«Ίσως έκαμε πολλά σφάλματα, αλλά ποτέ δεν του απέλειψε το θάρρος, ποτέ δεν υπήρξε μοιρολάτρης»
Μια ‘’διδακτική’’ επέτειος για έναν από τους μεγαλύτερους ηγέτες και μεταρρυθμιστές της σύγχρονης Ελλάδας
Τον Απρίλιο του 1932 -τέσσερα χρόνια προτού αφήσει την τελευταία του πνοή στο Παρίσι εξόριστος και έχοντας ερήμην καταδικαστεί σε θάνατο- ο Ελευθέριος Βενιζέλος εκφώνησε με τρόπο ευθύβολο, σε ομιλία του στη Βουλή, τον επικήδειό του, ο οποίος, σκιαγραφώντας το πολιτικό του πορτρέτο, ολοκληρωνόταν ως εξής: «Ίσως έκαμε πολλά σφάλματα, αλλά ποτέ δεν του απέλειψε το θάρρος, ποτέ δεν υπήρξε μοιρολάτρης, διότι δεν επερίμενε ποτέ από την μοίραν να ίδη την χώραν του προηγμένην, αλλά έθεσεν εις την υπηρεσίαν αυτής όλον το πυρ, το οποίον είχε μέσα του, κάθε δύναμιν ψυχικήν και σωματικήν».
80 χρόνια από τον θάνατό του στο Παρίσι
Σήμερα, στις 18 Μαρτίου, συμπληρώνονται 80 χρόνια από τον θάνατο του πολιτικού που συνέδεσε την προσωπική του διαδρομή με την πολιτική ζωή της χώρας και πρωταγωνίστησε σε μια κρίσιμη και πλήρη παθών περίοδο της ελληνικής και της ευρωπαϊκής Ιστορίας. Του πολιτικού με τον οποίο προγραμματικά συνδέθηκε από το πρώτο φύλλο του το «Ελεύθερον Βήμα» στις 6 Φεβρουαρίου του ταραγμένου έτους 1922 -με τη Μικρασιατική Καταστροφή να επίκειται-, συντασσόμενο με το Κόμμα των Φιλελευθέρων, «εμπνεόμενο από τας φιλελευθέρας αρχάς» και έχοντας ως έμβλημά του «την αλήθειαν και μόνην την αλήθειαν, χωρίς φόβον και χωρίς πάθος». Το «Ε» αποτίει φόρο τιμής στον μεγάλο Κρήτα πολιτικό, παρουσιάζοντας στους αναγνώστες του τον πρωταγωνιστικό ρόλο του Ελευθερίου Βενιζέλου σε μια συναρπαστική περίοδο δραματικών εξελίξεων και προβάλλοντας τον άνθρωπο πίσω από τον θρυλικό πολιτικό με τη διεθνή ακτινοβολία.
Από τις Μουρνιές των Χανίων στην διεθνή πολιτική σκηνή
Ο Ελευθέριος K. Βενιζέλος, γεννημένος στις Μουρνιές Χανίων στις 23 Αυγούστου του 1864, ήταν ο Έλληνας πολιτικός που διετέλεσε πρωθυπουργός της Κρητικής Πολιτείας αλλά και επτά φορές πρωθυπουργός της Ελλάδας. Ως πολιτικός διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στο Κρητικό Ζήτημα καθώς και στα πολιτικά δρώμενα της Ελλάδας από το 1910 έως τον θάνατό του το 1936. Οργάνωσε την Επανάσταση στο Θέρισο και το 1910 ανέλαβε την πρωθυπουργία της Κρητικής Πολιτείας, την οποία εγκατέλειψε λίγους μήνες αργότερα για να αναλάβει την πρωθυπουργία στην Ελλάδα κατόπιν προσκλήσεως του Στρατιωτικού Συνδέσμου. Από την έναρξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου τάχθηκε υπέρ της Αντάντ διαφωνώντας ανοιχτά με την στάση του Βασιλιά. Λόγω αυτής της διαφωνίας, αν και είχε εκλεγεί πρωθυπουργός εκδιώχθηκε με απόφαση του Βασιλιά Κωνσταντίνου του Α΄ δημιουργώντας τα γεγονότα του Εθνικού Διχασμού. Επέστρεψε στην πρωθυπουργία την περίοδο 1917 – 1920 αλλά εγκατέλειψε την Ελλάδα μετά την ήττα του στις εκλογές του Νοεμβρίου του 1920. Επέστρεψε το 1924 για λίγους μήνες και το 1928 εξελέγη πάλι πρωθυπουργός. Τον Ιανουάριο του 1935 έγινε για τελευταία φορά πρωθυπουργός και τον Μάρτιο του ίδιου χρόνου μετά την απόπειρα πραξικοπήματος κατέφυγε στο Παρίσι, όπου και απεβίωσε στις 18 Μαρτίου του 1936. Θάφτηκε σε ύψωμα στο Ακρωτήρι της Κρήτης, κοντά στο μέρος όπου γεννήθηκε. Ως πρωθυπουργός της Ελλάδας επέφερε μεταρρυθμίσεις σχεδόν σε όλους τους τομείς του κράτους με κύριο σκοπό την οργάνωση της χώρας στα πρότυπα αστικού κράτους. Παράλληλα οργάνωσε αξιόμαχο στρατό, τον οποίο εκμεταλλεύθηκε στις πολεμικές συρράξεις, διπλασιάζοντας την εδαφική έκταση της Ελλάδας.
Ο πολιτικός των κρίσιμων στιγμών του Ελληνισμού
Ο Ελευθέριος Βενιζέλος συνδέθηκε τόσο με την πραγματοποίηση του οράματος της Μεγάλης Ιδέας και της εθνικής αποκατάστασης του ελληνικού έθνους-κράτους στις πατρογονικές εστίες (Μακεδονία, Ήπειρο, Δυτική και Ανατολική Θράκη, Κρήτη, νησιά ανατολικού Αιγαίου, Σμύρνη) όσο και με την κατάρρευσή της στις εκτεταμένες πεδιάδες της τουρκικής ενδοχώρας και στην προκυμαία της Σμύρνης, κατά το θλιβερό έτος 1922. Ο ιδρυτής του ευρύτατου ελληνικού κράτους «των δύο ηπείρων και των πέντε θαλασσών» ηττήθηκε στις εκλογές της 1ης Νοεμβρίου 1920, με αποτέλεσμα οι βασιλικοί που επανήλθαν στην εξουσία να συνεχίσουν τον πόλεμο στη Μικρασία παρά τις περί του αντιθέτου προεκλογικές τους διακηρύξεις και να οδηγήσουν την χώρα σε μια εθνική τραγωδία. Την κρίσιμη ώρα της μεγάλης καταστροφής, ο Κρητικός πολιτικός κλήθηκε από την Επαναστατική Κυβέρνηση του Νικολάου Πλαστήρα να φέρει σε πέρας τις ελληνοτουρκικές διαπραγματεύσεις στη Λωζάννη, που οδήγησαν τελικά στην ελληνοτουρκική συμφωνία της αμοιβαίας ανταλλαγής των πληθυσμών.
Ο Ελευθέριος Βενιζέλος και η Ξάνθη
Σήμερα, λοιπόν, αυτό το επίτευγμα της Ελλάδας μπορεί να φαντάζει σαν κάτι το πολύ φυσικό. Ποιος μπορούσε ομως να φανταστεί εκείνη την εποχή ότι η μικροσκοπική Ελλάδα των 2.500.000 κατοίκων θα απλωνόταν ποτέ στην Μακεδονία κι από κει στην Ήπειρο, την Ξάνθη, την Κομοτηνή την Αλεξανδρούπολη, το Αιγαίο και την Κρήτη; Ίσως μόνο ο οραματικός Βενιζέλος και οι συνεργάτες του. Ο Ελ. Βενιζέλος, μόλις κατελήφθη η Ξάνθη το 1919, έσπευσε αμέσως να την οργανώσει διοικητικά, να την κάνει μέρος της Ελλάδας. Έφτιαξε από το μηδέν τις δημόσιες υπηρεσίες που ήταν στα χέρια των Βουλγάρων, ψήφισε νόμους, φρόντισε για τρόφιμα και είδη πρώτης ανάγκης, στέγασε τους πρόσφυγες, έφερε το ελληνικό νόμισμα, έδωσε δάνεια στους επαγγελματίες, βρήκε χώρους για σχολεία, προστάτεψε τις εκκλησίες, τις συναγωγές και τα τζαμιά, παραχώρησε την ελληνική ιθαγένεια σε όσους Χριστιανούς, Μουσουλμάνους και Εβραίους την δικαιούνταν, κράτησε στην θέση του τον δήμαρχο της Ξάνθης Ταχήρ Εφέντη, έναν σοφό και ήπιο ευπατρίδη, εξασφάλισε την τάξη και την ασφάλεια της περιοχής και γενικά επέβαλε ίση μεταχείριση, προσφέροντας μέσα διαβίωσης προς όλους, ώστε να αρχίσει να λειτουργεί κανονικά το κράτος και να έχουν εμπιστοσύνη οι πολίτες στα νέα τους ‘’αφεντικά’’, τους Έλληνες.
Με συνεργάτες τους ‘’αρίστους’’ της εποχής του
Για τον σκοπό αυτό διάλεξε και έφερε στην Ξάνθη τους άριστους, όπως συνήθιζε, αφού ήταν παροιμιώδης η φράση «είναι επιλογή του Βενιζέλου», δείχνοντας ότι πάντα επέλεγε ως συνεργάτες τους καλύτερους και όχι με γνώμονα την κομματική προέλευση. Ενδεικτικά αναφέρουμε τα ονόματα του Χαρίσιου Βαμβακά, του Κώστα Γεραγά και του Αχιλλέα Καλευρά σαν φόρο τιμής στην προσφορά τους προς αυτή την πόλη, την οποία ανοικοδόμησαν αξιοθαύμαστα και ταχύτατα μετά τα πολλά πλήγματα των πολέμων. Μαζί τους ο Βενιζέλος έστειλε τότε στην Ξάνθη κι έναν συμπατριώτη του κρητικό, που συντόνισε με επιτυχία αφ’ ενός τον εφοδιασμό της πόλης με τρόφιμα και αφ’ ετέρου την αποκατάσταση των προσφύγων που είχε δημιουργήσει ο πόλεμος. Ήταν ο κατόπιν παγκοσμίου φήμης συγγραφέας Νίκος Καζαντζάκης που έμεινε αρκετούς μήνες τότε στην Ξάνθη. Η τακτική της σύνεσης, της συνεργασίας και του αμοιβαίου σεβασμού που οραματίστηκε για τους όλους τους Έλληνες πολίτες ανεξαρτήτως θρησκείας ο Ελευθέριος Βενιζέλος, κυριαρχούσε ανέκαθεν στις σχέσεις των Ελλήνων χριστιανών και μουσουλμάνων της Θράκης και μπόρεσε να καρποφορήσει.
Από την αδρή αυτή παρουσίαση και αξιολόγηση χαρακτηριστικών όψεων του πολιτικού οράματος του Ελευθερίου Βενιζέλου αναδεικνύεται ανάγλυφα η σημασία που εξακολουθεί να έχει για μας σήμερα. Δεν έχουν μόνο ιστορικό ενδιαφέρον το έργο και οι πολιτικές υποθήκες του, αλλά λειτουργούν ως αφετηρία προβληματισμού για το παρόν και το μέλλον της χώρας μας. Σε καιρούς μεταβατικούς, σε καιρούς κλυδωνισμού, ο δυναμισμός, η τόλμη, η ευστροφία και η αισιοδοξία του μεγάλου κρητικού ηγέτη, της σημαντικότερης προσωπικότητας που ανέδειξε ο Ελληνισμός στη διάρκεια του 20ού αιώνα, είναι πηγή έμπνευσης, παραμυθίας και ελπίδας.
Επιμέλεια: Χάρης Διαφωνίδης
