Η καθιερωμένη πλέον έκθεση του Πολιτιστικού Συλλόγου στις φετινές Γιορτές αφορούσε το πρόσωπο του θανόντος πρώην Νομάρχη Ξάνθη
«Κύριε Ντίνο, θα είστε πάντα στη μνήμη μας» η αφιέρωση στον άνθρωπο που διέσωσε τον παραδοσιακό της Ξάνθης
Το ΠΑΚΕΘΡΑ συμμετείχε και φέτος στις Γιορτές Παλιάς Πόλης. Η έκθεση που κοσμεί κάθε χρόνο το στενό δρομάκι δίπλα στην πλατεία Ματσίνη αφορούσε φέτος ένα πρόσωπο που συνδέεται με τον διατηρητέο παραδοσιακό οικισμό της Ξάνθης όσο κανένα άλλο. Τον μακαριστό πρώην Νομάρχη Ξάνθης, Κωνσταντίνο Θανόπουλο. Ένα αφιέρωμα ‘’αντί μνημοσύνου’’ στον πρωτεργάτη διατήρησης της Παλιάς Ξάνθης. Το ΠΑΚΕΘΡΑ άφησε τον ίδιο να ‘’μιλήσει’’ μέσα από τα αποσπάσματα του βιβλίου του «Πορεία αντίθετα».
«Κύριε Ντίνο, θα είστε πάντα στη μνήμη μας»
Ενάμισης μήνας πέρασε από τη μέρα που ο Κωνσταντίνος Θανόπουλος, δυο φορές Νομάρχης Ξάνθης (1975-79 ακι 1989-90), πέθανε στα 80 του χρόνια πλήρης ημερών. Πρόσωπο μεγάλης νομικής (και όχι μόνο) παιδείας. Νους ευφυής, διορατικός και οργανωμένος. Λαμπρός συζητητής. Αταλάντευτος στις αρχές του, πάντοτε τα καίρια λέγων και –κυρίως– πράττων. Πατριώτης χωρίς μισαλλοδοξία. Συχνά έρχεται στις συζητήσεις μας ως παράδειγμα. Γιατί η δική του ευθυκρισία και σταθερότης επέτρεψε (επέβαλε;) τη διατήρηση της Παλιάς Πόλης της Ξάνθης. Μαζί του ας μνημονεύουμε πάντα τον αρωγό στην προσπάθειά του αρχαιολόγο Βαγγέλη Πεντάζο, του οποίου το μετέπειτα σπουδαίο έργο στους Δελφούς είναι άγνωστο στην Ξάνθη. Δεν θρηνούμε. Δεν αποχαιρετούμε. Ζώντες και τεθνεώτες είμαστε μαζί στη μεγάλη διάρκεια. Ένα ευχόμαστε: Όσο δίνεται στους πέτρινους τοίχους ένα γύρω να στέκονται όρθιοι και να σκέπουν τ’ ανθρώπινα, άλλο τόσο η αγαθή μνήμη του Θανόπουλου να ‘ναι ανάμεσά μας και να κρατά τα μάτια μας και την πράξη μας ανοιχτά στην ομορφιά τους.
Αποσπάσματα από το βιβλίο «Πορεία αντίθετα – Η σύγκρουση για την προστασία της Παλιάς Ξάνθης», ΠΑΚΕΘΡΑ 2005
[…]Θα έλεγε κανείς ότι η παλιά αλλά και η νέα πόλη είχαν παγώσει πολεοδομικά. Με ελάχιστες εξαιρέσεις η οικοδομική δραστηριότητα ήταν μηδαμινή. […]Στην παλιά πόλη ένα-δύο τραύματα σε κεντρικό δρόμο έδειχναν ποιο μέλλον είχαν επιφυλάξει οι πολεοδόμοι του νομού και του δήμου για τον παραδοσιακό οικισμό. Στην οδό Χρηστίδη π.χ. δύο παλιά σπίτια είχαν κατεδαφιστεί, είχαν κτιστεί δύο νέα τριώροφα και τα κτίσματα αυτά είχαν «υποχωρήσει» σε νέα οικοδομική γραμμή, αφήνοντας ένα μεγάλο χώρο προς την πλευρά του δρόμου, που προοριζόταν για τη νέα «λεωφόρο» που είχε σχεδιάσει η Δημοτική Αρχή!
Μπροστά στον φόβο της αντιπαροχής
[…]Ο φόβος μου ότι, όταν θα ξεκινούσε ο μηχανισμός της ανοικοδομήσεως «διά της αντιπαροχής», ελάχιστα από τον μαγικό χώρο όπως τον περιέγραψα, θα διεσώζοντο και, μάλιστα, όχι από ευαισθησία των ιδιοκτητών, αλλά από προβλήματα συνιδιοκτησίας λόγω κληρονομιών, με βασάνιζε και με επίεζε να βρω λύση. Δεν υποτιμώ την ευαισθησία των Ξανθιωτών με αυτές τις σκέψεις μου. Παντού έτσι έγινε. Ακόμη και για εξίσου ωραία ή και ωραιότερα οικοδομήματα. Θα ήταν υπερβολικό να ζητήσουμε από τους Ξανθιώτες να κάνουν προσωπικές θυσίες –και μάλιστα από το υστέρημά τους– για να διασώσουμε την παραδοσιακή μας κληρονομιά. […]είναι έργο της Πολιτείας, του κοινωνικού συνόλου το οποίο πρέπει αναλόγως να επωμίζεται τα οικονομικά βάρη. Εάν υπάρχουν μεμονωμένοι ιδιοκτήτες με ευαισθησία και αγάπη για την παράδοση, που υποβάλλονται σε προσωπικές θυσίες, είναι άξιοι μεγάλης τιμής και ευγνωμοσύνης αλλά δεν αποτελούν παρά την εξαίρεση.
Δικαιολογημένες αντιδράσεις χωρίς μομφές από τον Θανόπουλο
[…]Ανεξάρτητα από τη σφοδρότητα του αγώνα που έγινε για την Παλιά Πόλη και τους προσωπικούς κινδύνους που πέρασα, ούτε τότε, ούτε σήμερα μέμφομαι τους ιδιοκτήτες που προσδοκούσαν να αποκτήσουν εισόδημα και τους εμποδίζαμε σ’ αυτό, επειδή δεν αντιλαμβάνονταν ποια ήταν η παραδοσιακή κληρονομιά και αγωνίζονταν με κάθε μέσο εναντίον του έργου που την αντιπροσώπευε. […]όταν οι ιδιοκτήτες των ακινήτων της Παλιάς Ξάνθης βλέπουν τους ιδιοκτήτες ακινήτων στη νέα πόλη να κτίζουν πολυκατοικίες και να «πλουτίζουν», ενώ αυτοί αναγκάζονται να κρατούν καθηλωμένη και αναξιοποίητη την περιουσία τους, συγχρόνως δε να υποβάλλονται σε ιδιαίτερες δαπάνες για την συντήρησή της, είναι φυσικό να εξεγείρονται.
Η συνεργασία Θανόπουλου – Πεντάζου
[…]Η κοινοποίηση του εγγράφου μου (για την κήρυξη του παραδοσιακού οικισμού ή τμήματός του σύμφωνα με το Νόμο 1469/1950 ως χρήζοντος ειδικής προστασίας) στην Εφορεία Κλασσικών Αρχαιοτήτων Κομοτηνής είχε ως συνέπεια την άμεση κινητοποίησή της. Διευθυντής της Υπηρεσίας αυτής ήταν τότε ο αείμνηστος Ευάγγελος Πεντάζος, ένας εκλεκτός αρχαιολόγος και, το σημαντικότερο, ένας έντιμος και θαρραλέος δημόσιος λειτουργός. Η ανάμιξή του στο θέμα –παρότι οι παραδοσιακοί οικισμοί δεν υπήγοντο στην αρμοδιότητα της Υπηρεσίας Κλασσικών Αρχαιοτήτων– ήταν ευλογία. Υπήρξε για μένα ένας σύμβουλος με ειδικές γνώσεις που εστερούμην, ένας συνήγορος του παραδοσιακού οικισμού της Ξάνθης στα ειδικά επιστημονικά συμβούλια που συνεκροτήθησαν και στις συζητήσεις που έγιναν στο Υπουργείο Πολιτισμού. Η παρουσία του ήταν πολύτιμη, διότι τα διάφορα συμφέροντα εμφανίζονταν και με το ψιμύθιο της επιστημονικής-ιστορικής γνώσης(!) ή της εθνικής σκοπιμότητος […]Όπως όμως απεδείχθη, είχαμε επίσης και τον τότε Υπουργό Πολιτισμού, τον αείμνηστο Κ. Τρυπάνη, καθηγητή και ακαδημαϊκό, ο οποίος αντιμετώπισε σταθερά τις πολιτικές-κομματικές πιέσεις και, αδιαφορώντας για το οποιοδήποτε πολιτικό κόστος, δεν υπέκυψε.
Οι μαζικές αντιδράσεις εντός και εκτός Ξάνθης
[…]Ο Ελληνικός Βορράς στο φύλλο της 5-6-1976 προβάλει έντονα τον τίτλο «Η ΞΑΝΘΗ ΑΝΤΙΔΡΑ ΣΤΟ ΔΙΑΤΑΓΜΑ ΤΟΥ κ. ΤΡΥΠΑΝΗ». Σε υπότιτλο σημειώνεται: «θα προσβληθεί δικαστικώς». Το περιεχόμενο του δημοσιεύματος αναφέρεται σε σύσκεψη που «πραγματοποιήθηκε με πρωτοβουλία του Δημάρχου κ. Β. Βασιλειάδη» και «παρουσία του Νομάρχου κ. Κ. Θανοπούλου στην αίθουσα του δημοτικού συμβουλίου» και στην οποία παρέστησαν: Το δημοτικό συμβούλιο και οι πρόεδροι των επιστημονικών συλλόγων, Ιατρικού κ. Στάθης, Οδοντιατρικού κ. Ραπίτης, Δικηγορικού κ. Γαργάλας, η εκπρόσωπος του Συλλόγου Μηχανικών δ. Μελκίδου, του Διδασκαλικού Συλλόγου κ. Λαμπάκης, των καθηγητών μέσης εκπαίδευσης κ. Ιωακειμίδης, ο πρόεδρος του Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου κ. Πολ. Βάλλας, του Εμπορικού Συλλόγου κ. Γ. Μιχαηλίδης, της Ενώσεως Γεωργικών Συνεταιρισμών κ. Κουρτίδης, του συλλόγου Ξανθιωτών κ. Ε. Λάμπρου, της ΦΕΞ κ. Σ. Ιωαννίδης, εκπρόσωποι των μουσουλμάνων, των διδασκόντων στην Πολυτεχνική Σχολή, ο συγγραφεύς κ. Π. Γεωργαντζής και πολλοί κάτοικοι. Σε νέα συγκέντρωση στις 3-8-1976 […] ζητούν την ανάκληση της υπ’ αριθμ. 10500/1151/5-5-1976 αποφάσεως του Υπ. Πολιτισμού και Επιστημών διά της οποίας χαρακτηρίζεται το έν τρίτον περίπου της πόλεως ως διατηρητέα περιοχή και η οποία θίγει καιρίως την πόλιν της Ξάνθης και οξύνει έτι περισσότερον το ήδη υφιστάμενον σοβαρότατον στεγαστικόν πρόβλημα αφ’ ενός, αφετέρου δημιουργεί δυσμενείς προϋποθέσεις διά την πληθυσμιακήν σύνθεσιν των κατοίκων, πράγμα τελείως αντίθετον προς τα εθνικά αλλά και τα οικονομικά συμφέροντα της πόλεως […] Ουδείς έλεγεν ή έγραφεν καλό λόγο για τον παραδοσιακό οικισμό. […] Δεν νομίζω ότι υπάρχει έστω και μία λέξη συμπαθείας, ακόμη και από αυτούς που εγνώριζα ότι συμπαθούν τον παραδοσιακό οικισμό. […] Είναι χαρακτηριστικό ότι και η ΦΕΞ προσυπέγραψε το κείμενο υπέρ της ανακλήσεως της αποφάσεως, το οποίο αν γινόταν δεκτό, ο παραδοσιακός οικισμός θα είχε ταφεί.
