Με αφορμή την πρόσφατη εκδίκαση της υπόθεσης της μουσουλμάνας στο ΕΔΔΑ, ο επ. καθηγητής του ΔΠΘ σχολιάζει τις προθέσεις και τα εκτιμώμενα αποτελέσματα της θεσμοθέτησης της προαιρετικότητας εφαρμογής του ισλαμικού νόμου στη Θράκη
Πριν τον Ιούνιο εκτιμά ότι θα εκδοθεί η απόφαση που αναμένεται με ενδιαφέρον
Εντός του επόμενου εξαμήνου αναμένεται η απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου που θα κρίνει κατά πόσο η εφαρμογή του ισλαμικού νόμου της Σαρία σε κληρονομικές υποθέσεις μουσουλμάνων πολιτών της ΕΕ παραβιάζει θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα. Στις 6 του μήνα πραγματοποιήθηκε η ακροαματική διαδικασία της υπόθεσης μουσουλμάνας από την Κομοτηνή στο δικαστήριο του Στρασβούργου, όπου οι συνήγοροι υπεράσπισης της γυναίκας που ανήκει στη μουσουλμανική μειονότητα από τη μια και οι δικηγόροι του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους και της Ειδικής Νομικής Υπηρεσίας του Υπουργείου Εξωτερικών, εκπροσωπώντας την Ελλάδα από την άλλη, ανέπτυξαν την επιχειρηματολογία τους αναφορικά με την ισχύ της διαθήκης μουσουλμάνου που συντάχθηκε κατά τις διατάξεις του Αστικού Κώδικα μπορεί να υπερισχύει έναντι της Σαρία, εφόσον υπάρχει ξεκάθαρη η βούληση του διαθέτη.
Η επιχειρηματολογία της πλευράς της γυναίκας ουσιαστικά επικεντρώθηκε στην παραβίαση του δικαιώματος στην περιουσία και στη διάκριση που υπέστη ως γυναίκα μέλος της μουσουλμανικής μειονότητας, αφού θα έπαιρνε άλλο (πολύ μικρότερο νομικό μερίδιο με βάση τη Σαρία).
Πριν το καλοκαίρι η απόφαση
Άρτι αφιχθείς από το Στρασβούργο ο επίκουρος καθηγητής της Νομικής Σχολής τους ΔΠΘ Ιωάννης Κτιστάκις, που ανέλαβε την υπεράσπιση της μουσουλμάνας, μαζί με τον καθηγητή του ΠΑΜΑΚ Κώστα Τσιτσελίκη και τον δικηγόρο Ντενίζ Μεμέτ, μετέφερε στο «Ε» τις εκτιμήσεις του από την εκδίκαση της υπόθεσης στο Στρασβούργο και σχολίασε τον τρόπο που η κυβέρνηση δρομολόγησε την πρωτοβουλία της νομοθετικής ρύθμισης για την προαιρετικότητα της εφαρμογής της Σαρία για τους μουσουλμάνους της Θράκης, «στη σκιά» της εν λόγω υπόθεσης.
Να σημειώσουμε ότι ως προς τη διαδικασία, η ακροαματική διαδικασία εκτυλίσσεται στην αγγλική και τη γαλλική γλώσσα, προηγούνται οι αγορεύσεις και ακολουθούν ερωτήσεις και οι σχετικές απαντήσεις.
Ο κ. Κτιστάκις εκτίμησε ότι το στάδιο της ακροαματικής διαδικασίας πήγε καλά και μας ενημέρωσε ότι, κατά πάσα πιθανότητα, η απόφαση αναμένεται πριν τον Ιούνιο.
Ι. Κτιστάκις: «Η κυβέρνηση δεν έδωσε λύση. Δεν μπορεί να υφίσταται παραίτηση από τα θεμελιώδη δικαιώματα»
«Η νομοθετική πρωτοβουλία της κυβέρνησης σχετικά με την προαιρετικότητα της εφαρμογής της Σαρία αποτελεί ένα ημίμετρο», εξήγησε ο κ. Κτιστάκις που με βάση την επιστημονική του τεκμηρίωση τάσσεται ξεκάθαρα υπέρ της πλήρους κατάργησης της εφαρμογής του ισλαμικού νόμου στη Θράκη, αφού, όπως τόνισε: «δεν μπορεί να υφίσταται παραίτηση από τα θεμελιώδη δικαιώματα. Η έννομη τάξη δεν μπορεί να δέχεται παραίτηση από την ουσιαστική προστασία». Ο ίδιος επ’ αυτού διευκρίνισε ότι δεν πρέπει να παραμερίζονται και οι κοινωνικές συνθήκες κάτω από τις οποίες μπορεί να απεμπολείται ένα τέτοιο δικαίωμα προάσπισης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, κυρίως για την περίπτωση των γυναικών που ανήκουν στην μειονότητα, ενώ δέχθηκε ότι το εν γένει ζήτημα σχετικά με την επιλογή της θεσμοθέτησης της προαιρετικότητας έναντι της πλήρους κατάργησης οπωσδήποτε συνοδεύεται από επιμέρους σκοπιμότητας, που δεν έχουν καμία σχέση με την προστασία των πολιτών και την προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
«Ο πανικός της κυβέρνησης είναι δικαιολογημένος», σχολίασε ο ίδιος ο κ. Κτιστάκις, προσθέτοντας ωστόσο ότι: «προώθησε το νομοθέτημα, ουσιαστικά επειδή σύρθηκε πίσω από την απόφαση του Δικαστηρίου. Δεν ήταν μία ειλικρινής προσπάθεια, ούτε τελικά έδωσε λύση, αφού δεν θωράκισε την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων».
Άλλωστε, η δεσμευτική ισχύς των αποφάσεων του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, με την απειλή της αποβολής από το Συμβούλιο της Ευρώπης, ασκεί ισχυρές πιέσεις στην ελληνική κυβέρνηση για συμμόρφωση, όπως έγινε πρόσφατα και με την περίπτωση της «Τουρκικής Ένωσης Ξάνθης».
Το χρονικό της υπόθεσης
Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου κλήθηκε να κρίνει κατά πόσο είναι δυνατή η εφαρμογή του ισλαμικού δικαίου (Σαρία) σε υπόθεση κληρονομικής διαφοράς μεταξύ Ελλήνων μουσουλμάνων της Θράκης. Η ενδιαφέρουσα υπόθεση, η οποία παραπέμφθηκε μάλιστα στη μείζονα σύνθεση του Δικαστηρίου, αφορά στην προσφυγή της κ. Χατιτζέ Μολλά Σαλί, κατοίκου Κομοτηνής, η οποία κληρονόμησε το σύνολο της περιουσίας του συζύγου της, με βάση διαθήκη την οποία συνέταξε ο ίδιος ενώπιον συμβολαιογράφου. Ωστόσο, οι δύο αδερφές του εκλιπόντος αμφισβήτησαν τη διαθήκη, υποστηρίζοντας ότι οι κληρονομικές υποθέσεις των μελών της μουσουλμανικής μειονότητας της Θράκης, όπως του αδερφού τους, διέπονται από τους κανόνες της Σαρία και υπάγονται στην αρμοδιότητα του μουφτή και όχι στις διατάξεις του ελληνικού Αστικού Κώδικα. Οι δύο αδερφές επικαλέστηκαν μάλιστα τις Συνθήκες των Σεβρών και της Λωζάνης, σύμφωνα με τις οποίες τα ισλαμικά έθιμα και το θρησκευτικό δίκαιο εφαρμόζονται στους Έλληνες υπηκόους που είναι μουσουλμάνοι. Οι ισχυρισμοί των δύο αδερφών απορρίφθηκαν από τα ελληνικά δικαστήρια, τόσο σε πρώτο βαθμό όσο και κατά την έφεση που υπέβαλαν. Ειδικότερα, το Εφετείο Θράκης έκρινε ότι η απόφαση του εκλιπόντος να προβεί σε σύνταξη διαθήκης ενώπιον συμβολαιογράφου ορίζοντας συγκεκριμένο άτομο ως κληρονόμο του, αποτελεί έκφραση του νομίμου δικαιώματός του να διαθέσει την περιουσία του υπό τους ίδιους όρους με τους υπόλοιπους Έλληνες πολίτες. Ο Άρειος Πάγος, ωστόσο, αναίρεσε την απόφαση του Εφετείου, υποστηρίζοντας ότι τα κληρονομικά ζητήματα της μουσουλμανικής μειονότητας θα πρέπει να ρυθμίζονται από τον μουφτή, με βάση τους κανόνες του ισλαμικού νόμου. Το εφετείο εξέτασε εκ νέου την υπόθεση με διαφορετική σύνθεση, και το 2015 εξέδωσε απόφαση με την οποία έκρινε ότι οι κανόνες του ισλαμικού νόμου είναι εφαρμοστέοι και η διαθήκη του εκλιπόντος δεν παράγει κανένα έννομο αποτέλεσμα. Η σύζυγος του εκλιπόντος προσέφυγε στο ΕΔΔΑ, υποστηρίζοντας ότι η εφαρμογή της Σαρία στις κληρονομικές της υποθέσεις, παρά το γεγονός ότι ο σύζυγός της συνέταξε τη διαθήκη σύμφωνα με τον ελληνικό Αστικό Κώδικα αποτελεί παραβίαση των διατάξεων της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (άρθρο 6 παρ. 1 και άρθρο 14).Επιπρόσθετα, η προσφεύγουσα υποστηρίζει ότι έτυχε διαφορετικής μεταχείρισης από τα ελληνικά δικαστήρια λόγω της θρησκείας της, και πως η απόφαση της ελληνικής δικαιοσύνης της στέρησε τα τρία τέταρτα της κληρονομίας.
Εκδήλωση στην Ξάνθη
Να σημειώσουμε ότι ο έτερος νομικός παραστάτης της ενάγουσας κ. Τσιτσελίκης είναι ομιλητής στην εκδήλωση που διοργανώνει η Ελληνική Ένωση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου με θέμα: «Οι αρμοδιότητες του Μουφτή σήμερα. Μετά τι;», την Παρασκευή, 15 Δεκεμβρίου 2017, και ώρα 18:00 μμ, στην αίθουσα συνεδριάσεων του Ξενοδοχείου Elisso, στην Ξάνθη. Θα μιλήσουν ακόμη ο δικηγόρος Ιχσάν Αχμέτ Κεχαγιά, ο δικηγόρος και πρ. πρόεδρος του ΔΣΞ Κώστας Γούναρης και η συμβολαιογράφος Κλεοπάτρα Στογιαννίδου.
Ελένη Διαφωνίδου
ediafonidou@empros.gr
