Συνέντευξη με τον Πρωτοσύγκελο της Μητρόπολης Ξάνθης Αρχιμ. Σωφρόνιο Γκουτζίνη με αφορμή εκπαιδευτικό σεμινάριο στο Ισραήλ
Η φρίκη που βίωσαν εκατομμύρια άνθρωποι από το ναζιστικό καθεστώς και η ευγνωμοσύνη των Ισραηλινών προς τους Έλληνες που έσωσαν χιλιάδες εβραίους
Στις 3 Ιουλίου 2016 ξεκίνησε στην Ιερουσαλήμ το προγραμματισμένο ετήσιο Σεμινάριο για Εκπαιδευτικούς που διοργάνωσε το International School for Holocaust Studies του Yad Vashem, σε συνεργασία με το Εβραϊκό Μουσείο Ελλάδος, ειδικά για καθηγητές δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης από την Ελλάδα. Οι εργασίες του Σεμιναρίου ολοκληρώθηκαν στις 10 Ιουλίου και σε αυτές συμμετείχαν 27 εκπαιδευτικοί από όλη την Ελλάδα, οι οποίοι είχαν ήδη εξειδικευθεί στα πλαίσια των αντίστοιχων σεμιναρίων του Εβραϊκού Μουσείου Ελλάδος όλο το προηγούμενο διάστημα. Επικεφαλής της ομάδας ο εκπαιδευτικός και Πρωτοσύγκελος της Μητρόπολης Ξάνθης, αρχιμανδρίτης Σωφρόνιος Γκουτζίνης. Όπως δήλωσε ο ίδιος μιλώντας στο «Ε», τα σεμινάρια ήταν ιδιαίτερα ενδιαφέροντα και ξεκινούσαν από την εποχή που ανέβηκε ο Χίτλερ στην εξουσία μέχρι και την κατάρρευση της ναζιστικής Γερμανίας και την απελευθέρωση των κρατουμένων από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης το 1944-45.
Ο 92χρονος από την Θεσσαλονίκη που μίλησε μετά από 70 χρόνια ελληνικά
Όπως ανέφερε ο π. Σωφρόνιος, το σεμινάριο κάλυπτε όλη αυτή την περίοδο και το θετικό ήταν ότι δεν επικεντρωνόταν τόσο στην θυματοποίηση των ανθρώπων, αλλά στο γεγονός ότι οι άνθρωποι αυτοί είχαν μια ζωή πριν το Ολοκαύτωμα, περιέγραφε τον τρόπο ζωής κατά την διάρκεια του Ολοκαυτώματος, αλλά και την ζωή μετά από αυτό. «Παρουσιάστηκαν περιπτώσεις ανθρώπων που διασώθηκαν και πώς το Ολοκαύτωμα άλλαξε εντελώς τον τρόπο ζωής τους. Είχαμε μάλιστα την περίπτωση ενός ομιλητή 92 ετών του Moshe Ha’Elyon, εβραιόπουλου της Θεσσαλονίκης, ο οποίος 17 ετών μεταφέρθηκε σε στρατόπεδο, επέζησε, και αφού τελείωσε ο πόλεμος και είχε χάσει όλη του την οικογένεια, εγκαταστάθηκε στο Ισραήλ και ξεκίνησε μια νέα ζωή». Ο υπέργηρος εισηγητής από την Θεσσαλονίκη είχε να μιλήσει ελληνικά 70 χρόνια και έκανε με μεγάλη συγκίνηση όλη την εισήγησή του στα ελληνικά προς τιμή των φιλοξενούμενων εκπαιδευτικών.
Ένας λαός που διατηρεί την ιστορική του μνήμη
«Ήταν μια πολύ σημαντική εμπειρία για όλους μας. Το σημαντικό είναι ότι γνωρίσαμε τον τρόπο με τον οποίο ένας λαός διατηρεί την ιστορική του μνήμη και την διδάσκει και στις σημερινές γενιές, κάτι το οποίο εμείς δεν κάνουμε. Ήταν πολύ σπουδαίο πώς εκατομμύρια ανθρώπων από όλο τον κόσμο συνεισφέρουν με μαρτυρίες, με ενθύμια και κατάλοιπα στην τεκμηρίωση του Μουσείου του Ολοκαυτώματος μέχρι σήμερα. Πέρα από την μόνιμη έκθεση του Μουσείου, υπάρχουν και κάποιες περιοδικές εκθέσεις», σημείωσε ο π. Σωφρόνιος, «και τις μέρες που ήμασταν εμείς είχε την έκθεση: ‘’Παιδιά του Ολοκαυτώματος – Αστέρια χωρίς ουρανό’’. Ένα αστεράκι, σαν αυτά που έραβαν οι ναζί στα ρούχα των εβραίων, άναβε στον θόλο της έκθεσης και ακούγονταν τα ονόματα των παιδιών που πέθαναν στο Ολοκαύτωμα, κάτι πολύ συγκινητικό».
Το Ολοκαύτωμα παραμένει ανοιχτό στην ιστορική έρευνα
Οι ομιλητές του σεμιναρίου ήταν όλοι καθηγητές του Πανεπιστημίου της Ιερουσαλήμ και του Τελ Αβίβ με πολύ ενδιαφέρουσες εισηγήσεις και προσεγγίσεις. Ακούσαμε πράγματα εν πολλοίς άγνωστα, όπως π.χ. ποιος έδωσε την διαταγή για το Ολοκαύτωμα, την ζωή στο γκέτο της Βαρσοβίας ή την σημερινή πολιτική κατάσταση στην Μέση Ανατολή, ακόμη την σημερινή ισραηλιτική κοινωνία και το Ολοκαύτωμα. Κάτι που δεν γνωρίζουμε, είναι ότι το 1950 το Ισραήλ ψήφισε έναν νόμο ο οποίος απαγόρευε την είσοδο στην χώρα σε ναζί και σε συνεργάτες τους. Αφορούσε και επιζώντες του Ολοκαυτώματος που είχαν συνεργαστεί με τους ναζί στα στρατόπεδα, οι οποίοι ήταν ανεπιθύμητοι στην χώρα, αφού υπήρξαν και δίκες επιζώντων που συνεργάστηκαν. Δεν ήταν δηλαδή απλά ένα σεμινάριο που αφορούσε το παρελθόν αλλά και το σήμερα. Υπάρχει μαρτυρία μιας γυναίκας που όταν έφτασε στο Ισραήλ νόμιζε ότι όλοι θα την ρωτούν τι έγινε στα στρατόπεδα συγκέντρωσης, αλλά ποτέ κανείς δεν την ρώτησε τίποτα. Ήταν κάτι που η συλλογική μνήμη ήθελε να το απωθήσει στα πρώτα χρόνια. Μόνο ύστερα από την δίκη του Άιχμαν το 1961 έλαβε δημοσιότητα το γεγονός και φτάσαμε σήμερα να υπάρχει όλο αυτό το εκπαιδευτικό σύστημα και υλικό που διδάσκεται σε πολλά ευρωπαϊκά σχολεία και στο πλαίσιο πολιτιστικών προγραμμάτων», ανέφερε ο Πρωτοσύγκελος της Μητρόπολης Ξάνθης.
Η συνεισφορά των Ελλήνων στην διάσωση πολλών Εβραίων
Όπως σημείωσε ο π. Σωφρόνιος, η εξωστρέφεια για την διδασκαλία γύρω από το Ολοκαύτωμα συνδέεται και με την σημερινή κατάσταση, για τον λόγο αυτό και μία εισήγηση αφορούσε την άνοδο του ναζισμού σήμερα στην Ευρώπη. «Ας μην ξεχνούμε ότι μέχρι σήμερα υπάρχουν άνθρωποι που αρνούνται ότι συνέβη το Ολοκαύτωμα, ενώ υπάρχει τόση πληθώρα ιστορικών τεκμηρίων. Συγκινητικό επίσης το γεγονός ότι υπάρχει πολύ υλικό για τους ανθρώπους που βοήθησαν τους Εβραίους στην ναζιστική περίοδο. Στο σεμινάριο για το Ολοκαύτωμα στην Ελλάδα αναφέρθηκε ο ρόλος του μακαριστού Αρχιεπισκόπου Αθηνών Δαμασκηνού, του τότε Διοικητή της Αστυνομίας Αθηνών Άγγελου Έβερτ, ο οποίος προμήθευσε με χριστιανικές ταυτότητες πολλούς ιουδαίους της Αθήνας, κάτι που δεν είχε συμβεί στην Θεσσαλονίκη. Συγκινητικές και οι ευχαριστίες που απηύθυναν οι καθηγητές του Πανεπιστημίου της Ιερουσαλήμ προς τον ελληνικό λαό στο πρόσωπό μας για την προστασία που έδειξε στους Ιουδαίους. Στην βάση δεδομένων που διατηρούν για τους ‘’δικαίους των εθνών’’, όλους όσοι δηλαδή ήταν μη ιουδαίοι και βοήθησαν, βρήκαμε και από την ευρύτερη περιοχή του Νέστου, από την Νέα Καρυά, το όνομα του κ. Νταβή ο οποίος υπήρξε οικογενειακός μας φίλος και ο πατέρας του είχε κρύψει ένα εβραιόπουλο στο σπίτι του στο χωριό. Η βιβλιοθήκη με το αρχείο όλων των περιπτώσεων θυμάτων έχει κάποια ράφια κενά, για να δείξει ότι δεν έχει κλείσει αυτή η υπόθεση αλλά παραμένει ανοιχτή στην έρευνα», σημείωσε χαρακτηριστικά.
Η επίδραση του Ολοκαυτώματος στην ζωή των επιζώντων
Αναφερόμενος ο π. Σωφρόνιος στην τεράστια επίδραση που άσκησε στην ζωή των επιζώντων η εμπειρία των στρατοπέδων συγκέντρωσης, αναφέρθηκε στον ιταλοεβραίο συγγραφέα Πρίμο Λέβι, ο οποίος έθεσε το ερώτημα «Υπάρχει θεός μετά το Ολοκαύτωμα;» στο βιβλίο του ‘’Εάν αυτό είναι ο άνθρωπος’’. Όπως σημείωσε: «Πάρα πολλοί θρήσκοι ιουδαίοι έχασαν την πίστη τους, ενώ άλλοι που ήταν άθεοι την βρήκαν μέσα στα στρατόπεδα. Πολλούς τους κράτησε αυτό που γράφει ο Βίκτορ Φρανκ στο ‘’Αναζητώντας ένα νόημα ζωής’’, αφού πολλοί αντιμετώπισαν την κατάσταση με το χαμόγελο και με το χιούμορ, κάτι για το οποίο γράφτηκε και ένα διδακτορικό ‘’Το χιούμορ στα στρατόπεδα συγκέντρωσης’’, το οποίο είναι χρήσιμο για να δει κανείς πώς μπορεί ο άνθρωπος και στην πιο ακραία και κολασμένη κατάσταση να διατηρήσει την ψυχραιμία και την αισιοδοξία του».
ΧΑΡΗΣ ΔΙΑΦΩΝΙΔΗΣ
