκληρωτισμού. Αλλά και μέσα από τη μουσική του που, εντάσσοντας καινοτομικά τη λόγια δυτική παράδοση, το δημοτικό και λαϊκό ελληνικό τραγούδι, τις νεότερες ευρωπαϊκές και αμερικανικές επιρροές στην πιο αυθεντική μουσικότητα, αποτελεί αστείρευτη πηγή αναδημιουργίας για κάθε ανήσυχο, σύγχρονο καλλιτέχνη. Και, όπως δείχνει το αμείωτο ενδιαφέρον του κοινού, και πηγή αναβάπτισης για κάθε ανήσυχο ακροατή.
