Ενδιαφέρουσες πτυχές και ιστορίες του τόπου μας ανέδειξε η πρώτη εκδήλωση του Ελληνικού Ινστιτούτου Θρακικών Μελετών που πραγματοποιήθηκε στην Αλεξανδρούπολη
Το Σάββατο 17/3/2018 πραγματοποιήθηκε ημερίδα στην αίθουσα του Εμπορικού Επιμελητηρίου Έβρου, με θέμα: «Θράκη: Ζητήματα Ιστορίας και Πολιτισμού».
Πρόκειται για την πρώτη εκδήλωση του Ελληνικού Ινστιτούτου Θρακικών Μελετών που αποφασίστηκε από τη Διοικούσα Επιτροπή και οργανώθηκε από τον κ. Κωνσταντίνο Χατζόπουλο, Ομότιμο Καθηγητή στο Δ. Π. Θ. και τον κ. Γεώργιο Τσιγάρα, Αναπληρωτή Καθηγητή στο Δ. Π. Θ.. Ο κ. Τσιγάρας τόνισε ότι το Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο, παρότι εδρεύει στην ακριτική Θράκη βρίσκεται διαρκώς στο κέντρο των επιστημονικών εξελίξεων.
Η εισηγήτρια Χρύσα Μενδρινού έκανε αναφορά στον γεωγραφικό χώρο της Θράκης και τον περιηγητισμό και, στη συνέχεια παρουσίασε ανά πόλη, τις σημαντικότερες πληροφορίες που περιέχονται στα κείμενα 12 περιηγητών που περιέτρεξαν τη Θράκη κατά τον 17ο και 18ο αιώνα, ως μέρος του ευρύτερου ταξιδιού τους στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Το γεωγραφικό χώρο της νότιας κυρίως Θράκης επισκέφτηκαν κατά τη διάρκεια του 17ου και του 18ου αιώνα αρκετοί Ευρωπαίοι, καθώς ταξίδευαν προς τις τρεις μεγαλύτερες πόλεις της Οθωμανικής αυτοκρατορίας: την Κωνσταντινούπολη, τη Θεσσαλονίκη και την Αδριανούπολη. Η Θράκη δεν αποτέλεσε αυτοτελή προορισμό για τους ευρωπαίους περιηγητές, επειδή η ιστορία, τα μνημεία και οι άνθρωποι της δεν περιλαμβάνονταν στον κύκλο ενδιαφέροντος του ευρωπαϊκού αναγνωστικού κοινού. Ωστόσο, οι περιηγητές που ταξίδεψαν στη Θράκη την περίοδο αυτήν αποτελούν σημαντικούς πληροφορητές για τους σύγχρονους μελετητές, επειδή μας δίνουν αξιόλογες πληροφορίες για τη δημογραφική σύσταση της περιοχής, για τα ήθη και τα έθιμα των ανθρώπων της, για τα μνημεία που σώζονταν, καθώς και για τα σπουδαίους λατρευτικούς χώρους που χτίστηκαν κατά τη διάρκεια της οθωμανικής εποχής.
Η εισηγήτρια Φωτεινή Γραμμενίδου στην εισήγησή της περιέγραψε την παρουσία των Αρμενίων, το χρονικό στίγμα της άφιξής τους και της οργάνωσης της ζωής τους, στο τμήμα της Θράκης που το 1920 ενσωματώθηκε στην Ελλάδα, δηλαδή στην Ξάνθη, την Κομοτηνή, την Αλεξανδρούπολη και το Διδυμότειχο, από τις αρχές του 19ου αιώνα ως το 1913. Μεταξύ άλλων, η ομιλήτρια επισήμανε ότι η εικόνα της παρουσίας του αρμενικού πληθυσμού δεν είναι παντού η ίδια. Οι Αρμένιοι, με βεβαιότητα, ήταν εγκαταστημένοι από τις αρχές του 19ου αιώνα στα δύο διοικητικά και εμπορικά θρακικά κέντρα της εποχής, στο Διδυμότειχο και στην Κομοτηνή, όπου έχτισαν σχετικά νωρίς ναό, γύρω από τον οποίον αναπτύχθηκαν οι συνοικίες τους. Αντίθετα, στο Δεδέαγατς και την Ξάνθη, οι Αρμένιοι ήρθαν τα τελευταία τριάντα χρόνια του 19ου αιώνα, κυρίως, ως εργατικό δυναμικό, και εγκαταστάθηκαν σε διάφορες περιοχές των πόλεων. Ο αρχικά πολύ μικρός αριθμός των Αρμενίων που εγκαταστάθηκαν στη νοτιοδυτική Θράκη μεγάλωσε ιδιαίτερα στα τελευταία τριάντα χρόνια πριν από τους Βαλκανικούς Πολέμους, ενώ αυξήθηκε κατακόρυφα μετά από το 1922.
Η Βίκυ Φίλιου στην εισήγησή της με τίτλο “Εικόνες από την πρώτη εγκατάσταση των προσφύγων στο νομό Ροδόπης το 1923”, περιέγραφε την προσφυγική αποκατάσταση στην περιοχή μεταξύ Κομοτηνής και Πόρτο Λάγους, σύμφωνα με το επιτυχημένο σχέδιο αποκατάστασης του αναπληρωτή Υπάτου Αρμοστή, στρατηγού Treloar, που πρωτοεφαρμόστηκε στην Αλεξανδρούπολη τον Νοέμβρη του 1923. Σύμφωνα με το σχέδιο, προβλεπόταν αρχικά η παραχώρηση κρατικών γαιών και η χάραξη οικοπέδων για τη δημιουργία των προσφυγικών καταυλισμών, εντός των οποίων εγκαταστάθηκαν οι πρόσφυγες πρώτα σε σκηνές και κατόπιν σε οικίες. Επιπλέον, προβλεπόταν η ιατροφαρμακευτική περίθαλψη των προσφύγων και για το λόγο αυτό δημιουργήθηκε προσφυγικό νοσοκομείο στο σημερινό χωριό Παλλάδιο, με τη χορηγία της βρεταννίδας Lady Rumbold. Τέλος, αποφασίστηκε και η επαγγελματική αποκατάσταση των προσφύγων, ώστε να αποτελέσουν παραγωγική δύναμη της περιοχής και να καταφέρουν να ενταχθούν ομαλά στον κοινωνικό ιστό.
Η εισήγηση του κ. Χρήστου Σεραφειμίδη με θέμα «Η Παρρησία της Μονής Αρχαγγελιώτισσας (κώδικας ΕΗΑΙ 467): Τόποι και άνθρωποι» αναφέρθηκε στα χειρόγραφα των Μοναστηριών Παναγίας Καλαμούς και Παναγίας Αρχαγγελλιώτισσας, τα οποία επί των ημερών μας βρίσκονται στο Εκκλησιαστικό Μουσείο Σόφιας. Συγκεκριμένα, μίλησε για τον κώδικα EHAI 467, ο οποίος ανήκει στη μονή Αρχαγγελλιώτισσας, είναι γραμμένος στην ελληνική και χρονολογείται στο έτος 1549. Ο Μεταπτυχιακός φοιτητής, στα πλαίσια της διπλωματικής του εργασίας, η οποία βρίσκεται σε διαδικασία εξέλιξης και είναι υπό την επίβλεψη του Επίκουρου καθηγητή κ. Δημοσθένη Στρατηγόπουλου, αναζητά στο εν λόγω χειρόγραφο ονόματα ανθρώπων και τοπωνύμια (ορισμένα εκ των οποίων παρουσίασε), επιχειρώντας δια μέσου αυτών να προσθέσει νέα στοιχεία για την περιοχή της Θράκης του 16ου αιώνα.
Ο κ. Κωνσταντίνος Σεραφειμίδης στην εισήγησή του που έφερε τον τίτλο «Εθνικοί ανταγωνισμοί και εκκλησιαστική τέχνη στις αρχές του 20 ου αιώνα στη Θράκη. Η περίπτωση του ναού των Δώδεκα Αποστόλων στην Ξάνθη», έκανε μια προσπάθεια να αναδειχθεί η σχέση της τέχνης με τους εθνικούς ανταγωνισμούς των αρχών του 20ού αιώνα στην περιοχή της Ξάνθης, αλλά και πως ο ναός των Δώδεκα Αποστόλων χρησιμοποιήθηκε σε σκοπούς που επέβαλλαν αυτοί οι ανταγωνισμοί. Ουσιαστικά παρουσιάστηκαν ορισμένες πρώτες σκέψεις, οι οποίες εντάσσονται στο πλαίσιο της κύριας μεταπτυχιακής εργασίας που εκπονεί υπό την επίβλεψη του Αναπληρωτή Καθηγητή Ιστορίας της Βυζαντινής και Μεταβυζαντινής τέχνης κ. Γεώργιου Χρ. Τσιγάρα.
Η εισήγηση της Καραθανάση Δέσποινας αφορούσε στον τρόπο που οργανώθηκε η εκπαίδευση στην Αλεξανδρούπολη την περίοδο 1920-1940. Ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε στον τρόπο που αντανακλώνται τα κυρίαρχα ιδεολογικοπολιτικά, οικονομικά και κοινωνικά συμφραζόμενα της εποχής στην ανάπτυξη του δημόσιου σχολικού δικτύου – το οποίο διευρύνθηκε με την έλευση των προσφύγων- και στην εκπαίδευση των Εβραίων, των Αρμενίων, των Μουσουλμάνων και των Καθολικών κατοίκων της πόλης.
Στην εκδήλωση παρέστησαν μεταξύ άλλων ο δήμαρχος της Αλεξανδρούπολης κ. Ευάγγελος Λαμπάκης, ο πρυτανεύων στο Δ. Π. Θ. κ. Σταύρος Τουλουπίδης, ο υποστράτηγος κ. Δημήτριος Κούκος, ο βουλευτής του Σύριζα κ. Δημήτριος Ρίζος, καθώς και ο επίκουρος καθηγητής στο Δ. Π. Θ. Δημοσθένης Στρατηγόπουλος.
Αναστασία Χατζοπούλου
