Δύσκολα κάποιος θα μπορούσε να κατηγορήσει το φιλελληνισμό της εποχής της Ελληνικής επανάστασης και της Ιερής Συμμαχίας.
Υπάρχει στις σχολές τις Ιστορικές, ιδίως στις προσφάτως ιδρυθείσες, πόλεμος και διαμάχη για τον ορισμό το σαφή του ίδιου του όρου “Φιλελληνισμός”, της έννοιας και του περιεχομένου του, αλλά συμφωνούν όλοι σε κάτι, στην ύπαρξη του κίβδηλου φιλελληνισμού, νόθου, ακόμα και αισχροκερδικού πολλές φορές.
Κατά την εποχή της επαναστάσεως υπήρχαν Έλληνες, αγωνιστές και μη, που είχαν τα “κόζια τους” απέναντι στους ξένους ( κρατούσαν πισινή, χυδαιολογώντας) αλλά πάνω στην ανάγκη πάσης φύσεως ενισχύσεως του αγώνα δέχθηκαν και την «επικίνδυνη» βοήθεια.
Γενικά οι φιλέλληνες είναι αποδεκτό ότι βοηθούσαν τον αγώνα του έθνους. Δεν έχει ερευνηθεί πλήρως το αν ο κίβδηλος και νόθος φιλελληνισμός βοήθησε λιγότερο ή περισσότερο ή αν έφερε κωλύματα στον αγώνα. Και είναι θέμα που επί της παρούσης δε θα ερευνηθεί από μένα.
Προχωρώντας, μετά την ίδρυση του Ελληνικού κράτους, συναντά ένας ερευνητής “φιλέλληνες “ αρχαιολόγους ξένων σχολών. “Παζάρευαν” – διαπραγματεύονταν τα δάνεια οι κυβερνήσεις μας διαθέτοντας στις ξένες αρχαιολογικές σχολές θέσεις μη ανεσκαμμένες. Με αντάλλαγμα οι ανασκαφείς να “γδύσουν” ναούς ( κυρίως) και να πάρουν μαζί τους, επιστρέφοντας στις χώρες προέλευσής τους, ευρήματα κινητά, ακόμα και ακίνητα ( ναοί, αγάλματα, κίονες με τη βάση ως τη στέγαση), αφήνοντας πίσω τους συντρίμμια ανεσκαμμένα.
Μπαίνοντας στον 20ο αιώνα η έννοια του φιλελληνισμού παίρνει άλλες διαστάσεις. Ίσως κάποιος θα μπορούσε να υποστηρίξει ότι κατά τον μεσοπόλεμο και λίγο πριν οι επιτροπές για τους πρόσφυγες της μικρασιατικής καταστροφής είναι ένα είδος φιλελληνισμού, αλλά δεν πρέπει να ξεχαστεί η συνδρομή του φεμινιστικού κινήματος που ανήρθε μαζικά στις αρχές του 20ο αιώνα στην Ευρώπη.
Αργότερα, το σχέδιο Μάρσαλ κατά τη δεκαετία του ‘50 και λίγο πριν δεν ήταν φιλελληνισμός, αλλά επαναστατική πολιτική, γνώριμη τοις πάσι ως ιμπεριαλισμός.
Έπεται η χούντα ( ελληνική ή από τις ΗΠΑ; δεν έχει διερευνηθεί πλήρως).
Μεγάλοι γνωστοί φιλέλληνες στους ιστορικούς:
Χίτλερ, Μέτερνιχ. Μεγάλοι φιλέλληνες γνωστοί γενικώς: Μπυρον, Μπάϋρον, Μπάηρον. Φιλέλληνες: εν δυνάμει όλοι, κατά βούληση ή κατά συνθήκη, ακόμα και οι ίδιοι εμείς οι Έλληνες.
[ διαβάστηκε στις Γιορτές Κόσυνθου 21 Ιουλίου 2012]
Μαρία Μουσοπούλου
Απόφοιτος ΠΘ. ΙΑΚΑ, τομέας ιστορίας
