Μέρος πρώτο
Η ορολογία ΠΕΡΙΑΣΤΙΚΑ ΔΑΣΗ κατά την απλούστερη θεώρησή της μαρτυρεί πως πρόκειται για δάση που υπέρκεινται πόλεων και πως αποτελούν πνεύμονές τους.
Ωστόσο τα δάση αυτά είναι δάση με ιστορία, προβλήματα, ανάγκες, προσφορά. Πάνω σ’ αυτά θα επιχειρηθεί μία ανάλυση που κάτι μπορεί να προσφέρει στον κάθε ενδιαφερόμενο.
Αποτελούν γενικά τα μοναδικά καταφύγια των κατοίκων μιας πόλης για ποικίλες δραστηριότητες και για την ξεκούρασή τους, παράλληλα δε δρουν προστατευτικά ως πνεύμονες πρασίνου που όμως έχουν μονίμως “πνευμονία” από τις κάθε μορφής πιέσεις που δέχονται.
Μέχρι το τέλος του 19ου αιώνα, ο περιβάλλων χώρος των οικιστικών κέντρων της Χώρας και κυρίως των αστικών, εμφανίζεται άδενδρος.
Η πρώτη αναδασωτική προσπάθεια τέτοιων χώρων σε μεγάλα αστικά κέντρα αρχίζει από την Αθήνα το 1877, οπότε άρχισαν αναδασώσεις των γύρω από την Αθήνα γυμνών λόφων (Αρδιτού γύρω από το Στάδιο, Λυκαβηττού, Φιλοπάππου κλπ.).
Στα μετέπειτα χρόνια, ξαπλώνεται και στην υπόλοιπη Ελλάδα και φθάνει και στις περιοχές μας, όπου η μέση ηλικία τους τοποθετείται σήμερα στα 65 με 70 περίπου χρόνια.
Στους καιρούς μας, με την περιβαλλοντική υποβάθμιση, με την ανάγκη φυσικής αναψυχής, αισθητικής τοπίου, με την “σμίκρυνση” των αποστάσεων, στα περιαστικά δάση πρέπει να συνυπολογισθούν και τα υφιστάμενα ή τα δημιουργηθεισόμενα, σ’ ευρύτερες περιοχές των αστικών γενικά χώρων και όχι μόνο τ’ απαντώμενα σε υπερκείμενους αυτών (αστικών) όπου η σκέψη εντοπίζει σήμερα τα περιαστικά.
Στις αρχές του αιώνα εισάγεται και η έννοια των προστατευτικών δασών σε υπερκείμενες περιοχές αστικών και αγροτικών κέντρων με σκοπό την αποφυγή κατολισθήσεων και την προστασία εδαφών από διαβρώσεις και πλημμύρες.
Η εφαρμογή αυτού του θεσμού έδωσε σημαντικά και ενθαρρυντικά αποτελέσματα.
Ορισμένα από τα δάση αυτά ή και άλλα που δημιουργήθηκαν στις επόμενες δεκαετίες, κηρύχθηκαν ως αισθητικά ή εντάχθηκαν σε περιοχές του δικτύου NATURA και αποτελούν σημαντικές περιοχές συγκέντρωσης πουλιών.
Τα περιαστικά δάση δέχονται τις ηθελημένες ή αθέλητες επεμβάσεις του ανθρώπου, και κυρίως τις εκχερσώσεις, τις πυρκαγιές και τις κατασκευές υποδομών. Οι επεμβάσεις αυτές έχουν σαν αποτέλεσμα την υποβάθμισή τους ή την αλλοίωση της μορφής και του χαρακτήρα, για τον οποίο δημιουργήθηκαν.
Τα σημερινά περιαστικά δάση είναι τεχνητά και όχι φυσικά. Τα είδη που συνθέτουν την βλάστηση σε αυτά είναι κυρίως το πεύκο και το κυπαρίσσι. Γενικά δεν μπορούμε να πούμε ότι φυτεύτηκαν τα καταλληλότερα είδη με την άριστη διάταξη και τις αρχές την αρχιτεκτονικής τοπίου, ούτε προβλέφθηκαν οι μελλοντικές κοινωνικές απαιτήσεις, για την πολλαπλή χρήση που μπορούν να έχουν τα περιαστικά δάση. Σήμερα είναι πεποίθηση όλων ότι τα περιαστικά δάση, αργά ή γρήγορα θα πρέπει να αναπτυχθούν, ώστε να εξυπηρετούν ανάγκες αναβάθμισης της ποιότητας ζωής των κατοίκων των αστικών κέντρων.
Για την συνολική και ενιαία αντιμετώπιση των προβλημάτων αλλά και για την χάραξη πολιτικής στον τομέα ανάπτυξης των περιαστικών δασών απαιτείται η καταγραφή και ταξινόμηση όλων των δασών που έχουν ή μπορούν να έχουν χαρακτήρα περιαστικού δάσους.
Η ανάγκη ανάπτυξης των περιαστικών δασών ώθησε προ ετών την κεντρική κρατική υπηρεσία σε μια πρώτη εξέταση του θέματος με μια κατ’ αρχήν καταγραφή των δασών που μπορούν να έχουν τον χαρακτήρα του περιαστικού δάσους. Στην καταγραφή αυτή περιλαμβάνονται δάση δήμων με πληθυσμό μεγαλύτερο των 5.000 κατοίκων. Όπως προκύπτει από αυτήν για όλη την Χώρα έχουν καταγραφεί 109 περιαστικά, συνολικής έκτασης 150.000 στρ., ενώ για την Περιφέρειά μας τ’ αντίστοιχα μεγέθη είναι 32 δάση και 31.000 στρ. (βλ. πίνακα κατά Νομό)
Εκτός των παραπάνω καταγραμμένων περιαστικών δασών στην περιοχή της Περιφέρειας υπάρχουν πολλά άλλα δάση και αλσύλλια με χαρακτήρα περιαστικών δασών. Η ενσωμάτωσή τους στην ταξινόμηση της προηγούμενης παραγράφου κρίνεται απαραίτητη.
Σε επόμενο δημοσίευμα θα γίνει λόγος για προβλήματα και προτάσεις.
Ξάνθη 3-4-2016
Ιωάννης Γκεβρέκης
Επίτιμος Δασάρχης
