Διακηρύσσει για το νέο έτος «Αντισταθείτε»
Ο Μιχάλης Κατσαρός έγραψε πολλά και σημαντικά ποιήματα, όμως περισσότερο είναι γνωστός από το ποίημά του «Η διαθήκη μου» ή «Αντισταθείτε». Νομίζω ότι αξίζει τον κόπο να διαβάσουμε και σχολιάσουμε το ποίημα αυτό καθώς και κάποιους άλλους στίχους του, ως μήνυμα της Πρωτοχρονιάς.
Ο Μιχάλης Κατσαρός γεννήθηκε το 1919 (μάλλον) στην Κυπαρισσία και πέθανε το 1998 στην Αθήνα. Άσκησε διάφορα επαγγέλματα και ασχολήθηκε με την ποίηση και τη συγγραφή φιλολογικών δοκιμίων, καταπιάστηκε με τη μουσική και τη ζωγραφική. Χαρακτηρίστηκε ως αιρετικός της τέχνης και της ζωής. Ανήκει στην πρώτη μεταπολεμική γενιά και η ποίησή του ξεχωρίζει για αγωνιστικότητα και για το επαναστατικό όραμά της.
Από το πλήθος των συλλογών του ξεχωρίζουμε το Μεσολόγγι 1949, Κατά Σαδδουκαίων 1953, Οροπέδιο 1956. Πολλά ποιήματά του έγιναν γνωστά από τις ενορχηστρώσεις του Μίκη Θεοδωράκη, του Αργύρη Κουνάδη και του Γιάννη Μαρκόπουλου.
Ο Κατσαρός έχει ανεξάρτητη και αντιεξουσιαστική στάση, πράγμα που σημαίνει ότι για τον ποιητή κάθε είδους εξουσία είναι ύποπτη. Τα συναισθήματα υποψίας είναι, βέβαια, αμοιβαία.
Το ποίημά του «Η διαθήκη μου» είναι του 1950, έχει μια ενδιαφέρουσα ιστορία. Θα παραθέσουμε κάποια σημεία του, και μετά θα μιλήσουμε και για την ιστορία του.
Αντισταθείτε
Σ’ αυτόν που χτίζει ένα μικρό σπιτάκι
Και λέει : «καλά είμαι εδώ».
Αντισταθείτε σ’ αυτόν που γύρισε πάλι στο σπίτι
Και λέει : «Δόξα σοι ο Θεός».
Αντισταθείτε
Στον περσικό τάπητα των πολυκατοικιών
Στον κοντό άνθρωπο του γραφείου
Στην εταιρεία «εισαγωγαί – εξαγωγαί»
Στην κρατική εκπαίδευση
Στο φόρο
Σε μένα ακόμα που σας ιστορώ.
Αντισταθείτε πάλι σ’ όλους αυτούς που λέγονται μεγάλοι
Σ’ όλους που γράφουν λόγους για την εποχή
Δίπλα στη χειμωνιάτικη θερμάστρα
Στις κολακείες τις ευχές τις τόσες υποκλίσεις
Από γραφιάδες και δειλούς για το σοφό αρχηγό τους.
Αντισταθείτε
Σ’ όλους τους αδιάφορους και τους σοφούς
Στους άλλους που κάνουνε το φίλο σας
Ως και σε μένα, σε μένα ακόμα που σας ιστορώ
Αντισταθείτε.
Τότε μπορεί βέβαιοι να περάσουμε προς την Ελευθερία.
Το ποίημα ο Κατσαρός το έστειλε στην εφημερίδα «Δημοκρατικός λόγος» και δημοσιεύθηκε λογοκριμένο από προοδευτικό διανοούμενο. Αναγκάστηκε να στείλει στο επόμενο φύλλο της εφημερίδας με το ποίημα «Υστερόγραφο», που ανάμεσα στους άλλους στίχους γράφει :
Η διαθήκη μου πριν διαβαστεί
– καθώς διαβάστηκε –
Ήταν ένα ζεστό άλογο ακέραιο.
Πριν διαβαστεί
Όχι οι κληρονόμοι που περίμεναν
Αλλά σφετεριστές καταπατήσαν τα χωράφια.
Και συ λοιπόν
Στέκεσαι έτσι βουβός με τόσες παραιτήσεις
Από φωνή
Από τροφή
Από άλογο
Από σπίτι
Στέκεις απαίσια βουβός σαν πεθαμένος.
Ελευθερία ανάπηρη πάλι σου τάζουν.
Ο Μιχάλης Κατσαρός ήταν ένας άνθρωπος που η σκέψη και η πράξη, η ζωή και η ποίηση βρίσκονταν σε απόλυτη αντιστοιχία. Μια τέτοια ζωή ποτέ δεν είναι εύκολη. Συνέπεια της επιλογής του ήταν να ζει πάντοτε ‘επί ξυρού ακμής’, βίωνε όμως την ελευθερία χωρίς εκπτώσεις και χωρίς συμβιβασμούς.
Θεώρησα χρήσιμο με αφορμή την Πρωτοχρονιά 2018, να λάβουμε υπόψη μας την κραυγή ενός συν-έλληνα, ενός συν-ανθρώπου μας. Ελπίζω όλο το νέο έτος με την ευκαιρία των είκοσι χρόνων από το θάνατο του Μιχάλη Κατσαρού να τον ακούμε συχνά.
Ακούμε τα πιο ανήκουστα παράσιτα, και δεν ακούμε τα πιο ανθρώπινα και μελωδικά…
Θανάσης Μουσόπουλος
Φιλόλογος-ποιητής-συγγραφέας
