Α. Στα μικράτα μου (μετά Χριστόν πάντως…) θυμάμαι ότι είχε γίνει επιτυχία ένα λαϊκό τραγούδι του Γιάννη Ντουνιά ή του Περικλή Περράκη (λόγω ηλικίας δεν θυμάμαι!), που έλεγε “Δώσε μου, μάνα, τα κυριακάτικά μου…” : για εμάς, τους γηραιότερους (και όχι κατ’ ανάγκην γεραρότερους) η Κυριακή ήταν κάτι το ξεχωριστό. Δουλειά και το Σάββατο (έχω την τιμή να έχω πάει σε Δημοτικό Σχολείο, που λειτουργούσε διπλοβάρδια Σάββατο απόγευμα!), όταν και οι περισσότεροι εισέπρατταν το “σαββατιάτικο”, για πολλούς η επομένη ήταν αφιερωμένη στην Εκκλησία (Θεία Λειτουργία), Κατηχητικό (για την Θεία Φώτιση) και επισκέψεις (εκεί να δεις …Θείες!). Να γιατί ο λαϊκός βάρδος συνέθεσε τον αθάνατο Θούριο “Κυριακή, γιορτή και σχόλη, να ‘ταν η ‘βδομάδα όλη, κι η Δευτέρα να ‘ναι μόνο κάνα δυό φορές τον χρόνο”. Αλήθεια, εκεί στην Κυβέρνηση δεν ακούνε …λαϊκά τραγούδια, που όλα τους υμνούν την αργία της Κυριακής;
Β. Από πολλών ετών είχε εγερθεί σε πανευρωπαϊκό επίπεδο το ζήτημα της κυριακάτικης λειτουργίας των καταστημάτων και των επιχειρήσεων. Σε Κοινοτικό επίπεδο το θέμα είχε λυθεί διά των Υποθέσεων C418/93 και C421/93 του Δικαστηρίου Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων (ΔΕΚ) επί προδικαστικών ερωτημάτων από ιταλικά Δικαστήρια. Το Ε’ Τμήμα ΔΕΚ την 20.06.1996 (κατόπιν σύμφωνης πρότασης του τότε ΕΛΛΗΝΑ Γενικού Εισαγγελέα, κ.Γ. Κοσμά) είχε δεχθεί ότι ΔΕΝ παραβιάζεται η Κοινοτική Νομοθεσία από Εθνικές διατάξεις, που δεν επιτρέπουν την κυριακάτικη λειτουργία. Σήμερα, ο “μπαμπούλας” της κακιάς Ευρώπης επιστρατεύεται, για να δικαιολογηθούν σε λαούς, ως ο περιούσιός μας, πολιτικές επιλογές της νέας ευρωπαϊκής οικονομικής ελίτ βασισμένες σε θεσμικά ψεύδη και ευτελή προπαγάνδα με μόνο στόχο το ταμειακό κέρδος και όφελος και κόστος την απώλεια ό,τι γνωρίζαμε ως δυτικό/ευρωπαϊκό τρόπο ζωής. Ας τροποποιήσουμε τον τίτλο της ταινίας λοιπόν με την άδεια του Ζυλ Ντασσέν : από “Ποτέ την Κυριακή” σε “γιατί την Κυριακή;”.
Γ. 1. Η επίσημη καθιέρωση της Κυριακής ως αργίας ανάγεται στον Μεγ. Κωνσταντίνο. Εκείνος ήδη από το 321 μ.Χ είχε καθιερώσει την Κυριακή ως “Ιερή Ημέρα του Ήλιου” (το Sunday των Αγγλοσαξώνων και το Sonntag των Γερμανοτευτόνων εκεί ανάγονται), υποχρέωση, που από τον Λέοντα Στ’ Σοφό (9ος αι.) συμπεριλάμβανε και τους γεωργούς, ενώ ήδη από τον 5ο αιώνα η Κυριακή θεωρούταν η πρώτη ημέρα της εβδομάδας (εξ ου και Δευτέρα, Τρίτη κοκ) ως η ημέρα της Αναστάσεως του ΚΥΡΙΟΥ (από εκεί το όνομά της, ΚΥΡΙακή). Εως την Βιομηχανική Επανάσταση στην Χριστιανική Ευρώπη η Κυριακή ήταν ημέρα χαράς (Ανάσταση του Κυρίου), σεβασμού και λατρείας (εκκλησιασμός Κατά Μάρκον α.22,27), αναστολής δραστηριοτήτων και περισυλλογής (εργασία, δουλειές Κατά Μάρκον α.32), φιλανθρωπίας προσφοράς (Κατά Μάρκον α.23,27, α.30,31, α.3234) σε συμμόρφωση προς την 4η Εντολή “Εξ ημέρας εργά και ποιήσεις πάντα τα έργα σου, τη δε ημέρα τη εβδόμη σάββατα Κυρίω τω Θεώ σου” (Εξοδος κ.9). Για αυτό η Αγία Γραφή προτρέπει “σχολάσατε και γνώτε” (Ψαλμός με.11). Οι αντίστοιχες ημέρες αργίας για μεν τους Ισραηλίτες είναι το Σάββατο, για δε τους μουσουλμάνους η Παρασκευή, ενώ κατά την διάρκεια της Τουρκοκρατίας βασανίσθηκαν και μαρτύρησαν Άγιοι της Εκκλησίας μας από τους οθωμανούς δυνάστες, επειδή κήρυτταν στους Χριστιανούς την σημασία της Κυριακής και τούς προέτρεπαν να μην εργάζονται και να μην συναλλάσσονται αυτήν την ημέρα, όπως ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός και ο Οσιομάρτυρας Δαμιανός ο Νέος.
2. Η αργία της εβδομαδιαίας αναπαύσεως της Κυριακής σε διεθνές επίπεδο καθιερώθηκε από την Διεθνή Σύμβαση της 12./25. 10.1921 του Διεθνούς Γραφείου Εργασίας, που κυρώθηκε στην Ελλάδα διά του Ν.2990/03.08.03.09.1922 ελάχιστες ημέρες πριν την Μικρασιατική Καταστροφή. Η Σύμβαση αυτή αφορούσε τους βιομηχανικούς εργάτες, ενώ τους υπαλλήλους στο εμπόριο και τα γραφεία κάλυψε η υπ’ αρ. 106 Διεθνής Σύμβαση του αυτού Οργανισμού από το 1957, που κυρώθηκε στην Χώρα μας διά του Ν. 1174/03.13.07. 1981 (Α’ 182) και ετέθη σε εφαρμογή λίγους μήνες μετά την πλήρη ένταξη της Χώρας μας στην τότε ΕΟΚ, “των μονοπωλίων”…
3. Στην Χώρα μας ήδη διά του Ν. ΓΥΝΕ’/12.12.1909 (Α’ 286) [“Περί Κυριακής αργίας και εορτών”] κατόπιν πρότασης και εισήγησης του Πολιτικού Συμβούλου της Επαναστάσεως στο Γουδί (Αύγουστος 1909), Ελευθερίου Βενιζέλου, είχε θεσπισθεί η αργία, ενώ επί πρωθυπουργίας του κωδικοποιήθηκαν σε ενιαίο κείμενο οι διάσπαρτοι Νόμοι για την Κυριακή διά του Βασιλικού Διατάγματος (ΒΔ) της 05.04.1914 και διά του Προεδρικού Διατάγματος της 08. 14.03.1930, η ισχύς των οποίων επεκτάθηκε επί όλων σχεδόν των επαγγελμάτων και σε όλη την Επικράτεια διά του ΒΔ της 30.08. 11.09.1937. Οι διατάξεις κωδικοποιήθηκαν εκ νέου διά του ΒΔ 748/13.06.1966 (Α’ 179), ενώ η εν λόγω αργία επεκτάθηκε πλήρως κατά την δεκαετία του 1980 υπό τον τύπο των “συμψηφιστικών αδειών”.
4. Στο πρόσφατο ΤΕΤΑΡΤΟ ΜΝΗΜΟΝΙΟ ψηφίσθηκε διάταξη, κατά την οποία θα μπορούν να λειτουργούν καταστήματα και επιχειρήσεις τις 32 (από τις 52) Κυριακές του έτους, ενώ τροποποιήθηκε το άρ. 16 Ν. 41772013, που προέβλεπε …μόνο 8 Κυριακές!.
Το καθεστώς σήμερα προβλέπει (α) για τον Δήμο Αθηναίων ΟΛΕΣ τις Κυριακές από Μάιο έως και Οκτώβριο, (β) για Θεσσαλονίκη, πέριξ Αεροδρομίου Σπάτων, Πειραιά, Νότια Αθήνα, αφού οι περιοχές καθορισθούν με Υπουργική Απόφαση, το αυτό με την Αθήνα, (γ) για τις περιοχές, που δεν είχε ληφθεί κατά Ν.4177/2013 Απόφαση να ανοίγουν τα καταστήματα πέραν των 8 Κυριακών, θα ισχύσει ό,τι ισχύει για όλη την Χώρα, (δ) για περιοχές καθοριζόμενες με Αποφάσεις Αντιπεριφερειαρχών για καταστήματα και άνω των 250 τμ ανεξάρτητα εάν ανήκουν σε αλυσίδες και εμπορικά κέντρα, (ε) λοιπές περιοχές, για τις οποίες θα λάβουν ανάλογες αποφάσεις οι Αντιπεριφερειάρχες, αλλά θα ισχύσουν από το 2018. Το καθεστώς συμπληρώνεται από τον χαρακτηρισμό των περιοχών ως “τουριστικών” κατά το ΠΔ από 1976 με βάση το κριτήριο των 2.000 κλινών, ενώ έμμεσα επεκτείνεται σε εξάμηνη και η τουριστική περίοδος στην Χώρα μας.
Δ. 1. Η πρωτοβουλία της Κυβέρνησης, που έως πρόσφατα άλλα πρέσβευε και επαγγελλόταν, βρήκε αντίθετους το σύνολο των παραγόντων της αγοράς και των κοινωνικών εταίρων. Στο επιχείρημα, ότι το ΑΕΠ της Χώρας προβλέπεται να αυξηθεί κατά 1,5% και οι προσλήψεις και οι νέες θέσεις εργασίας θα ανέλθουν σε “30.000”, οι αντιρρήσεις είναι πολλές. Συγκεκριμένα, το ωράριο των καταστημάτων, ήδη απελευθερωμένο από το 2005, επιβαρύνει πραγματικά μόνο τον επιχειρηματία, χωρίς να δημιουργεί θέσεις εργασίας, ενώ κατά εκτιμήσεις του Ινστιτούτου Εμπορίου και Υπηρεσιών (ΙΝΕΜΥ) της ΕΣΕΕ (έμποροι) το επιπλέον κόστος εργασίας για τις εμπορικές επιχειρήσεις για ΜΙΑ ΕΚΑΣΤΗ από τις Κυριακές με ΠΛΗΡΗ απασχόληση του προσωπικού τους ανέρχεται σε ΕΝΝΕΑ (9) εκατομμύρια ευρώ, ενώ το ποσό αυτό ανέρχεται σε 6,36 εκ. ευρώ στην περίπτωση απασχόλησης του 70% του προσωπικού και σε 4,54 εκ. ευρώ στην περίπτωση απασχόλησης του 50% του προσωπικού, ποσά απαγορευτικά! Η Ομοσπονδία Εμπορικών Συλλόγων Αττικής, Όμορων Νομών και Νήσων Αιγαίου καταγγέλλει ότι παγίως η απαίτηση της κυριακάτικης λειτουργίας προβάλλεται ψευδώς ως “αναπτυξιακό μέτρο”, ενώ σε μία εποχή με χαμηλή αγοραστική κίνηση και ακόμα χαμηλότερο διαθέσιμο εισόδημα το μέτρο δεν θα έχει καν θετική αντιπροσφορά.
Η ΓΕΣΕΒΕΕ (επαγγελματίες) θεωρεί ότι οι ΜμΕ θα πληγούν άμεσα και καίρια, μολονότι προσφέρουν το 85% της απασχόλησης στην αγορά εργασίας στην Χώρα μας. Η ΓΣΕΕ (εργαζόμενοι) και ειδικά η Ομοσπονδία Ιδιωτικών Υπαλλήλων Ελλάδος (ΟΙΥΕ) έχουν κάθετα κι ευθέως αντιδράσει τονίζοντας ότι από την “πιλοτική” εφαρμογή του μέτρου από το 2013 (α) πάνω από το 80% των εμποροϋπαλλήλων δηλώνονται για εργασία Κυριακής στην αρμόδια Επιθεώρηση Εργασίας για διάστημα “34 ωρών”, ενώ εργάζονται στην πράξη 8-10 ώρες χωρίς την πρόσθετη αμοιβή 75% και χωρίς ρεπό, (β) 30-40% δεν αμοίβεται καν με το 75% για τις “δηλωμένες” “34 ώρες”. Προσωπικώς, είμαι πολύ επιφυλακτικός (έως απογοητευμένος) από την επιλεγείσα σημειολογία των κινήσεων της Κυβερνήσεως: πώς να πιστέψει κανείς την ειλικρίνεια των δηλώσεων περί αύξησης των θέσεων εργασίας από την κυριακάτικη λειτουργία, όταν η πρωτοβουλία περιλαμβάνεται στον ίδιο Νόμο με την ΠΛΗΡΗ απελευθέρωση των … ΟΜΑΔΙΚΩΝ απολύσεων;…
2. H νομοθετική πρωτοβουλία δεν εντάσσεται ομαλά στην Ελληνική Οικονομία και Κοινωνία. Ήδη η ΥΑ από τον 10.2014 περί της “πιλοτικής” εφαρμογής του ανοίγματος σε 8 Κυριακές έχει κριθεί αντισυνταγματική και παράνομη διά της Απόφασης Ολομέλειας ΣτΕ 100/2017, ενώ είχε κριθεί ήδη προσωρινά παράνομη και από την Επιτροπή Αναστολών ΣτΕ διά της Απόφασης 307/2014, κυρίως για τον λόγο της διά της επιβολής του ανοίγματος προσβολής του πολιτιστικού αγαθού και του πολιτιστικού κεκτημένου του χρόνου θεσμοποιημένης αναστολής της συνήθους οικονομικής δραστηριότητας. Ομως ακόμα και η πρόχειρη διατύπωση της διάταξης δημιουργεί προβλήματα, διότι προβλέπει την έκδοση Υπουργικών Αποφάσεων για τις περιοχές εφαρμογής, αν και η Ολομέλεια ΣτΕ έχει ήδη δικαιοδοτήσει ότι απαιτείται Προεδρικό Διάταγμα. Η “προχειρότητα” στην διατύπωση, που καταλήγει να αποδεικνύει δόλο, αφορά τις περιοχές εκτός Αθήνας και Θεσσαλονίκης, για τις οποίες χωρίς την απαίτηση καμίας μελέτης, όπως τόνισε στην Εκθεσή της επί του υποβληθέντος Νομοσχεδίου η Επιστημονική Υπηρεσία της Βουλής, εκ του Νόμου κατά παράβαση του άρ. 43 Συντάγματος παραχωρείται στους Αντιπεριφερειάρχες σχεδόν αυτόνομη κανονιστική αρμοδιότητα να προβαίνουν στο άνοιγμα των καταστημάτων απεριόριστο αριθμό (ακόμα και όλες!) Κυριακών.
3. Μόνος άμεσα ωφελημένος οικονομικός κλάδος είναι οι τουριστικές επιχειρήσεις. Σε μία χώρα με αναμονή αφίξεων 28-30 εκατομμυρίων τουριστών το έτος πράγματι πρέπει να επικαιροποιηθούν όροι και πλαίσια, αλλά προς το συμφέρον της ίδιας της Εθνικής Οικονομίας υπό τον όρο της μελέτης των δεδομένων. Η προσδοκώμενη ποιότητα των τουριστικών ροών σε αυτούς τους αριθμούς και το πρόσκαιρο της αύξησης δεν δικαιολογούν την γενική αναδιάταξη του θεσμικού πλαισίου στις εργασιακές και επιχειρησιακές σχέσεις επί τα χείρω στην Ελληνική κοινωνία. Αυτό προπάντων αποδεικνύεται στην λειτουργία των μεγάλων επιχειρήσεων, που φυσικά δεν περιμένουν τις …Κυριακές, για να αναπτύξουν συγκριτικό πλεονέκτημα έναντι της υπόλοιπης αγοράς, ενώ καλούνται να επωμισθούν πρόσθετα κόστη (μισθοί-εισφορές), ακόμα και σε ένα περιβάλλον, ως το Ελληνικό, όπου οι έλεγχοι είναι ανεπαρκείς. Για τον λόγο αυτό εκτιμάται από στελέχη της αγοράς πως αυτές, οι μεγάλες, επιχειρήσεις ΔΕΝ θα ανοίξουν τα καταστήματά τους τις Κυριακές στις επαρχιακές πόλεις λόγω της οικονομίας “μηδενικού αθροίσματος” : δεν είναι λύση η μεταφορά των εισπράξεων του Σαββάτου ή της Δευτέρας την Κυριακή ή η αφαίμαξη των μικρότερων παικτών της τοπικής αγοράς, που στηρίζουν την τοπική οικονομία.
Συνεπώς ελλείψει μελετών και ερευνών περί των χαρακτηριστικών των επιμέρους γεωγραφικών περιοχών και διαμερισμάτων και των στόχων ανά οικονομικό κλάδο, ελλείψει συντονισμού και σύνδεσης της επιχειρηματικής κίνησης του ανοίγματος των καταστημάτων με άλλες δραστηριότητες (πχ πολιτιστικές, τουριστικές), το επιδιωκόμενο πλεονέκτημα των Ελληνικών επιχειρήσεων θα μετατραπεί σε πολλαπλή οικονομική ζημία. Παράδειγμα : λειτουργία στα Νησιά του Αρχιπελάγους και του Αιγαίου των επιχειρήσεων, αλλά διατήρηση του μεταφορικού κόστους και των ναύλων στα ύψη, δεν γίνεται, άνοιγμα των καταστημάτων στην Αλεξανδρούπολη, στην Ξάνθη και την Κομοτηνή, αλλά διατήρηση του στρεβλού καθεστώτος βίζας για τους Τούρκους υπηκόους, δεν γίνεται, προσέλκυση Κοινοτικών επισκεπτών διά χερσαίων μεταφορών από Βουλγαρία και Ρουμανία χωρίς μελέτη του “προφίλ” του Βαλκάνιου κοινοτικού τουρίστα και χωρίς οδικό και σιδηροδρομικό δίκτυο, δεν γίνεται, οργάνωση τουρισμού κρουαζιέρας χαμηλού κόστους ή τουρισμού φθηνών πακέττων “all inclusive” και μη σύνδεση τους με την τοπική οικονομία για την διάθεση των τοπικών πρόϊόντων και υπηρεσιών, δεν γίνεται και ο κατάλογος θα μπορούσε να κρατήσει μέχρι την άλλη Κυριακή…
Ενα κεφαλαιώδες ζήτημα, η συσχέτιση του οποίου ωστόσο θα κρίνει αποφασιστικά την επιτυχία του όλου εγχειρήματος, δεν αντιμετωπίσθηκε από τους εμπνευστές της νομοθετικής πρωτοβουλίας παρά την δυσανάλογα μεγάλη σημασία του: εκτός από τις ιδιωτικές επιχειρήσεις γιατί δεν προβλέπεται κυριακάτικη (αλλά και σαββατιάτικη!) λειτουργία για τις ίδιες Κυριακές και για τις Τράπεζες, τις ΔΗΜΟΣΙΕΣ Υπηρεσίες, τις ΔΗΜΟΣΙΕΣ Επιχειρήσεις, τα ΣΧΟΛΕΙΑ και τους Βρεφονηπιακούς Σταθμούς, τις ΔΗΜΟΤΙΚΕΣ Υπηρεσίες, τις Υπηρεσίες Κοινού ΔΕΚΟ (πχ ΔΕΗ) και άλλους Φορείς; Με την λειτουργία και αυτών των Φορέων λόγω των “30 εκ. τουριστών” κατά το επιχείρημα της Κυβερνήσεως τότε οι ανάγκες προσλήψεων, έστω για τα …Σ/Κ, θα εξαφανίσουν το “τέρας” του 23% της ανεργίας στην Χώρα μας και η μόνη Δημόσια Υπηρεσία, που θα λειτουργεί σε 24ωρη βάση, 7 ημέρες την εβδομάδα, για να προλαβαίνει τις προσλήψεις, θα είναι ο ΟΑΕΔ…
Ε. Είχαμε, δεν είχαμε, τό καταφέραμε: Κυριακή τήν πήραμε, PAZAR (Κυριακή στα τουρκικά) τήν καταλήξαμε! Με την διαφορά ότι (και σε αυτό δεν ευθύνεται η φίλη και σύμμαχος Χώρα και η επίσημη γλώσσα της!), PAZAR εκτός από Κυριακή σημαίνει παζάρι, αγορά, λαϊκή αγορά, ενώ από το θέμα αυτό (Pazar) παράγονται και άλλες έννοιες, όπως pazarcι (πωλητής), pazarlama (μάρκετινγκ), pazarlιk (παζάρεμα, διαπραγμάτευση). Μπράβο στην κυβερνητική πρωτοβουλία, μπορεί να καταστρέφει την Εθνική Οικονομία, αλλά συμβάλλει στην προσέγγιση με τον ανατολικό γείτονα και εξοικονομεί πόρους από την …ευρωβόρο Εθνική Αμυνα!…
