Σήμερα στο «Ε» το ιστορικό ντοκουμέντο της εφημερίδας «Ασύρματος» της 28ης Οκτωβρίου 1940 για την κήρυξη του πολέμου κατά των ιταλικών στρατευμάτων
Σπάνιες και αδημοσίευτες φωτογραφίες από την εισβολή των γερμανοβουλγαρικών δυνάμεων στην Ξάνθη το 1941, από το αρχείο του Κώστα Μαυρομάτη
Η Επέτειος του ΟΧΙ μνημονεύει την άρνηση της Ελλάδας στις ιταλικές αξιώσεις που περιείχε το τελεσίγραφο που επιδόθηκε στις 28 Οκτωβρίου του 1940 στον Ιωάννη Μεταξά. Συνέπεια της άρνησης αυτής ήταν η είσοδος της Χώρας στο Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και η έναρξη του Ελληνοϊταλικού πολέμου του 1940.
Λίγο μετά τις 3 τα ξημερώματα της 28 Οκτωβρίου του 1940 η τότε Ιταλική Κυβέρνηση απέστειλε στην Ελλάδα τελεσίγραφο, δια του Ιταλού Πρέσβη στην Αθήνα Εμανουέλε Γκράτσι, ο οποίος και το επέδωσε ιδιόχειρα στον Ιωάννη Μεταξά, στην οικία του δεύτερου, στην Κηφισιά, με το οποίο και απαιτούσε την ελεύθερη διέλευση του Ιταλικού στρατού από την Ελληνοαλβανική μεθόριο προκειμένου στη συνέχεια να καταλάβει κάποια στρατηγικά σημεία του Βασιλείου της Ελλάδος, (λιμένες, αεροδρόμια κλπ.), για ανάγκες ανεφοδιασμού και άλλων διευκολύνσεών του, στη μετέπειτα προώθησή του στην Αφρική.
Μετά την ανάγνωση του κειμένου ο Μεταξάς, παρότι είχε εγκαθιδρύσει δικτατορία και ήταν γερμανόφιλος και των ίδιων φρονημάτων, έστρεψε το βλέμμα του στον Ιταλό Πρέσβη και του απάντησε στα γαλλικά (επίσημη διπλωματική γλώσσα) την ιστορική φράση: «Alors, c’est la guerre», (προφέρεται από τα γαλλικά, αλόρ, σε λα γκερ, δηλαδή, Λοιπόν, αυτό σημαίνει πόλεμο), εκδηλώνοντας έτσι την αρνητική θέση επί των ιταμών ιταλικών αιτημάτων. Ο Μεταξάς εκείνη τη στιγμή είχε εκφράσει το ελληνικό λαϊκό συναίσθημα, την άρνηση της υποταγής, και αυτή η άρνηση πέρασε στον τότε ελληνικό δημοσιογραφικό τύπο με την λέξη «ΟΧΙ».
Στις 5 και μισή τα ξημερώματα, ξεκίνησε ο Ελληνοϊταλικός Πόλεμος με την αιφνιδιαστική εισβολή (το τελεσίγραφο όριζε ότι η επίθεση θα ξεκινούσε στις 6 π.μ.) των ιταλικών στρατευμάτων στην Ήπειρο, οπότε η Ελλάδα αμυνόμενη εισήλθε στον πόλεμο.
Για πρώτη φορά η επέτειος γιορτάστηκε επίσημα στις 28 Οκτωβρίου 1944 με παρέλαση ενώπιον του πρωθυπουργού Γεωργίου Παπανδρέου.
Ντοκουμέντο της κήρυξης του πολέμου
Το «Ε» δημοσιεύει σήμερα ένα σπάνιο ντοκουμέντο της εποχής, το πρωτοσέλιδο της Δευτέρας 28 Οκτωβρίου 1940 της αθηναϊκής εφημερίδας «Ασύρματος», όπου ο ελληνικός λαός ενημερώνεται για την έναρξη του πολέμου. Η εφημερίδα είναι (αναγκαστικά) φιλοκυβερνητική, ωστόσο διαμηνύει την αναγκαιότητα της σθεναρής αντίστασης της Ελλάδας και μετουσιώνει το πνεύμα της εποχής, για την υπερηφάνεια και την αγωνιστικότητα των Ελλήνων.
Ο τίτλος του πρώτου θέματος είναι: «Έλληνες εις τα όπλα! Ήρχισαν σήμερον αι εχθροπραξίαι. Το πρώτον ανακοινωθέν του Ελληνικού Επιτελείου. Πρωινοί συναγερμοί εις τας Αθήνας- Ο βασιλεύς εις τας οδούς της πρωτευούσης-Το Έθνος σύσσωμον αντιμμετωπίζει την θρασύδειλον πρόκλησιν των Ιταλών», ενώ στο κεφαλάρι της πρώτης σελίδας αναφέρει: «Τους γνωρίζομεν καλά! Είνε οι δειλοί δολοφόνοι της Τήνου», εννοώντας τον τορπιλισμό της Έλλης, λίγους μήνες πριν.
Το φύλλο της εφημερίδας που εκδόθηκε κατ’ επειγόντως για να ενημερώσει για την κήρυξη του πολέμου περιλαμβάνει το πολεμικό ανακοινωθέν του Γενικού Επιτελείου Στρατού, τα Διαγγέλματα του Βασιλιά και του πρωθυπουργού Ιωάννη Μεταξά, τις πρώτες ειδήσεις για την επιστράτευση σε όλα τα Σώματα Ασφαλείας, ενημέρωση για την κήρυξη του στρατιωτικού νόμου, πληροφορίες για την υδροδότηση, τη διανομή τροφίμων, το κατέβασμα των διακοπτών του ηλεκτρικού τη νύχτα, τη λειτουργία των τηλεφώνων, την απαγόρευση εξόδου από τη χώρα και πολιτικές ειδήσεις σχετικά με αυθόρμητες λαϊκές εκδηλώσεις , διαδηλώσεις στις πρεσβείες (ιταλική και αγγλική), την επικοινωνία του Προέδρου της Κυβέρνησης με άλλες κυβερνήσεις (μεταξύ αυτών και της Τουρκίας), καθώς και την στήριξη των βρετανικών δυνάμεων, που βρέθηκαν εξαρχής στο πλευρό της Ελλάδας.
Η Ζως μας εις την υπηρεσίαν της Πατρίδος
Σε πρωτοσέλιδο κεντρικό άρθρο χωρίς υπογραφή με τίτλο «η Ζωή μας εις την υπηρεσίαν της Πατρίδος», ο εκδότης της εφημερίδας γράφει: «’Κι αν είνε να πεθάνη κανείς για την Ελλάδα, ωραία ειν’ η δάφνη… Μια φορά κανείς πεθαίνει…». Ο μεγαλόπνοος Μιστράλ εις τον ύμνον του προς την Ελλάδα δίδει εις τους εκφραστικούς αυτούς στίχους όλην την έννοιαν της θυσίας για τον τόπο εις τον οποίον εγεννήθη η ιδέα της ελευθερίας, του δικαίου και της τιμής.
»Το αίσθημα που εκφράζουν οι στίχοι του Μιστράλ είναι εκείνο που συνέχει αυτήν την στιγμήν ολόκληρον τον Ελληνικόν λαόν.
»Διότι έχει πλήρη επίγνωσιν ο Ελληνικός λαός της φοβεράς αδικίας η οποία, πίσω από το τέχνασμα μιας άθλιας σκευωρίας επεδιώχθη να γίνη εις βάρος της πατρίδος του. Μας είπαν ότι οργανώνομεν συμμορίας δια να διαταράξωμεν την ειρήνην, την στιγμήν κατά την οποίαν όλη η προσπάθεια Κυβερνήσεως, στρατού και λαού, έτεινεν εις την περιφρούρησιν της ειρήνης και τάξεως εις την γωνίαν αυτήν της Ευρώπης.
Χωρίς καμμίαν απολύτως δικαιολογίαν, χωρίς κανένα βάσιμον πρόσχημα, με μόνην την κατακτητικήν βουλιμίαν, ως αφετηρίαν της ατίμου δράσεώς του, ο εχθρός, έστρεψεν από της πρωίας της σήμερον τα όπλα του κατά της Ελληνικής πατρίδος και του Ελληνικού Λαού.
Είναι ο ίδιος ο εχθρός, ο οποίος, προ ολίγων μόλις εβδομάδων και κατά την διάρκειαν μιας θρησκευτικής εορτής ετορπίλλισε δολοφονικώς μίαν από τας ιστορικάς πολεμικάς μας μονάδας.
»Ενώπιον του άνανδρου και εγκληματικής αυτής δράσεως, η Ελληνική ψυχή ορθώνεται και σήμερον με ακέραιον το ψυχικόν της μεγαλείον, όπως ηνωρθώθη κατά διαφόρους περιόδους της μακραίωνος και ενδόξου ιστορίας της. Δεν υπάρχει παράδειγμα κλονισμού της ελληνικής ψυχής εις την Ιστορίαν μας. Κι όταν ακόμη κατά το πολύ μακρυνόν παρελθόν, εις τα εποχάς ακμής της βαρβαρότητος και του πνευματικού σκότους, η Ελλάς ευρέθη υπό το πέλμα κατακτητών, και τότε ακόμη η Ελληνική ψυχή διετήρησε την ζωτικότητά της κάτω από τα ερείπια. Και ηνωρθώθη εις την κατάλληλον στιγμήν, όπως ο αναγεννώμενος εις τας τέφρας του Φοίνιξ δια να αποκαταστήση την ιδέα του δικαίου και της ελευθερίας.
»Πολύ περισσότερον τώρα… Τώρα είμεθα ελεύθεροι και ισχυροί. Είμεθα ηνωμένοι. Είμεθα έθνος αποφασισμένον να προασπίση την ιεράν κληρονομίαν των προγόνων του με την ορμήν του Κυναιγείρου, του Λεωνίδα, του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου, των ηρώων του 21, των ηρώων του 1912-1913, των ηρώων του 1917-1922.
»Αλλά εις των υπέρ βωμών και εστιών αγώνα της η Ελλάς δεν κατέρχεται μόνη, Έχει παρά το πλευρόν της ισχυρούς και έντιμους παραστάτας. Η Μεγάλη Βρεττανία, με τον υπερήφανον στόλον της ο οποίος κυριαρχεί εις την Μεσόγειον και κρατεί το ναυτικόν του ύπουλου και άνανδρου εχθρού κλεισμένον εις τα κρησφυγετά του, αγρυπνεί παρά τα ελληνικά παράλια. Δεν έχουν να φοβηθούν τίποτε τα έθνη που στηρίζονται εις το δίκαιον, εις την ισχύν των και εις την ισχύν των μεγάλων φίλων των.
»Κάθε Έλλην ας ενθυμηθή αυτήν την στιγμήν τους μεγάλους λόγους του Ιώνος Δραγούμη: «Όταν εγώ δεν θέλω, πώς είναι δυνατόν να καταστραφή το Έθνος μου;…»
»Με την συναίσθησιν αυτήν και την ευλογίαν του Θεού, ας υψωθώμεν όλοι εις τας σφαίρας του ιστορικού Ελληνικού πατριωτισμού και ας βαδίσωμεν προς τον δρόμον των μεγάλων πεπρωμένων μας. Με μίαν φωνήν, με ένα σύνθημα: Ζήτω η Ελλάς!».
